Sî romanên kurdî yên serketî
Lokman Polat
Min bi sernavê ”deh romanên kurdî yên herî baþ” gotareke nivîsî û pêþkêþê xwendevanên kurd kir. Di nivîsa xwe de min ji xwendevanan daxwaz kir ku ew navên deh romanên kurdî ên baþ û serketî binivîsin û ji min re biþînin. Her weha min ji hinek edebiyatzan, rexnegir û nivîskarên kurd re jî mailname þiyand û min ji wan daxwaz kir ku ew navên romanên diecibînin û serketî dibînin ji min re biþînin. Spas ji hemûyan re ku daxwaza min bi cih anîn û navên romanan nivîsîn û ji min re þiyandin.
Di nivîsa xwe ya sernavê ”deh romanên kurdî yên herî baþ” de min gotibû ku ez ê jî navên deh romanên kurdî yên serketî û herî baþ binivîsim. Dema ez li ser romanên kurdî hûrûkûr fikirîm û min nirxandinên xwe yên berê, nivîs û gotarên xwe di çav de derbas kir, min dît ku deh roman têr nake. Di nav edebiyata kurdî de ji deh romanan pirtir romanên baþ û serketî hene. Heger ez xwe bi deh romanan sînor bikim li yên din neheqî dibe û ev jî ji hêla wijdanî ve min nerehet dike. Lewre jî min navên sî (30) romanên kurdî yên baþ û herî serketî nivîsî û ez pêþkêþê xwendevanên kurd dikim. Ji xwe pirtûka ku ji bo danasîn û nirxandina romanên kurdî min amade kiriye navê wê jî ”Sî romanên Kurdî” ye. Ev sî romanên ku min di lîsteya xwe de cih daye wan û navên wan nivîsiye, min hemûyan xwendiye û derbarê wan de gotar nivîsiye. Nivîsên min yên nirxandinê di hersê pirtûkên min yên ku navên wan ”Bîst Romanên Kurdî” , ”Sî Romanên Kurdî” û ”Pênce Romanên Kurdî” ne de cih girtine.
Helbet ji bo ku ez navên 30 romanên kurdî ên baþ û serketî dikim nayê vê maneyê ku yên din nebaþ in. Na, ew jî li gor xwe baþ in. Her romaneke kurdî ji bo min hêjayiyeke û xezîneyeke dewlemendiya wêjeya kurdî ye. Yên ku min navên wan pêþkêþ kiriye ji bo min balkêþ in, naveroka wan li xweþa min çûye û li gor pîvanên romanê û hunera romannivîseriyê ev baþtir in. Ev dîtinên min in û dibe li gor gelek kesan þaþ be. Çawa ku min gotibû nivîskar û rexnegirên tirk çima di nav deh romanên tirkî ên serketî de, çima romaneke Ahmed Altan jî helnebijartine, hinek nivîskar û xwendevanên kurd jî dikarin bibêjin çima Lokman Polat di nav van 30 romanan de romana filan nivîskarî jî helnebijartiye.
