Sîya Dema Borî navê romanekê ye, ku bi qelema hêja Fêrgîn Melîk Aykoç î hatîye nivîsînê. Ev romana ji 223 rûpelan pêk tê ku bi zêde ji şeşhezar peyvan hatîye dagirtinê. Roman ji layê weşanên Do va hatîye weşandinê, lê sala weşana wê dîyar nîne.

Li nav van hemû qehremanan da, neqşa serekî Berjîn û nivîskar bixwe bi navê Sertac dileyzin. Roman di dîskoyekê da dest pê dibe. Berjîn li dîskoyê da bi du keçên razdar (Hêlîn û Dîlan) ra nasiyar dibe û pê dihese ku her du keçik jî kurd in, lê xwe ji kurdînîyê nakin xudan û navên her dukan jî weke navên qehremanên wan romanan e, yên ku ewê xwendine. Romanên ku nivîskaran di wan da ew her du keçên kurd weke xwefroş û dujminhezan dane nasandinê. Lê li dawîyê da derdikeve holê, ku ew her du keçik pak in, tenê nivîskaran wate M. Uzun û Firat Cewerî ji bo dilxoşîya turkan ew karekter dane wan keçikan. Li dû ra Berjîn wan keçikana bi day û bavê xwe dide nasînê û paşê razên wan herdûyan ser vedike. Berjîn ku keçeke Xwandekar e, ne bi arîkarîya zanista rewannasîyê û ramîyarîyê, lê zortir bi dîtina xewnan gelek razên wan keçikana û koregirêyên çîrokê vediçirrîne. Roman bi xewnên Berjînê û şiroveyên nivîskarî didome û di pişka danasînê da ku pişka berî dawîyê ye û peywendîya wê bi mijara binêşeyî ra pirr lawaz e, û pirtika dawîyê ku ew jî wekî duruşmeke bêwate tê ber çavan bi dawî tê.

Qehremanên romanê pirr sade û sawîlke ne. Her du keçên ku bi salan di qada sîxurî, seyaset û şerrî da xebitîne, li cîhê ku di wê kûreyê da pijîyayî bin, zor sade ne û he bi yek pirsê dergehê dilên xwe ji bo Berjînê û bavê wê vedikin. Rastîhevhatina nivîskarê ku bi tûncika xwe ra dilîze û Fernayê zor naşîyane hatîye dariştinê. Ya dî jî dîyar nîne, ka eger Hêlîn bêsûc e, çima ew şerm dike? Li cîhê ku Hêlîn salixê xwe ji Berjînê ra dide, ka cerdevan û efserê turk çawa ew birine şargeya gerîlayan, zor naşîyane û lawaz hatîye dariştin û tewinandinê. Mirov dikare bêje ku nivîskarî nikarîye ewê îlave û bohtana ku li Hêlînê hatîye kirinê paqij bike û ewê bêguneh nîşan bide. Nivîskar li cîhê ku têbikoşe Hêlînê di kuştina Gernasî da bêsûc nîşan bide, ji zar wê weha dibêje: “ewî ez ji mirinê rizgar kirim, min ew da kuştin”
Li pişka berî dawîyê, li şeva danasînê da nişkava em rastî fîgorekî nenas bi navê Çeko tên ku çi rola wî di romanê da tuneye û tenê hejî Berjînê dike û hew. Lê ev hinda dikare ji romanê ra bibe kêmasî, çunku Berjîn qehremana serekîya romanê ye û nivîskarî dikarî Çeko li seretaya romanê da derxista qada çîrokê û mijara romana xwe romantîktir bikira. Mijara Leyla Qasim jî di gel romanê bêpeywend e.

Bi giştî kêmasîyên toreyî yên vê romanê:

Ji biî kêmasîyên rêzimanî nivîskar gelek şaşîyên zimanî yên dî jî kirine, ji wana çêkirina peyvên bêwate. Durust e, ku erkeke nivîskaran afirandina peyvan e, lê afirandina peyvan jî bixwe rê û rêbazên xwe hene. Nivîskar di vê romanê da çendîn peyv çêkirine, lê pişka zore wan bêwatene. Pişka zore wan peyvên ku nivîskarî çêkirne, celebên wan yên resen di kurdî da hene. Bo nimûne nivîskarî ji aşxanê ra navê kelîngehê danîye. Lê di kurdî da navên aşxane, kulîn, tenûr… hene, êdî pênavê ku li ser van peyvana ra mirov biçe kelîngehê çê ke. Yan ji pêşxana dikanê ra bêje bardang, ji zenga derî ra bêje: zirrezîl, ji sîyê ra bêje gerdengaz û çendîn peyvên dî . Nivîskar bi xwe jî bi vê kêmasîya xwe agadar bûye, dema ku ji zar Zerê dibêje: Te dîsan gotinek li ber xwe da derxist.

Nivîskarî bi paşgira “wer” çendîn hevbendên nû çêkirine, ku di cîhê xwe da nînin û hemberanîyên wan di kurdîya resen da hene. Hevbendên wekî: kêşwer, dilkêşwer, quvdwer, şadwer, gûmanwer, coşwer, razwer, tirsewer, azwer, naswer, pîrozwer, werzijwer, giyanewer, bawerwer ( di kurdî da ne tenê paşgira “wer” belkû paşgirên; kar, ker, ger, dar, mend, der, er… hene ku dikarin baştir cîhê “wer” ê bigirin.

Nivîskar tu dibêjî qet haya wî ji Konjunksiona kurdî nîne. Nimûne:

Çend nimûneyên biçûk yên dî ji hele û şaşîyên rêzimanî û zimanî di romanê da, ku durustîya wan li nav cotkewanan da hatîye:

Berjîn rabû hemû zerf û kîsikên wêne tê de hene, anîn, danîn ser maseyê. Wan yek bi yek rakirin, lê mêzekirin.

- Bavo tu dikanî vê ji bo min bide mezinkirin?

Ji bilî van kêmasîyana nivîskar hê jî nikarîye xwe li jêr bandor û kartêkirina zimanê turkî rizgar bike. Mirov li romana wî da rastî bi dehan peyvên bi rengê turkî tê: avzûn, parq, hesap, edep, sirdaş, nusha, gamza…

Ji bilî turkî gelek peyvên bîhanî yên dî jî di vê romanê da hene, ku ne di cî da nin û kurdîyên wan yên resen hene. Herwisan gelek ji wan peyvan hem şaş hatine nivîsînê û hem jî bi şaşî hatine bi kar birinê. Bo nimûne: Pîkola nîvtazî ji Berjînê û hevalên wê ra bi almanî weha dibêje: - Ja, bitte schön meine Herschaften! (Fermo, mîrxatûnên min) û gelek peyvên dî yên almanî û zimanên Awropayî yên din ev cure derbana xwerine.

Eger ev romana di pêş weşandinê da biketa destê Lêktorekî/e kurdîzan û romannas û hem tewn û dariştin û hem jî zimanê wê bihata serrastkirinê, dê biba romaneke serketî. Lê muxabin di vê rewşê da tayê pêkêşkê li ser layê lawaz da xar û mêl e.

***

Têbiniya Diyarnameyê: Me bi tu awayî dest nedaye zimanê nivîskar.