logo
ad
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Ên Din
    • Portreya Mehê
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÃŽQAÅž
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2024: Hilbijartina-Herêmî
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina GiÅŸtî û Serokomarî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina GiÅŸtî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • EURO 2024
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
3 ROJ
  1. Gotinên Tozgirtî
  2. Bernameya 'Rojên Belgefîlman a Mafên Mirovan' diyar bû
  3. Berdevka HEDEP'ê: Meyla li her derê em berendamên xwe nîşan bidin derket holê
  4. Li Moskowayê pêşangeha çanda kurdî hate vekirin
  5. Maçê Kûpaya Tirkiye: Mûş, Amed, Entab, Wan û Riha zî kay kenê
news-details

Yek jê kurd, sê pêşengên jin ên tibê

  • Dîrok: 05/03/2021
  • BeÅŸ: Nivîsênkarên Mêvan

LUQMAN GULDIVÊ

BijîÅŸkên pêÅŸî yên jin ên ku li Dewletên Yekbûyî yên Emerîkayê (DYE) dîploma wergirtî yên Hindî, Japon û Kurd, wexta nû dest bi xwendinê dikin, wêneyekî wan hatiye girtin. Di vî wêneyî de hersê jin jî bi cil û bergên xwe yên gelêrî xuya dikin. Wêne ji sala 1885'an e. Yek ji jinan ji Hindistanê, ya din ji Japonya û ya dawî jî Kurd e ji Sûriyeya îro. Herçî ya Kurd e, em gelek kêm agahiyan li ser wê dizanin. 

Pêr Kangana Ranaut, hunermenda Hindî ya ku tenê di ser twitterê de 3 milyon mirov wê diÅŸopînin, wêne parve kir. Wê henekê xwe bi xwendekarên îro yên ji welatên cihê yên li Emerîkayê dixwînin, kir û got, "wanê ÅŸalên jeans ên Emerîkî yên kevinbûyî û blûzên weke merÅŸan li xwe bikira" ku ti maneyeke wan a din nebû ji bilî "berxwuriya ji bazara Emerîkî". Em ê li vir bi aliyên vê henekpêkirinê û piçûkkirinê danekevin; tevî ku di serdema globalbûnê de gelek aliyên wê bi xwe jî hene, û bi xwe jî tê rexnekirin. Lê ka em li wêne û li her sê jinên tê de binihêrin.

Ev wêne cara pêÅŸî sala 2014'an derket holê, gava ku xwendekareke doktorayê li agahiyên li ser emeliyatên guhan ên sedsala 19'an dikola, di arÅŸîva online a BêÅŸê Tibê yê Zanîngeha Drexelê de rasta wêne tê. Lê wêne di arîvê de hatibû bicihkirin, yanî ne wenda bû, tenê haya me jê nebû. Ev xwendekar Jaipreet Virdi-Dhesi bû û wê heman salê wêne di ser bloga xwe re parve kir. Di wêne de sê xwendekarên jin ên Zanîngeha Tibê ya Jinan a Pennsylvaniayê hene. Yek jê Anandiben Joshi ye, bijîÅŸka jin a yekem a bi dîploma a ji Hindistanê. Ya dinê Keiko Okami ye, yekem bijîÅŸka jin a bi dîploma li Japonyayê. Ya sêyem Sebat Îslambûlî ye, muhtemel e ku bijîÅŸka jin a bi dîploma a pêÅŸî ji welatê Osmaniyan be, belê ew Kurd e, yan jî nîv Kurd û nîv Cihû ye, yan jî Kurdeke Cihû ye. Lewma bi navkirinên nasnameya wê bi vî rengî diguherin. Axir ew ji Sûrî, ji Åžamê çûye Emerîkayê ji bo xwendinê û piÅŸtî ku mezûn dibe jî pêÅŸî vedigere Åžamê. Wêne 10'ê Cotmeha sala 1885'an li odeya qebûlê ya dekantiya zanîngehê hatiye girtin. Hingê li DYA'yê mafê jinan ê dengdanê nebû û jin nedihatin teÅŸwîqkirin ku bixwînin jî.

ANANDIBEN JOSHI

Anandibai Joshi yan jî Anandîbay CoÅŸî yekem jina Hindistanî ye ku xwendina xwe ya tibê li zanîngeheke rojavayî qedandiye. Tevî Kadambînî Gangulî, ew bû pêÅŸengek ji bo îlhamê bidin jinan da ku di meydana tibê de li Hindistanê cihê xwe bigirin. Mêrê wê Gopalrawo CoÅŸî, yê ku ew 9 salî pê re zewicî, ew teÅŸwîqî xwendina li zanîngehê kir.