Ji derê lîsteya ku min li gor bîr û baweriya xwe, fikr û ramanên xwe hilbijartiye, lîsteyek din jî min ji ber mailnameyên edebiyatzanan, xwendevanan, nivîskar, rexnegir û xwendevanên kurd yên ku di zanîngehan - Unîversîte- de dixwînin, min ji wan pirsîbû, û li gor navên ku wan ji min re þiyandibûne, min amade kir. Hinek xwendevanên kurd bi mailnameyên xwe navên çend romanan nivîsîne, hinekan navê, du, sê romanan û yekê jî navê tenê romaneke nivîsîbû. Ji bilî mailnameyên xwendevanan, kesên ku min ji wan pirsîbûn jî di nav navên ku wan ji min re þiyandibûn de hinek jê neroman bûn, lê navên wan hatibûn nivîsîn. Min ji çend edebiyatnas û edebiyatzanên ku qet roman nenivîsîne lê derbarê romanên kurdî de gelek gotar nivîsîne, romanan nirxandine û þîrove kirine pirs kiribibû. Herweke Receb Dildar, Metîn K. Dilxêrî, Huseyin Mihamed, Rêzan Tovjîn, Azad Avcî, Cîhan Aydîn, Ahmed Kanî, Veysel Aydenîz, Ferzan Þêr, Hesen Derwêþ, Salihê Kevirbirî, Huseyin Gunduz, Rêdur Dîjle, Têmurê Xelîl, Evîn Berçem, Nesrîn Berfîn, Aysel Çetîn, Marîna Siyabend, Mizgîn Bîngol, Yildiz Gultekîn, Rukiye Ozmen, Cîhan Yildirim, Gabbar Çiyan, Heyder Omer, Qado Þêrîn, Hêmen Kurdaxî, Elî Cefer, Çiya Mazî, Ahmed Onal û hwd. Piraniya wan li gor xwe navên cuda yên romanan pêþkêþ kirin. Min ji hinek nivîskarên romannivîser ku wan bi xwe roman nivîsîne jî pirsî, wan jî navên romanên ku ecibandine nivîsîn û ji min re þiyandin. Wan navên romanên xwe û yên min nenivîsîn, gotin " Ez behsa yên xwe û te nekim. "Ji blî vana gelek xwendevanên kurd jî bi mailnameyên xwe navên romanên kurdî yên ku wan ecibandibû û li gor xwe serketî ditibû ji min re þiyandin. Ev lîsteya duyem ya hevbeþ ji ber navên ku van edebiyatzanan û gelek xwendevanên kurd ji min re þiyandibû, hate amadekirin.
Di tevahiya navên ku hatine pêþkêþkirin de navên nodûçar -94- romanan hene. Min jî lîsteya edebiyatzan, rexnegir, nivîskar û xwendevanan bi deh romanan sînor nekir û min hemû navên ku hatine pêþkêþkirin li duhev rêz kir û ez pêþkêþê xwendevanên kurd dikim. Di nav van navên romanên kurdî de hinek jê ji alî çend kesan ve hatibû nivîsîn. Yanê di nav navên ku kesên cuda pêþkêþ kiribû de heman nav hebû. Wek mînak romana Helîm Yusiv ji çend kesên cuda ve wek romaneke baþ û serketî hatibû pêþkêþkirin. Hinekan çend romanên nivîskar yên cuda pêþkêþ kiribû. Wek mînak; navên du roman Mehmed Uzun di lîsteyeke de bû. Hinek nivîskarên ku çend romanên wan hene di lîsteyên cuda de navên romanên wan ên cuda hatibû nivîsîn. Wek mînak; di lîsteyek de navê romana Jan Dost "Mîrname" û di lîsteyek de navê romana wî ya bi navê "Mijabad" hebû. Yê min jî di hinek lîsteyan de navên "Kewa Marî" , "Rojnamevan" , "Fîlozof" û di gelek lîsteyên din de navê "Robîn" hebû. Heger min ji nav romanên hatine pêþkêþkirin de tenê deh roman hilbijarta min ê yên ku herî pir ray girtibû û navê wê hatibû pêþkêþkirin di nav wan deh romanan de binivîsandana. Lê min weha nekir, min navên ku hatine pêþkêþkirin bi tevahî di lîsteyê de nivîsî, cih da wê. Di dawiya vê nivîsê de jî min cih da navên romanên ku di herdu lîsteyan de cih girtine.
Di lîsteya min de navên 30 romanên kurdî û di lîsteya gelemperî de navên nodûçar - 94 - romanên kurdî hene. Navên hinek romanan di herdu lîsteyan de jî hene. Hinek nav jî tenê di lîsteyeke de heye û di lîsteya din de tune. Yên ku navên wan di herdu lîsteyan de jî heye wek romanek bihesibînî, tevahiya hemû romanan sedûçardeh - 114- heb in. Mirov vê tabloyê dikare weha þîrove bike; nexwe bi tevahî sedûçardeh -114- romanên kurdî yên baþ û serketî hene. Yên ku dibêjin û bibêjin romana kurdî tune bila ji vê tabloyê þerm bikin.
