Cemil Oguz
Berî Enfalê jiyan wekî bihuştekê bû li bajar û gundên kurdan. Dema Enfal hat bihuşt jî, gund û bajar jî da ber xwe. Û niha ji wê bihuştê û ji wê Enfalê fîlmekî hat kişandin: Herman. Fîlmê ku derhêneriya wî Husên Hesen kiriye îsal dê bê nîşandayîn.
Derhêner Husên Hesen di sala 1974'an de li gundê Êkmala Elî Gendela li devera Dostkî hatiye dinê. Heta Enstîtuya Teknîkî de 'Beşa Mekanîkê' li Dihokê xwendiye lê dest jê berdaye, ji ber ku bala wî her li ser hunerê bû, karê hunerî bû. Karê dublajê kiriye. Klîb kişandine, kurtefîlm û fîlmek metrajdirêj... Û niha jî fîlmê metrajdirêj Herman.
Ji roja ku Enfal pêk hatiye heta niha her dîmenên Enfalê di bîra wî de mane, digel van, bavê wî jî her jêre qala Enfalê kiriye û tu carê Enfal ji bîr nekiriye. Di nav demê de biryar daye ku fîlmekî li ser vê bikişîne. Rabûye senaryoya xwe lêkiriye û dest bi kişandinê kiriye.
Ew dibêje, "Enfal qonax qonax bûn. Destpêkê li Hewreman, li Germiyan dest pê kirin."
Sal 1988 e. Piştî şerê navbera Iraq û Îranê de bi dawî dibe rejima Baasî berê xwe dide kurdan. Wekî kabûsekê tê, wan digire bin çavan, winda dike û li Helebçe û dora wê jî gazên kimyewî bikar tîne.
Her der dibe Baas, baasî li her derê digerin, li her qulî dinêrin û dema tên gund û bajaran ciwanan li meydanan kom dikirin. Xêzeke dikişînin, navê wê datînin "Xeta Sor" û ji wan re dibêjin; 'an tu li vî alî sînor, yan li wî alî yî. Ger tu li vî alî bî alîgirê hikumetê yî û tu xelas dibî, lê tu li wî aliyê xetê bimînî 'tu neyar î' û 'her tişt têne serê te'. Encam: 182 hezar kes winda...
Husên Hesen dixwaze çîrokeke evînî bikişîne, lê dema Enfal bê xwe li evînê biqelibîne evîn bi tenê wekî evînê dimîne? Di fîlm de jî wisa bûye. Çîroka du ciwanên kurd ên evîndar, bihuşta wan, jiyana wan a li herêma wan dikişîne, lê Enfal tê xwe lê diqelibîne û her yekî ji wan bi aliyekê ve davêje. Hesen naxwaze qala naveroka fîlm bike lê bi kurtahî dibêje, "Enfal 'backgraund'a çîroka fîlm e. Çîroka fîlm li gundek xweş, bi evînê dest pê dike. Heta Enfal dest pê dike. Bi destpêkirina Enfalê re her tişt tevlihev dibe, gund, yanê cenneta wan tê xirakirin." Û zehmetî li vê derê dest pê dike.
Di fîlm de Rêkeş Şahbaz, Gulbahar Kavcu û Herman M. Tahir wekî serlîstikvan dilîzin. Di 60 rojan de kişandina wî temam bûye û niha di asta montajê de ye. "Herman" ku muzîka wî dê ji Navenda Çanda Mezopotamyayê Alaattin Aykoç çêbike, dê îsal bê nîşandayîn û li gor Hesen "Dê gala wî li Dihokê li dar bikeve."
Derhêner Husên Hesen heta niha ji bo Hesen Şerîf, Rojda, Meral Tekçi û gelek hunermendên din klîb kişandine. Wî bi klîba "Beyta Laleş" li Festîla Klibên Kurdî ya Zaxoyê xelata yekemînî girt. Di heman demê de wî kurtefîlmên bi navê "Baze Ber" (2003), "Rizgar" (2004) û "Demjimêrek berî niha" (2007) û tevî Mesûd Arif Salih "Nêrgiz bişkuvîn" kişandiye. Bi kurtefîlmê "Demjimêrek berî niha" par li Festîvala Hewlêrê Xelata Fîlmê Herî serketî girtiye û niha bi "Herman"ê dest avêtiye qadeke berfireh.
Klîbên wî serketî ne. Ev wisa hatiye qebûlkirin lê ew dibêje, "Ez nabêjim hemû klîbên min serketî ne. Di nav karên min de ez dikarim bibêjim çend heb baş in. Dibe ku hesteke taybet be ku ez di nav klîban de derdixim. Belkî ji van hestan rihekî cudatir tê. Çiqas klîb modern be jî ez bi çavê kurdî lê dinêrim. Ev jî yek xaleke serketinê ye. Li dinyayê bi mîlyaran stran û klîb hene. Tu nikarî wekî wan bî. Gere tu wekî xwe bî. Dema tu bi awayekî zanistî wekî xwe bî dê ferqeke karê te hebe, dê cuda be. Klîbeke kurdî di nav klîbên dinyayê de divê taybetiyeke wê hebe. Dema wisa be dê karekî serketî be."
Li ser pirsa'dê fîlmê wî jî bi serketî be yan na? Ew ditirse ne baş be yan na?', ew dibêje, "Ez natirsim ji ber ku ez naxwazim rawestim. Ez li tiştekî digerim, ez nizanim dê kengê were ber destê min. Hin kar hene tu dikî dibe ku serketin qet neyê, lê ez natirsim û ez her didomînim. Rojekê tirs nehatiye bîra min."
Ew li ser ecibandina fîlmên xwe jî wisa dibêje, "Ez dixwazim fîlmên min hem ji bo civaka kurdan be ku kurd jê hez bikin, guherînek pêk bîne, fikreke nû be ji bo civakê, meseleya duyemîn jî ez bawerim ev çîrok dê bala dinyayê jî bikişîne."