Hîna 14 salî, pitika Anandîbay CoÅŸî ya nû jê re çêbû, mir. Sedem jî nebûna miqatebûna tibî bû. Ji ber wê, wê biryar da ku tibê bixwîne û mêrê wê jî destek dayê û ew teÅŸwîq kir. Wî ji dil destek dayê da ku li DYA'yê bixwîne û bi mîsyoneriyeke li Philadelphiayê re ew ÅŸand DYA'yê.

Ew hîna 19 salî bû wê dîplomaya xwe wergirt ji Zanîngeha Tibê ya Jinan a Pennsylvaniayê. Lê mixabin ew hîna 21 salî dimire, bêyî ku karibe hekîmiyê bi rastî bike. Lê dîsa jî ew ji bo gelek jinên ciwan bû îlham ku li zanîngehê bixwînin. 

KEÎKO OKAMÎ

Keîko Okamî jina yekem a ji Japonyayê bû ku dîploma xwe di tiba modern de wergirt. Ew sala 1858'an li wilayeta Aomorî hatiye dine. Ew sala 1878'an ji Dibistana Keçan a Yokohama Kyorîtsu mezûn dibe û paÅŸê li Dibistana Keçana Sakuray jî Ingilîzî dixwîne.

Ew 25 salî bi mamosteyekî huner re dizewice û diçe DYA'yê. Wê xwendina xwe ya tibê li DYA'yê bi alîkariya Civaka Jinan a Mîsyoneriya Biyanî ya Dêra Presbyteriyan qedand. PiÅŸtî xwendineke 4 salan wê dîplomaya xwe 1889'an wergirt.

Ew vegeriya Japonyayê piÅŸtî xwendina xwe û li NexweÅŸxaneya Cîkey xebitî. Li gorî rîwayetê, wê ji karê xwe îstîfa kir, piÅŸtî ku împaretor red kir jinek wî derman bike. Wê piÅŸtre klînîka xwe bi xwe vekir li Mînatoyê. Ew hem jînekolog bû û hem jî pispor bû di dermankirina jana zirav (tuberkulozê) de. Wê wekî din dersa anatomiyê da hemÅŸîreyan.

Wê sala 1897'an tevî hevaleke xwe nexweÅŸxaneyek ji jinan re vekir, lê piÅŸtî bi neh salan ji ber ku jinên Japon neçûn nexweÅŸxaneyê, nexweÅŸxane tevî dibistana hemÅŸîretiyê girt. PiÅŸtre ji ber pençeÅŸêra sîngê bi temamî dev ji kar berda.

SEBAT ÎSLAMBÛLÎ

Sebat M. Îslambûlî*, yek ji bijîÅŸkên jin ên pêÅŸî yên ji împaretoriya Osmanî ye ku zanîngeheke tiba modern mezûn bûye. Ew xwe weke Kurd bi nav bike jî, li gorî agahiyên li ser wê, ew ji malbateke Kurd û Cihû ye. Ew sala 1890'î ji Zanîngeha Tibê ya Jinan a Pennsylvaniayê mezûn dibe. Wêneyekî wê yê din jî heye ku ew tevî xwendekarên jin ên di sinifa xwe de, tê de xuya dike. ev wêne jî sala 1885'an e. Di wêneyê li dekaniyê de li ber lingê Sebat Îslambûlî qanûnek heye. Em jî bivê nevê ji xwe dipirsin, gelo ew qanûnjen bû, yan wênegir oryantalîzma xwe wisa daye der. 

Li gorî agahiyên kêm ên li ser wê, diyar e ku ew piÅŸtî mezûn dibe, vedigere Åžamê. Ew piÅŸtî Åžerê Cîhanê yê Yekê (sala 1919'an) bar dike û diçe Qahîreyê. Ev agahiyên kêm jî ji lîsteya mezûnên Zanîngeha Tibê ya Jinan a Pennsylvaniayê hatine girtin. Em ji wir fêr dibin ku ew sala 1941'ê li Qahîrê wefat dike. Li gorî heman agahiyan paÅŸiyên wê îro lil Kanadayê dimînin.**

Axir di nava hersê jinan de ya herî kêm agahiyên me li ser hene, ev jina Kurd Sabat Îslambûlî ye. Agahiyek heye ku ji hevalên wê yên pê re xwendî em fêr dibin: Di dema dersan de jî wê kiras û xeftanê xwe yên ji hevriÅŸm li xwe dikirin.***

Em nizanin ka wê hekimî kir yan na. Heger kir, li ku û çawa kir.

* Di hin belgeyan de navê wê Sebat Îstanbûlî ye. Di arÅŸîva wêne tê de hatiye peydakirin, navê wê weke Dr. Tabat M. Islambooly hatiye nivîsin.

