logo
ad
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Ên Din
    • Portreya Mehê
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAŞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giştî û Serokomarî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giştî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
3 ROJ
  1. Roja Alzheimer a Dinyayê, ne bîra xwe, ne bîra neteweyî winda nekin
  2. Jîna Amînî û 'Jin Jîyan Azadî' berendamên Sakharovê ne
  3. Li Şanoya Bajêr 4 lîstik hene
  4. Va ye bernameya FîlmAmedê
  5. Keleha Necimê tê restorekirin
news-details

Dîroka wêjeyê û pirsên veşartî di nav wê de

  • Dîrok: 09/04/2020
  • Beş: Nivîsênkarên Mêvan

Cano Şakir

Di cîhana nivîsandinê de bi taybet (Helbest) gelek pirs hene ta ku xwe bidin pêş û xwe zelal bikin û xwe di qada wêjeyê de li ber çavên xwendevanan zelal bikin û di hişmendiya rewşenbîran de ragihînin.

Pêdivî bi binivîskarê xwedan wêrekî û wijdan heye. Li vir dema ku em vê vedibêjin vejandina pirsên tirsak, lawaz û aloz wekî erk û berpirsiyarî, wekî roleke dîrokî, di heman gavê de mîna asta şaristanî pêve girêdayî ye û bi hişyarî û hişmendiya rewnşenbîran ve ew têkildar e. Ev hemî bi radeya rewşenbîrî ve û bi asta kesên ronakbîr (rewşenbîr) ve girêdayî ne. Ji xwe pirsên ku em behsê dikin, ew bi xewn û xeyalên me ve xwe vedihûnin û ew pirs bi afirandinê dest bi livandinê dikin.

Jixwe bîr û boçûnên li ser keviya wêjeya me ya birîndar xwe bi êşa ziman û nasnameyê ve radipêçin û bi dabeşkirina giyanê rewşenbîrî ve dîsa xwe dikin pirsên ku em li bendê ne.

Ev pirsên ku em diyar dikin bi tespît û lêkolînên dîrokê di nava lêkolînên helbestê de peyda dibin.

Giovanni Battista Vico, 1668-1744 der barê dîroka helbestê de dibêje: “Rayên ziman di helbestê de veşartî ne. Mirovên pêşî êş û şadiyên xwe bi forma helbestî ragihandine, ev gotinên pêşî, ne gotinên ferhengê bûn. Ew di nava xwe de derbirîna pişkivîna helbestê bûn.’’

Em ji vê wisa têdigîjin ku mirovên pêşî bi peydakirina ziman re bi awayekî helbestî bi hev re peyivîne, her wisa nivîsa pêşî jî bi forma helbestî hatiye nivîsandin. Mirov dikare bibêje, temenê peydakirina deng û bi hev re axaftina mirovan ji bo têgihîştina helbestê ye.

Helbestvan û rexnegirê îngilîzî Thomas Sterans Eliot 1888-1965 di nirxandina hunera helbesta Dante de wisa gotiye, “Ku pêwîst be, em behsa zanîst û hunera helbestê bikin, tiştê em ji ‘dojeha’ Dante fêrbûne, ew e ku helbesta herî mezin bi kêm gotinan hatiye pêşkêşkirin. Helbest bi qasî derfetên destdayî îhtimamdayîn, sade û derûniya afirandinê bi xwe ye.’’

Helbestvanan ji zimanê rojane û xwezeya ku mirov lê difikire girtiye, ji bo bandora xwe lê bike û dîtinên xwe bibêjin, zimanê helbestê çêkirine û ava kirine. Ev xisûsiyeta (taybetiya) zimanî bû rengê sereke yê zimanê helbestê. Helbest; watehizirîna (fikir) xeyalê ye û xeyal jî zimanê helbestê bi xwe ye.

Ev zimanê helbestê ku wê ji axaftina rojane cuda dike, helbestê dike giyanê ziman. Ziman jî bê peyvên helbestî nabe ziman. Dema ku ev zimanê helbestê tune be, helbest û navê wê jî tune ye.

Ev ziman e ku bi aheng û muzîkê di nava helbestê de dilive, bandoreke bi hêz li xwendevanên xwe dike.

Heke livîn nebe, jiyana helbestê jî tune ye û bandorê li mirovan nake.

Platon 429. BZ di danasîna helbestê de gotina zimanê “sêhrî” bikar aniye. Ev zimanê ahenga deng û muzikê ye ku jê re zimanê helbestî hatiye gotin.