Xwendevanekî nivîskar di mailnameya xwe de gelek gotinên girîng dibêje û rastiyê tîne zimên. Wek mînak ez dixwazim hevokek ji mailnameya wî bi xwendevan re parve bikim. Ew dibêje :
" Tu jî dizanî ku di nava me de hesûdî, pozbilindî, çavnebarî û gelek hestên neyînî hene. Van hestên negatîf pêwendiyên me jehrdarî kirine û nahêlin ku em li ser keda hevdu çend gotinên dilxwaz bêjin û binivîsin. Di vê babetê de cehda te, keda te ya dilsozane û bi temamî rola te ya giranbiha hêjayî gotinê ye. Ji ber vê yekê ne tenê ez, gelek -em dikarin bêjin hemî- nivîskarên kurdî ji te re deyndarin.
Ji ber vê ji te re dibêjim mala te ava be, her hebî û her di dilê gelê xwe de bî.
Em werin ser nivîsa te û daxwaza te ya dawîn. Helwesta te di cî de ye. Di vê mijarê de gotina dawîn ji bilî xwendevanan para ti kesî nîne. Ez bawer dikim bi vî awayî wê encameke baþ derkeve holê. "
Nivîskar û herweha rojnamevanekî kurd jî dibêje :
" Ez bi nivîsa te gelek kêfxweþ bum ku bi kêmasî be jî em îro li ser romanên kurdî yên bijarte dinivsînin û di derheqên wan da dîtinên xwendevanan dixwazin. Ev tenê ji bo pêþveçûna zimanê me tiþtekî gelek grînge…"
Belê, wisane. Yê min ango ev hewldana min wek destpêkeke. Ez hêvîdarim ku di pêþerojê de lêkolîn û lêpirsînên gelek hêja bêne amadekirin. Rojnamevan û lêkolînvan dest biavêjin vê mijarê û di derbarê vê babetê de kar û xebat bikin. Di zanîngehan de li ser romanên kurdî tezên doktorayê werine amadekirin. Li ser hemû cure romanên kurdî analîz bêne kirin û pirtûkên curbecur bêne weþandin.
Niha ez ê li jêr van herdu lîsteyan pêþkêþ bikim.
Lîsteya romanên kurdî yên baþ û serketî ên ku min (Lokman Polat) hilbijartiye ev in:
1 – Areb Þemo – Dimdim.
2 – Mehmed Uzun – Hawara Dîjleyê.
3 – Lokman Polat – Robîn.
4 – Helîm Yusiv – Sobarto.
5 – Jan Dost – Mîrname.
6 – Mîr Qasimlo – Wêneyên Keserê.
7 – Gulgeþ Deryaspî – Tariya Bi Tav.
8 – Mehmed Dehsiwar – Çirîskên Rizgariyê.
9 – Atîlla Bariþer - Bi Xatirê te Enqere.
10 – Fêrgîn Melîk Malkoç - Siya Dema Borî.
11 – Laleþ Qaso – Ronakbîr.
12 – Îlhamî Sîdar – Tehma Xweliyê.
13 - Omer Dilsoz – Neynika Dilî.
14 – Ýbrahim Ehmed - Jana Gel.
15 – Hesenê Metê – Labîrenta Cinan.
16 – Menaf Osman – Girê Þêran.
17 – Aram Gernas – Toqa Naletê.
18 – Lokman Ayebe - Jar Lê Sermest
19 – Sabrî Akbel - Evîna Pînhan.
20 – Riza Çolpan - Nado Kurê Xwe Firot.
21 – Medenî Ferho – Xaltika Zeyno.
22 – Çidem Baran –Li Peravên Torê Torên Evînê.
23 – Yaqob Tilermenî – Kitim.
24 - Eyûb Kiran – Dewrêþê Evdî.
25 - Egîdê Xido – Dê û Dêmarî.
26 – Mezher Bozan - Zêna.
27 –Enwer Karahan - Þapînoz
28 – Edîp Polat - Dûvpiþk bi xwe venade
29 – Selahattîn Bulut - Xadim.
