HAYDAR DILJEN
Xeylê miletê bînî zî Newroze pîroz kenê û manayê cîyay danê ci. Labirê Newroze seba miltan pêrin zî rojêda newê û sembola weşîyey a. Newroze, ma kurdan rê hem mizgîna wesarî hem zî roja yewbiyayîşî, têkoşîn û serkewtişî ya. Newroze, sey ziwanî, marşê ma yê milî Ey Reqîbî û welatê ma Kurdistanî rihê ma kurdan pê ya bestena û ma kena yew. Cora Newroze heyecanêko germ dana ma û ma pîrozkerdişê Newroze sey wezîfeyêko neteweyî vînenê û hîs kenê.
Newrozê seranserê Kurdistanî û teberê welatî de bi awayandê cîya cîyayan a pîroz benê. Teberê welatî de Newroze bena pirdêndo mihîm yê mabêndê kulturê ma û miletanê bînan.
Kurdistan de zî pîrozkerdişê Newroze bi awayanê cîya cîyan a beno. Vakurê Kurdistanî de destpêkê serranê 70 ra yo ke Newroze bi muhtewayêda sîyasî ya û zafêrî teber a yena pîroz kerdiş. Şar, şewa 20 adare de vijêno teber, adir wekeno, lastikanê erebayan veşneno, sîlehî teqneno. 21ê adare roja Newroze bi mîtîng û kombîyayîşê meydanan a yena pîrozkerdiş.
Pîrozkerdişê Newroze, serrandê 70 de, çend bajaranê Kurdistanî de, mesela Sêwreg, Amed, Colemerg de bi veşnayîşê çend tekeranê erebeyan û teqnayîşê sîlehan a dest pa kerd. Nika 20-21ê adare de seranserê Kurdîstanî beno cayê Newroze. Newroze bi mîtînganê bi mîlyonan a merdiman a yena pîroz kerdiş. Heta 10 serrî ver zî nezdîyê Newroze, bajaran de dikanan ser o "çinayê newroze" zaf nêasayê. Nika wexto ke Newroze nezdî bena, dikanê bajaranê kurdan bi çinayê cinîyan, camêrdan û qeşkan yê veyvî ya xemilênê. Newrozê xo bi her awaya xo ya dana hîskerdişe.
Newroze, başûrê Kurdistanî de bi awayêndo seyran (pîknîk) a yena pîrozkerdiş. Şar roja Newroze, çinayanê xo yê xasekan dano xo ra, werdê xo gîno û bi keye, embaz, embirîyan û merdimanê xo ya vijêno teberê bajaran û pîroz keno. Labelê nê serranê peyênan de başûrê Kurdistanî de zî Newroza hêdî hêdî qerekterêdo şiyasî gîna.
Rojawayê Kurdistanî de, partîyê kurdan pîrozkerdişê Newroze organîze kenê. Verî bajaran mîyan de pîrozkerdişê Newrozê qedexe (yasax) bî. Kurdî roja Newroze vijyayê teberê bajaran û Newroze pîroz kerdê. Rojava de Serra 1983 de, ez û çend embazê bînî yê vakurî ma Şam de bî meymanê Newroza partîyêka kurdan. Înan newroze teberê Şamî de pîroz kerde. Ez o dema Şam de mehleyênda kurdan de mendê. Roja Newroze, şewra rew ra, şarê mehleyanê kurdan weriştê û xo seba Newroze amade kerdê. Seranserê mehleyanê kurdan bîyê ze cayê veyvî. Bi hezaran a kurdan bi çinayanê xo yê rengarengî ya û bi werdê xo ya vero xo dayê teberê sûke cayê newroze.
Cayê Newroze de sehne û sîstemê vengî amade bibi. Qiseyê sîyasî ameyê kerdiş, muzîk ceneyayê, dêrî kerdê, govende geyrayê. Rojava de pîrozkerdişê Newroze, sey vakurî, verî ra wahêrê muhtewayênda sîyasî bî. Tabî seba ke polîs û eskerê midaxele nêkerê, ge ge resmêndê Hafizî yo werdêk zî koşeyêndê sehneyîya darda kerdê!
Kokê Newroze, rojhelatê Kurdîstanî de hewna xorî yê. Rojhelat de, kurdan mîyan de Newroz cayêdo zaf gird gîno. Kurdî, ca ca sey îranîyan Newroze pîroz bikerê zî, nê serrandê peyênan de wija de zî Newroze qerekterêndo sîyasî giroto.
Her çende ke detayan de versîyonê efsaneya Newroze cîya bê zî; muhtewa eynî ya: yewbîyayîş, hemberê zilmî de têkoşîn dayîş û serkewtiş! Cora seranserê Kurdîstanî de polîs û eskerê dewletanê kolonîyalîstan nêverdanê kurdî Newroza xo pîroz bikerê. Hetta dewleta tirkan nêşa kurdan a baş bikero û vernî pîrozkerdişê Newroze ra bigîro, va "Newroze ya ma ye”!
Newroze erjeyanê kurdan yê muşterekan ra ya tewr bê minaqeşe ya. Cora Newroze ewro zî têkoşînê seba azadey de heyecan dana ma kurdan. Ez bi eynî heyecan a Newroza şima pîroz bo!
20.03.2017, Yenî Ozgur Polîtîka