Mewlana Celaledînî Rûmî (Belxî) 1207- 1273 jî wisa gotiye:

“Helbest bi kêmpeyv û derûnîbêj e.’’ Ji bo ku helbestvan karibin vê bikin, pêwîstiya helbestvanan bi naskirina hemû nazikî û aliyên ziman heye. Helbestvanên ku ziman nas nekin û gencîneya wan a gotinan lawaz be, dikevin nav kêmasiya dubarekirina gotinan, ev lawazî jî li cem gelek helbestvanan peyda dibe. Heger em gotina helbestvanê kurd Ehmedê Huseynî 1957- bînin bîra xwe, ew dibêje: “Xwe bixwînin, xwe şîrove bikin û xwe nas bikin.“

Em ê peyv û ristên Xanî bixwînin û li bîra xwe bînin.

07/04/2020, Yenî Ozgur Polîtîka

Parve Bike

Youtube Me

Peyama Lahûr Şêx Cengî li ser Kerkûkê

news

Nizamettin Arîç

news

Em Hatin

news

Aytenxan: "Şevbuhêrk û Şîrînahî"

news

Omer Dilsoz: Bo demê

news

Qeza...

news

Mîrza Ronî: Şevger Çolo û Provakasyonên wî!

news

Helîm Yûsiv: Piştî 34 salan Mihemed Şêxo

news

Êrîşa li lîstikvanên Amed Sporê... 05.03.2023...

news

Di dema erdhejê de ger hûn erebeyê diajon...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li derve bin...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li hundir bin...

news

'Bêrîvanê' / Mihemedê Nenyasî

news

Zara Mihemedi hat berdan

news

Goristana Semsûrê dilan dişewitîne…

news

06.02.2023, navenda Semsûrê...

news

Gername: Welatê Baskê

news

Hemal

news

Gername: Geştiyariyeke Behdînan

news

PEŞKÊN ŞEVÊ I

news
Nivîsênkarên Mêvan - Nivîsên Dawî
news
  • 01 01 2023

Hêzên Pêşmerge dê bibin yek?

news
  • 20 12 2022

Metnên ewilî yên kirmanckî

news
  • 08 12 2022

Serpêhatiyên Melê Meşûr

news
  • 24 11 2022

Mala Lîstikê ava

news
  • 10 11 2022

Kurd û perwerdehî

news
  • 17 10 2022

Saqoyê Mehmed Uzun û romana kurdî

Nivîsên Nû
news

Nûdem Durak û Emma Kok

  • Mîrza Ronî
news

Rojbûyîn û 12’yê Rezberê

  • Aytenxan
news

Ji pirsa Murat Bayram bersiveke rast dernakeve

  • Cemil Oguz
news

Kevoka li asîmana Cizîrê

  • Mîrza Ronî
news

Cêwiyê êşê Zubêr Salih

  • Helîm YÛSIV
news

Hebûn, Kakil, Heyîn, Sartre

  • Çorê ARDA
news

Rewşenbîrên ereb û kurd

  • Helîm YÛSIV
news

Gundên Bê Zuriyet

  • Kazim Polat
news

Navê Aqil Gelo ye!

  • Dilşêr Bêwar
news

Du Stran û Varyantek

  • Veysel Vesek
news

Li nav otobusê wêneyê jinika tazî

  • Dilşêr Bêwar
news

RENGÊ ŞÎRÎN Û TARÎ

  • Aytenxan
news

Qezencên ji nivîskariya bi kurdî

  • Helîm YÛSIV
news

Di 'Şapat'ê de paradoksa bindestiyê

  • Çorê ARDA
news

MIN GEZKE

  • Dilşêr Bêwar
Ev jî hene
ad

Li Amedê jî mîtînga ziman hat qedexekirin

ad

Cenazeyê Şêrko Bêkes sibê dişînin Kurdistanê

ad

Serokwezîra nû lijneya wezîran û hedefên xwe diyar kirin

ad

Weşangerî û rewşa zimanê kurdî

ad

Beşîktaşî dîrokek nû li dîroka xwe kir

ad

Li Xaneqînê dijî mîtinga YNK’ê êrîş: Herî hindik 30 mirî hene

Kategorî
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Foto-Nûçe
  • Xêz
  • Portreya Mehê
  • Tenduristî
  • Klîba Hefteyê
3 Roj
news

Roja Alzheimer a Dinyayê, ne bîra xwe, ne bîra neteweyî winda nekin

  • 21 09 2023
news

Jîna Amînî û 'Jin Jîyan Azadî' berendamên Sakharovê ne

  • 21 09 2023
news

Li Şanoya Bajêr 4 lîstik hene

  • 21 09 2023
news

Va ye bernameya FîlmAmedê

  • 21 09 2023

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Têkilî / Contact / İletişim

Nivîskar

  • Aynur Aras
  • Aytenxan
  • Bedran DERE
  • Cemil Oguz
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Dilşêr Bêwar
  • Helîm YÛSIV
  • Kazim Polat
  • Mîrza Ronî
  • Omer Dilsoz
  • Veysel Vesek
  • Welat Dilken
  • Zekî OZMEN

Beş

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAŞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giştî
    • 2011, Hilbijartin

Copyright © 2005-2023 Diyarname