Diyarname

Îro Roja Destjêberdana Cixareyê ya Dinyayê ye. Rêxistina Tenduristiyê ya Dinyayê (WHO) di sala 1987'an de ji bo têkoÅŸîna li hemberî titûnê ev biryar girtiye û ji wê rojê de tê pîrozkirin; belkî bi gotineke din vê rojê balê dikiÅŸînin ser cixareyû aliyên wê yên neyînî.

Li ser îro û li ser cixareyê hin agahî:

- WHO her sal balê dikiÅŸîne ser neyîniyên cixareyê.

- Li gor WHO'yê li dinyayê hejmara kesên cixareyê dikiÅŸînin mîlyarek derbas kiriye.

- Sedî 80'yê cixareyê dikiÅŸînin li welatên paÅŸketî û li welatên pêÅŸ dikevin de dijîn.

WELATÊ HERÎ ZÊDE CIXAREYÊ DIKIÅžÎNE

- Li dinyayê herî zêde li welatê Kîrîbatî cixare tê kiÅŸandin. Li wir sedî 47,4 kes cixareyê dikiÅŸînin. PaÅŸê Montenegro tê ku li vir rêje sedî 46 e. Yewnanistan bi sedî 43,7 di rêza sêyemîn de cih digire. Dûre Tîmora Rojhilat (sedî 42,2, Rusya (sedî 40,9) û Nauru tê (sedî 40).

 cixare tê kiÅŸandin.

- Li Tirkiyeyê bi ser 15 mîlyon kesî de hemwelatî cixareyê dikiÅŸînin.

ALIYÊ TENDURISTIYÊ

- Her sal ji mîlyonek zêdetir kesên cixareyê nakiÅŸînin lê di bin bandora dûmanê cixareyê de ne bi nexweÅŸiyê dikevin. Ev kes bi li dor 20 nexweÅŸiyên cuda dikevin û dimirin.

- WHO dibêje nîvê kesên cixareyê dikiÅŸînin ji ber vê cixareyê bi nexweÅŸiyên cur bi cur dikevin û ev cixare dibe sedema mirina wan.

- Lêkolîn nîÅŸan didin ku piraniya cixareyê dikiÅŸînin ji bo destjêberdanê pêdivî bi alîkariyê dibînin. Yên ku alîkarî nagirin lê dixwazin dest ji cixareyê berdin tenê sedî 4'ê wan bi ser dikevin. Dîsa ji yên cixareyê dikiÅŸînin kêm kes bi talûkeya cixareyê ya ji bo tenduristiya wan dizanin.

- Li dinyayê her sal 8 mîlyon kes ji ber nexweÅŸiyên ku cixare bûye sedem dimirin. Ji vê 7 mîlyon kes raste rast ji ber nexweÅŸiyên cixare dibe sedem, mîlyonek kes jî ji ber di bin bandora dûmanê cixareyê de dimînin û ev yek dibe sedema nexweÅŸiyan dimirin.

ALIYÊ ABORIYÊ

- KiÅŸandina cixareyê bandoreke mezin li aborî malbatê jî dike. Hem ji aliyê aborî de û hem jî ji ber mirov pê nexweÅŸ dikevin û lêçûyînên wan zêde dibin...

- Sedî 4'ê kesên li welatên pêÅŸketî difikirin ku sedî 10 cixare buha bibe dê kiÅŸandina cixareyê kêm bibe. Li welatên paÅŸmayî ev rêje sedî 5 e.