30 – Arîn Zîn – Ez Stêrka Sîpan im.
Lîseya gelemperî ya ku edebiyatzan, rexnegir, nivîskar û xwendevanan hilbijartiye ev in:
1 – Bîra Qederê - Mehmet Uzu
2 – Labirenta Cinan - Hesene Metê
(Nivîskar wê wek roman nehesibîne jî, ez bi çavê romanê lê dinerim. Têbiniya xwendevan.)
3 – Jîyana Bextewar - Ereb Semo
4 – Robin - Lokman Polat
5 – Sobarto - Helim Yusif6 – Mîrname - Jan Dost
7 - Wêneyên Keserê - Mîr Qasimlo.
8 – Sê Þev û Sê Roj - Laleþ Qaso
9 – Þapînoz - Enwer Karahan
10 – Gardiyan- Bube Eser
11 – Xezeb - Eskere Boyik
12 – Hopo- Ereb Þemo
13 – Dê û Demari - Egidê Xido
14 –- Sîya Evînê - Mehmet Uzun
15 – Þivanê kurmanca - Erebê Þemo
16 –Tofan - Hesenê Metê
17 – Bilîcan - Perwîz Cîhanî
18 – Mijabad - Jan Dost19 – Rojên Etûn - Kovan Sindi
20 - Fîlozof - Lokman Polat
21 - Bendewarê Adarê- Mihemed Ronahî
22 - Dûvpiþk bi xwe venade- Edîp Polat
23 - Xadim- Selahattin Bulut24 - Leyla Figaro - Ibrahim Seydo Aydogan25 - Rojnivîska Spinoza - Þener Ozmen
26 - Kela Dimdim - Jan Dost
27 - Þer li çiya - Elîyê Evdilrehman
28 - Gemal- Xusrev Caf
29 - Pêlên Bêrîkirinê - Mistefa Aydoxan
30 - Tu - Mehmed Uzun -
31 - Ez ê yekî bikujim - Ferat Cewerî
32 - Cembeli Kurê Mîrê Hekarî - Ihsan Colemergi
33 - Kurdê Rêwî - Sehîdê Îbo
34 - Ronî mîna evînî tarî mîna mirinê - Mehmed Uzun
35 - Hewara Dicleyê - Mehmed Uzun
36 - Rojek ji rojên Evdalê Zeynikê - Mehmed Uzun
37 - Dimdim - Erebê Þemo
38 - Soryaz - Diyar Bohtî
39 - Derwêþê Evdî - Eyup Kýran
40 - Leyla Figaro- Ýbrahîm Seydo Aydoðan
41 - Giyanên Bahozî- Mîr Qasimlo
42 - Hêvî Her Dem Heye - Hesen Huseyîn Denîz (Cîlda yekemîn. Ya duyemîn na...)
43 - Ez ê Yekî Bikujim- Firat Cewerî (Bi taybet cîlda duyemîn...)
44 – Mirina Kalekî Rind - Mehmed Uzun
45 - Jana Gel - Ýbrahim Ehmed
46 - Rojnamevan - Lokman Polat
47 - Çiyayê Bi Xwinê Avdayî - Bavê Nazê
48 - Pêþmerge - Rehimê Qazi
49 - Hewarî - Hecîyê Cindî
50 - Pêþbazîya Çirokên neqediyayî- Þener Ozmen51 - Pêþengeha Suretan- Îrfan Amida
52 - Mirina Bêsî - Dilawer Zeraq
53 - Lehî - Firat Cewerî
54 - Otobus_ Yunus Eroglu55 - Girê Þêran / Menaf OSMAN
56 - Li Peravên Torê Torên Evînê / Çidem BARAN
57 - Gava Ku Masî Tî Dibin / Helîm Yusif
58 - Gîtara Bê Têl / Cîhan Roj
59 - Siya Þikestûnê Turcel / Hogir Berbir
60 - Xezal / Nesîp TARIM
61 - Em Bûn Baran / Mizgîn RONAK
62 - Kewa Marî (Mêkew) - Lokman Polat
63 - Tirsa Bê Diran - Helîm Yusif
64 - Ay Dayê - Mehdî Zana65 - Þivanê Berxan - Abbas Abbas
66 - Ez û Delal - Sidqî Hirorî
67 - 3 gav û 3 darek - Jan Dost68 - Sabrî Akbel - Evîna Pînhan.69 -
Keþtiya Penaberan - Arþevê Oskan70 - Kitim/Qerebafon - Yaqob Tilermenî71 - Meþa Moriyan - Cîhan Roj
72 - Gava Heyatê - Lokman Ayebe
73 - Ristemê Zal - Xursîd Mîrzergî.
