Diyarname
Îro Roja Destjêberdana Cixareyê ya Dinyayê ye. Rêxistina Tenduristiyê ya Dinyayê (WHO) di sala 1987'an de ji bo têkoşîna li hemberî titûnê ev biryar girtiye û ji wê rojê de tê pîrozkirin; belkî bi gotineke din vê rojê balê dikişînin ser cixareyû aliyên wê yên neyînî.
Li ser îro û li ser cixareyê hin agahî:
- WHO her sal balê dikişîne ser neyîniyên cixareyê.
- Li gor WHO'yê li dinyayê hejmara kesên cixareyê dikişînin mîlyarek derbas kiriye.
- Sedî 80'yê cixareyê dikişînin li welatên paşketî û li welatên pêş dikevin de dijîn.
WELATÊ HERÎ ZÊDE CIXAREYÊ DIKIŞÎNE
- Li dinyayê herî zêde li welatê Kîrîbatî cixare tê kişandin. Li wir sedî 47,4 kes cixareyê dikişînin. Paşê Montenegro tê ku li vir rêje sedî 46 e. Yewnanistan bi sedî 43,7 di rêza sêyemîn de cih digire. Dûre Tîmora Rojhilat (sedî 42,2, Rusya (sedî 40,9) û Nauru tê (sedî 40).
cixare tê kişandin.
- Li Tirkiyeyê bi ser 15 mîlyon kesî de hemwelatî cixareyê dikişînin.
ALIYÊ TENDURISTIYÊ
- Her sal ji mîlyonek zêdetir kesên cixareyê nakişînin lê di bin bandora dûmanê cixareyê de ne bi nexweşiyê dikevin. Ev kes bi li dor 20 nexweşiyên cuda dikevin û dimirin.
- WHO dibêje nîvê kesên cixareyê dikişînin ji ber vê cixareyê bi nexweşiyên cur bi cur dikevin û ev cixare dibe sedema mirina wan.
- Lêkolîn nîşan didin ku piraniya cixareyê dikişînin ji bo destjêberdanê pêdivî bi alîkariyê dibînin. Yên ku alîkarî nagirin lê dixwazin dest ji cixareyê berdin tenê sedî 4'ê wan bi ser dikevin. Dîsa ji yên cixareyê dikişînin kêm kes bi talûkeya cixareyê ya ji bo tenduristiya wan dizanin.
- Li dinyayê her sal 8 mîlyon kes ji ber nexweşiyên ku cixare bûye sedem dimirin. Ji vê 7 mîlyon kes raste rast ji ber nexweşiyên cixare dibe sedem, mîlyonek kes jî ji ber di bin bandora dûmanê cixareyê de dimînin û ev yek dibe sedema nexweşiyan dimirin.
ALIYÊ ABORIYÊ
- Kişandina cixareyê bandoreke mezin li aborî malbatê jî dike. Hem ji aliyê aborî de û hem jî ji ber mirov pê nexweş dikevin û lêçûyînên wan zêde dibin...
- Sedî 4'ê kesên li welatên pêşketî difikirin ku sedî 10 cixare buha bibe dê kişandina cixareyê kêm bibe. Li welatên paşmayî ev rêje sedî 5 e.