Dengên demê zwî
Ebdulhemîd Bamerrnî
Welatê Sumerya binyatê hêlîvanka nivîsînê, bi hezaran dep û nexþên nivîsînê ji me re hêlayne û pêþkêþ kirine, ewa ew diken, þûnwarêt þûnwarzanyê (archäologie) pêvenahêt. Ewan deqan (lewheyan) rêda, da akincîyêt bajarêt kevin ew bi xwe ji xwe xeberden. Para pêtirê ji nivîsînan dokumentên ji bo lexrînî þikandina zanînê bikêrhatîne, belê vêca hinkî ji wan ji karêt tureyîne û tevaya rengên (art) jiyarê vedigirît; helbest, gotinêt pêþiyan û deqêt rastîya jiyanê digel xweþî û nexweþiyên rojane têditiþqilîn. Gelek ji wan serederyê bi hinkî çîrranrra (mewzu`i) diken ko evrojik rûdiden. Bi rastî mirovayînî (mirov be) bo cara êkê, her wekî em dizanin, ya ji qarryêt babekî hatî, dema gazinde ji kurê xwe kirîn: Vebirrkek paþî li ser wê digel dewlemendiya jiyana sumerî û mejiyê sumerî dê hête nivîsîn.
Rêbend (qanûn):
Ev serbênêt qanûnî li ser çîrrê (mewzu`i) þûkirnê (zewac) û berpisyarya wê; paþda dizivrrineve bo destnivîseka sala 1850 berî zayênê.
1- Heke mêrekî þû bi jinekê kir û wê zaro ji wî bûn û ew zaro bijîn, her di wî demî de navmalyeka diravkirr (sklave), zaro ji serdarê wê jê zan. Belê bavê wan zaroyan ew bi diya wan ve azadkirin, husa divê zaroyên navmalyê (sklave) daxwaza para xwe ji paþmakê maldariya bavê piþtî mirina wî ji zaroyên ji pîreka þûkirnê çêbûyîn neken û ew zaroyên ji bajêlebûna mêrî bi navmalyêve zany nabe xwe piþikdarên paþmakê maldarya bavê bibînin.
2- Heke pîreka êkê mir û mêrî navmalya xwe (ebda xwe) wekî pîrek wergirît, husa ewê her zarroyên pîreka êkê mîratgirêt bavê xwe bin.
3- Heke jinekê zaro ji mêrê xwe nebûn, belê jineka kelleçyê (qehbe) zaro ji wî mêrî zan, zaroyên jina kelleçyê kirîn dê mîratgirêt wî bin û hindî pîreka wî ya bi þûkirnê bijît, pêdivîye jina bi þûkirnê bi ya kelleçyê ra di êk xanîve nejîn.
4- Heke mêrekî berê xwe ji jina xwe wergêra (hêla), belê ew ji xanî ne derket, husa ew jina ewî ji evînî pêrre þûkirî, jina berraberraye (canibî) û pêdvîye ew jiyarê bo jina xwe ya êkê her misugerket.
5- Heke êkê ji nû ve bibîte zavayê malekê hate nav mala xezûrê xwe, heke wî nîþanya desgiryê dayê, belê piþtî hingê wan ew ji male kirederê û pîrekê hevalê xwe hêla, husa pêdivîye diyaryên desgiryê ewên wî bi xwerre anîn bo bizivrrînineve.
Têdîtin:
Ev nivîsîne min ya ji pirrtûka:
Die Frühzeit des Menschen; Die ersten Städte
Ji nivîsîna Dora Jane Hamblin û Desteka gugirrandinê (siyaxe) ya Time – Life – Bücher
Piþka pêncê; çîrrê bajêrrê sumerya Berperê 104 ê, wergêrray. Ez bihîvîme min karekê qenc kirbît.
Têbiniya Diyarnameyê: Me destê xwe neda zimanê nivîsî.
***
Nivîsên Ebdelhemîd Bamerrnî yên ku berê di Diyarnameyê de hatine weþandin:
- Li Duhokê nexweþketin qedexeye!
- Çi renge Zaravekî li Kurdistana Iraqê fermî biken!? (2)
- Çi renge Zaravekî li Kurdistana Iraqê fermî biken!?
-