74 - Xatê Xanim- Eliyê Evdirehman
75 - Evîna Mêrxasekî- Îbrahîm Osman
76 - Kodnav Viyan - Lokman Polat
77 - Hêlîn - M. Baksî
78 - Gundikê Dono - Mahmud Baksî
79 - Wendabûn - Shahin Bekirê Soreklî
80 - Çirûskên Rizgariyê - Mihemed Dehsiwar
81 - Ronakbîr - Laleþ Qaso
82 - Newroz Saidpour - Viyan83 - Sidqî Hirorî - Kurê Zinarê Bilind
84 - Saturn - Remezan Alan85 - Rîstemê Zal - Edib Polat
86 - Feqîyê Teyran - Ronî War
87 - Keça Kurd Zozan - M. Baksî88 - Binefþên Tariyê- Zeynel Abîdîn
89 - Kejê – Adil Zozanî
90 - Parîsabad - Fawaz Husên
91 - Mamostê Zinaran - F. Melîk Aykoc.
92 - Medenî Ferho- Dora Bacinê Bi Dar e
93 - Ardûda - Mîran Janbar
94 - Û bihar hat - Heciyê Cindî ?(Min bi xwe nebihîstiye ku ev romana Heciyê Cindî bi vî navî hatiye çapkirin.
Lêbelê xwendevanekî vî navî jî di lîsteya xwe ya romanên kurdî de pêþkêþ kiribû.)
Xwendevanekî navên van hersê romanên li jêr jî pêþkêþ kiribû. Lê, ev hersê roman wergerin û aîdê edebiyata kurdî nînin, aîdê edebiyata tirkî ne.
....? - -Li çiyayê mezin gundê biçûk - Orhan Çelik - Ev wergere.
....? - Dewran - Seyit Alp - Ev wergere.
....? - Ebdullahê Mînyeyî - Hekimoðlu Ýsmail - Ev wergere.
Xwendevanan nodûçar - 94 - roman di lîsteyek de helnebijartine, ev hejmara nodûçar romanên kurdî ji ber tevahiya lîsteyên navan ku ji min re hatine þiyandin, hatiye amadekirin. Yanî tevahiya xwendevanên ku ji min re mailname/lîste þiyandine bi tevahî nodûçar - 94 - romanên kurdî ecibandine, hilbijartine, serketî dîtine. Nodûçar ê xwendevanan, sî ê min dike sedûbîstûçar, ji wan bîst roman di herdu lîsteyan de hene, dimîne sedûçardeh. Ji xwe hemû romanên kurdî ji dusedî zêdetire û nivê wan ango ji sedî pênce ji alî xwendevanên kurd ve hatine ecibanin û wek romanên serketî binav bûne. Ev jî ji bo romana kurdî tiþteke baþ e.
Wek min di destpêka vê nivîsê de jî got; hinek xwendevanan navên du romanan, hinek navê çar romanan û piraniya lîsteyan de navên deh romanan hatibû nivîsîn. Navê romana ku di çend lîsteyan de hebû, min careke nivîsî, navên ku di hinekan de hebû û hinek lîsteyan de tunebû min nivîsî û lewre ewqas navên pir derketin holê. Xwendevanek jî navê romanan nenivîsîbû, navên çend romannivîseran nivîsîbû û gotibû li gorê min romannivîserên kurd ên serketî evin û deh navan li dûhevudu rêz kiribû.
