Cîhan  Roj

Li gorî nûçeya di Dîyarnameyê* de hatiye weşandin li Amedê ji bo standartkirina termên îdarî nivîskar, zimanzan û rewşenbîrên kurd civînekê li dar xistine û di encamê de biryar hatine girtin. Kêmaniyek mezin; xwezî ji hin ciyan çend rûspî jî tevlî civînê bûna! Ev ne henek e, hîç nebûya wextê kesên di civînê de ji bo peyva “gida” a tirkî, “xwardemenî”  pêşkêş kirine ji rûspiyekî bipirsiya, delalno ma çi bi peyva “tamatî” hatiye?
Bi qasî aqilê xwe, ev hijdeh sal in ku ez bi kurmancî re mijûl im lê dikim nakim zimanê min li terma navborî nagere!

Ji biryaran jê yek:
“GERÎNENDETIYA KARÊN VETERÎNERÎ Û VENÊRÎNA XWARDEMENIYÊ (Veteriner İşl. ve Gıda Kont. Müdürlüğü”
Ji ber ku biryar hatiye girtin (ji alî teknîkî ve jî xeletiyek mezin hatiye kirin; li ser înternetê ku xebat berfireh bihata girtin û piştî pêşniyarên kesan ê derfetên civînê zêdetirbûna) wekî pêşniyar nanivisînim, lê ku wisa bûya çêtir bû:
“Gerînendetiya karên beytarî û kontrola tamatiyan”

Heqê me tune em ew qas zorê li ziman bikin. Mîsal peyva kontrol di ziman de cî daye xwe. Di edebîyatê de jî tê bikaranîn. Wateya term û peyvan a kûr jî muhîm e. Mîsal ,  “GERÎNENDETIYA ÇAND Û TURÎZMÊ (Kültür ve Turizm Müdürlüğü)” hatiye gotin, baş e, li cî ye ji ber ku peyva tûrîzmê di ziman de cî daye xwe lê heman mantiq esas nehatiye girtin: “GERÎNENDETIYA JIMÊRYARIYÊ (Muhasebe Şb.Md.)” jimêryarî jî zorê li ziman dike. An mihasebe bûya an jî hesabdarî çêtir bû. Dîsa “hevahengî “ ne hewce bû, koordînasyon bêtir li cî bû. Wekî me got ji alî wateya kûr ve heman wateyê nadin der. Baş e,  we ji bo peyva koordînasyonê “hevahengî” bikaranî ye , hûnê ji bo peyva koordînator çê bêjin? Îhtimal e ku hûnê bêjin “hevahengdêr”! Ne wisa?

Ecêbiyek din:
“GERÎNENDETIYA HÊŞÎNGEH (Yeşil Alanlar ve Fidanlık Şb. Müdürlüğü.)”
Çi wateyê dide der? Heger ku tirkiya wê nehata nivîsandin dê însan tiştekî jê fam nekiriba!
Wateyê bi vî awayî ê xwe bida der:
“Gerînendetiya şitil û warên(qadên) şîn.”
Tecrûbe hene; naxwazim bêjim lê hişmendiya civînê û hişmendiya “Turk Dil Kurumu” a wextekê dişibe hev! Wan çawa bi hesabê “oz turkçe” gelek xeletiyan kirine civîna me jî bi heman hişmendiyê biryar daye.

“Îtfaiye” termek bajarvaniyê ye. Karê îtfayê bi tenê ne temirandina agir e ku hûn ji bo îtfaiyeyê “agirkuj” dibêjin. Baş e, ku li bajarekî baran bibare lehî rabe problemên jêrxaneyê xwe bidin der wê çaxê tu kar nakevin ser milê îtfayeyê?

Bi rik meseleya wateyê bi bîr dixim lewre bi vî awayî hûn ber li ziman teng dikin û derfet nadin ziman da ziman rê li fikir û ramanê jî vebike. Ev problem ji zimanzanan bêtir ji bo nivîskaran xem e.

