Diyarname

Hema em ji gelek tiştî re dibêjin folklor. Lê bi rastî jî gelek tiştên em qal dikin folklor e? Folklor bi xwe çi ye? Têkiliya wê û civakê, têkiliya wê û ziman çi ye? Têkiliya folklor û îdeolojî, têkiliya folklor û neteweyê çi ye? Niha pirtûkek li ber destan e û bersiva van pirsan û gelek pirsên din ên di vî warî de dide.

Pirtûka ku em qal dikin bi navê “Folklor û Civat” ji aliyê nivîskar û sosyolog Aram Gernas ve hatiye amadekirin û ji Weşanxaneya Nûbiharê derketiye. Pirtûk ligel sernavê xwe “Folklor û Civat”, bi van jêrnavan, “Folklor, wêje, ziman, çand, xeyset, muzîk, urf û adet, dîrok” hatiye pêşkêş kirin.

Nivîskar Gernas, salên dirêj daye vê pirtûkê, lêkolîn kirine, tişt dane hev û di dawiyê de pirtûkek berfireh û bi qîmet pêşkêşî xwendevanên kurdî kiriye. Ew li ser amadekirina pirtûkê wisa dibêje, “Lêkolîn û xwendinên min ên di derbarê folklorê, civaknasî, antropolojî, dîrok, ziman û hwd. de hem meraqa min xurtir kir hem jî ez avêtim nav deryayeke civakî.”

Nivîskar Aram Gernas li ser gelek şaxên folklorê xebitiye û yek bi yek ew bi cih kirine û wisa dibêje, “Min ji van şaxan çend mijar hilbijart da ku wêneyek ji hîmê folklorê derxim pêş. Da ku li ser mijar û averûyên folklorê pênas, hizir, rave û gengeşiyan zindî bikim. Da ku bal bikişînim ser girîngiya folklorê.”

Di pirtûkê de mijarên wekî “Folklor û îdeolojî”, “Folklor û netewe”, “Folklor û otontîzm”, “Folklor û ziman”, “Folklor û rojnamegerî”, “Folklor û muzîk”, “Folklor û wêje” jî di nav de gelek sernav û pêre girêdayî sernavên din hene. Wî mînak hilbijartine û rave kirine. Mînak, destan, destanên xwezayî nirxandine, pêkenok nirxandine, mînak qala helbesta lîrîk kiriye û gotiye, “Vegotina bi hêz û kelecanî ya hestên meriv e. Helbest bi honandin, lihevanîn, bedewî û nazikiya xwe li dilê meriv dixe û hestên meriv dikelîne. Di helbesta kurdî û stranên folklorîk de mînakên lîrîk gelek in.” Pêre jî klama “Besna” wekî mînak daye û gotinên wê pêşkêş kiriye. Bi vî awayî her ku qala mijarek kiriye, mînakên xwe ji nav deryaya folklora kurdî hilbijartiye.

Aram Gernas kî ye?

Aram Gernas ji Farqîna Amedê ye. Xwendina xwe ya seretayî, navîn û lîse li vir temam kiriye û li Înstîtuya Perwerdehiyê dest bi mamostetî kiriye. Di dema Derbeya 1980’yî de çend caran hatiye girtin, loma jî 1983’yan de çûye li Swêdê bi cih bûye. Li wir ji nû ve dest bi Zanîngeha Mamosteyî ya Bilind kiriye. Di nav karên kurdî de cih girtiye, bi salan karên edîtorî û nivîskariya kovarên wekî Roja Nû, Berbang, Çira û rojnameya Dengê Azadî kiriye. 

Ev 17 sal in vegeriya ye welat û li Amedê dijî. Heta niha wekî roman, şano, xeberoşk, stran û muzîka zarokan, werger, lêkolîn û hwd, yanzdeh pirtûkên wî derketine.

- Folklor û Civat / Aram Gernas / Nûbihar / 624 rûpel / 2022 / Folklor