Di lîsteya gelemperî de navên hinek pirtûkan hene ku li gor dîtina min ew neromanin. Lêbelê navên wan di lîsteyên navên ku ji min re hatibû þiyandin de hene. Lewre jî min navên wan di lîsteya gelemperî de nivîsî. Sê pirtûk romanên wergerê ne, ji tirkî hatine wergerandin bo kurdî û xwendevanekî di lîsteya xwe ya deh navên romanên kurdî de navên van hersê romanên werger jî nivîsiye. Min navên wan danî herî paþ û îþareta pirsê danî pêþiya wan.
Di vê lîsteya gelemperî de tiþtê ku bala min kiþand, hema bibêj navên temamê romanên Mehmed Uzun, Areb Þemo, Helîm Yusiv û Jan Dost hene. Romanên ku navên wan di herdu lîsteyan de hene bîst -20 - heb in. Hinek romanên ku di lîsteya min de navên wan hene di lîsta gelemperî de navên wan tunin û gelek romanên ku navên wan di lîsta gelemperî de hene di lîsteya min de tunin.
Romanên ku navên wan di herdu lîsteyan de jî hene bîst - 20 - heb in.
Ew jî ev in :
1 – Dimdim – Areb Þemo, 2 – Sobarto – Helîm Yusiv, 3 – Mîrname – Jan Dost, 4 – Hawara Dîjleyê - Mehmed Uzun, 5 – Robîn – Lokman Polat, 6 – Wêneyên Keserê – Mîr Qasimlo, 7 – Dê û Dêmarî – Egîdê Xido, 8 – Xadim – Selhattîn Bulut, 9 - Labirenta Cinan - Hesene Metê, 10 - Þapînoz - Enwer Karahan - 11 - Derwêþê Evdî - Eyup Kýran, 12 - Jana Gel - Ýbrahim Ehmed, 13 – Girê Þêran / Menaf Osman, 14 - Li Peravên Torê Torên Evînê / Çîdem Baran - 15 - Dûvpiþk bi xwe venade - Edîp Polat - 16 - Evîna Pînhan - Sabrî Akbel -. 17 – Ronakbîr - Laleþ Qaso - 18 - Çirîskên Rizgariyê. Mehmed Dehsiwar –19 - Kitim - Yaqob Tilermenî. 20 - Neynika Dilî - Omer Dilsoz .
Deh - 10 - heb romanên ku di lîsteya min de hene, di lîsteya gelemperî ya xwendevanan de navên wan tune. Ew jî ev in :1 - Gulgeþ Deryaspî – Tariya Bi Tav. 2 - Aram Gernas - Toqa Lanetê. 3 - Atîlla Bariþer - Bi Xatirê te Enqere. 4 – Fêrgîn Melîk Malkoç - Siya Dema Borî. 5 - Îlhamî Sîdar – Tehma Xweliyê. 6 - Arîn Zîn – Ez Stêrka Sîpan im. 7 - Lokman Ayebe - Jar Lê Sermest. 8 - Riza Çolpan - Nado Kurê Xwe Firot. 9 – Medenî Ferho – Xaltika Zeyno. 10 - Mezher Bozan - Zêna.
Ez ji xwendevanan, rexnegiran, edebiyatnas û edebiyatzanan hêvî û daxwaz dikim ku ew li ser van herdu nivîsên min yên derbarê romanên kurdî de dîtinên xwe binivîsin, þîrove bikin. Dibe ku dîtinên min þaþ bin, yan kêmaniyên wê yên girîng hebin. Dema ku ew jî dîtinên xwe binivîsên, ramanên xwe yên derbarê vê mijarê de pêþkêþ bikin, hîn pirtir dê rastî derkevin holê. Gotar, nivîsên nirxandinê, þîroveyên curbecur û minaqeþeyên li ser vê babetê ji bo pêþveçûna edebiyata kurdî pêwîst e û wêjeya kurdî pêþve dixe, dewlemend dike.
07 - 12 - 2011
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