Biryara ku we daye :
“ GERÎNENDETIYA MIDAXILEYÊ YA AGIRKUJIYÊ (İtfaiye Müdahale Şb. Müd)”

Heman problem xwe di peyva “jîngehê” de jî dide der. Term li cî ye lê di warê akademîk de wateya “yaşam alani” dide der. Li vir “hawîrdor” esas bihata girtin ê baştir bûya. Her wisa têgeha “pêzanîn” jî beloq e. Di dewsa ,
 “GERÎNENDETIYA PÊZANÎNÊN COGRAFÎ Û NEXŞESAZIYÊ (Harita ve Coğrafi Bilgiler Müdürlüğü)”
Gerînendetiya agahiyên erdnîgarî û nexşesaziyê.

Ne şaş bim “bazar” û “borsa” di aboriyê de du têgehên cûda ne! Ger cûda bin we çawa di dewsa têgeha borsayê de bazar bikaraniye?
“GERÎNENDETIYA SELEXANE Û BAZARA HEYWANAN (Canlı Hayvan Borsası ve Mezbaha Şube Müdürlüğü)”

Taahhut ne bicihanîn e! Kesek taahhut dike lê îhtimal e ku bi cih neyne. Ev jî xeletiyeke mantiqî ye. Îca li Serhedê peyva “biryan” tê bikaranîn. Rasterast di warê bazarê de têbikaranîn. Gelek nêzî têgeha taahhutê ye. Mîsal tê gotin ku me biryana xwe kir yek. An jî, me biryan kiribû lê wî/ê bicihneanî. We gotiye;
“GERÎNENDETIYA BORDRO Û BICIHANÎNÊ (Bordro ve Taahhüt Şb. Müdürlüğü)”
Lê ku wisa bûya:
“Gerînendetiya bordro û biryanê” ê herikbartir watedartir û xweştir nebûya?

A ji we re termekî din, “xanîberan”! Qaşo di dewsa “emlak”ê de hatiye bikaranîn! Heger, “xanîber” bûya dîsa mantiqekî xwe dida der; meyê bi xanî re paşgira “ber” jî bi wateya “her wekî din” fam bikira. Wextê însan dixwîne, xanî û beran xwe didin der! Ger dîsa wate esas bê girtin, emlak bi tenê ne xanî ye. Erse, zevî û her cûre avahiyan bi bîr tîne. Gerek peyva emlak bihata bikaranîn.

Ji bo nivîs dûvdirêj nebe bi kurtî em bala xwe bidin çend têgehan:
- Xanîberan- emlak bûya çêtir bû.
- Pişkinîn- teftiş bihata bikaranîn çêtir bû.
- Di kurmancî de jî “mezra” tê bikaranîn. Ma hewceyê “gundik” bû?
- Çi berhemên edebî hene bi piranî “mitbax” hatiye bikaranîn. Îca çi hewceyê “pêjgeh” ê bû.
- “Danişma” şêwirgeh  bûya ne çêtir bû?  Ji bo “danişma” yê “pirsgeh” hatiye gotin. Belê pirs tên pirsîn lê însan li wir bi pirsan re dişêwirin jî.
Her wisa,
“GERÎNENDETIYA XANÎBER Û MÎRÎKIRINÊ (Emlak ve Kamulaştırma Şube Müdürlüğü)”
Bi ya min li vir jî problemekî heye, di dewsa “kamulaştirma” mîrîkirin hatiye bikaranîn. Mîrnîşîn bûya xweştir bû. Wekî;
Gerînendetiya emlak û mîrnîşîniyê.

Civîn û xebatên wisa bi qasî hêja ne ew qas jî cidî ne. Li vir, ez bi hesabê zimanzaniyê tevnagerim lê wekî nivîskar me divê em hesastir tevbigerin. Lewre jî ezê di berhemên xwe de biryarên hatine girtin esas bigirim lê ezê tu car peyva xwarindemenî bikarneynim, ezê tamatî bêjim, ezê emlak binivîsînim, ezê îtfaiye , kontrol binivîsînim…

cihanacirokan@hotmail.com

***

Nûçeyên eleqedar:

**- Vane 263 termên îdarî yên hatine standardkirin
*- 'Bila Saziya Zimanê Kurdî bê damezirandin'
-