** https://web.archive.org/web/20180807003143/http://www.andfaraway.net/blog/2013/12/23/sabat-istanbuly-female-student-at-the-womens-medical-college-of-pennsylvania1885

*** https://www.thetriangle.org/snowball/the-graduates/

Ji Yenî Ozgur Polîtîkayê hatiye girtin


Parve Bike

Youtube Me

Diyabet

news

Îbrahîm Şahîn

news

Sohbetek li ser 'Sofî û Monîka'

news

Peyama Lahûr Şêx Cengî li ser Kerkûkê

news

Nizamettin Arîç

news

Em Hatin

news

Aytenxan: "Şevbuhêrk û Şîrînahî"

news

Omer Dilsoz: Bo demê

news

Qeza...

news

Mîrza Ronî: Şevger Çolo û Provakasyonên wî!

news

Helîm Yûsiv: Piştî 34 salan Mihemed Şêxo

news

Êrîşa li lîstikvanên Amed Sporê... 05.03.2023...

news

Di dema erdhejê de ger hûn erebeyê diajon...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li derve bin...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li hundir bin...

news

'Bêrîvanê' / Mihemedê Nenyasî

news

Zara Mihemedi hat berdan

news

Goristana Semsûrê dilan dişewitîne…

news

Semsûr... 07.02.2023

news

06.02.2023, navenda Semsûrê...

news
Nivîsênkarên Mêvan - Nivîsên Dawî
news
  • 01 01 2023

Hêzên Pêşmerge dê bibin yek?

news
  • 20 12 2022

Metnên ewilî yên kirmanckî

news
  • 08 12 2022

Serpêhatiyên Melê Meşûr

news
  • 24 11 2022

Mala Lîstikê ava

news
  • 10 11 2022

Kurd û perwerdehî

news
  • 17 10 2022

Saqoyê Mehmed Uzun û romana kurdî

Nivîsên Nû
news

Dîwanxaneyeke nenas

  • Mîrza Ronî
news

Qesra Konferansê ya Wannsee

  • Sîdar Jîr
news

Reprodîksiyon -hilçinîneke ji nû ve

  • Omer Dilsoz
news

Di helbestên Îhsan Bîrgul de têgeha 'Dil'

  • Çorê ARDA
news

MaSîMûSa

  • Nûdem Hezex
news

ROBÃŽN

  • Aytenxan
news

Meseleya robotan, gelo tu mirov î?

  • Mîrza Ronî
news

Zemanê π (3,14.. 60 hezar)

  • Omer Dilsoz
news

Metropol de ziwanê kurdî

  • Cemîl Andok
news

Serpoşa Armîta Garavand

  • Mîrza Ronî
news

PIRSA ‘BIÇÛK’

  • Omer Dilsoz
news

PORÊ KUR

  • Aytenxan
news

Di Rênas Jiyan de huner

  • Çorê ARDA
news

Kurdbûna Li Dîasporayê

  • Mîrza Ronî
news

Ji bo Azîz Yagan û kesên wisa difikirin

  • Cemil Oguz
Ev jî hene
ad

Hejmara 10’emîn a Şermolayê derket

ad

Popkurda 9’an derket

ad

ROJA ZIMAN: Bernameya Mûşê

ad

Celal Talebanî emeliyet bû

ad

Leonard Cohen li Stenbolê ye

ad

Li ser Fûara Pirtûkan a Frankfurtê du nivîsên nû

Kategorî
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Foto-Nûçe
  • Xêz
  • Portreya Mehê
  • Tenduristî
  • Klîba Hefteyê
3 Roj
news

Gotinên Tozgirtî

  • 03 12 2023
news

Bernameya 'Rojên Belgefîlman a Mafên Mirovan' diyar bû

  • 03 12 2023
news

Berdevka HEDEP'ê: Meyla li her derê em berendamên xwe nîşan bidin derket holê

  • 04 12 2023
news

Li Moskowayê pêşangeha çanda kurdî hate vekirin

  • 03 12 2023

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Têkilî / Contact / İletiÅŸim

Nivîskar

  • Aynur Aras
  • Aytenxan
  • Bedran DERE
  • Cemil Oguz
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Dilşêr Bêwar
  • Helîm YÛSIV
  • Kazim Polat
  • Mîrza Ronî
  • Nûdem Hezex
  • Sîdar Jîr
  • Omer Dilsoz
  • Veysel Vesek
  • Welat Dilken
  • Zekî OZMEN

BeÅŸ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÃŽQAÅž
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2024: Hilbijartina-Herêmî
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina GiÅŸtî

Copyright © 2005-2023 Diyarname