Rifat Arya/ Mesîla Dil

Ku roj nêzikî êvarê dibû kelecanek ÅŸêrîn xwe bera hinavên me dida. Ji bo xelaskirina kar em li ber derê gom û tewleyan bilez û bez dikakijîn; destên me li ber seqema êvarê bêhtir ÅŸixulkar dibûn, me zincîr û zurzeyên qeÅŸagirtî bi ser tariÅŸ de pevdixistin û em ber bi deriyê malê ve pêsivik dibûn.

Me neqebê gav dikir, em diÅŸûlikîn hundir û me derî ji paÅŸ ve dadida. Berfeke delal ji xwe re  hûr hûr bi ser gund de  dibarî û tariyeke gewr bi giranî li rûyê erdê vediniÅŸt...
 
Ji bo çîrokan ÅŸevên dirêj û delal li benda me bûn. Lembe zû ditefiyan, dengê seyan wekî enstrumanek qewî herikbar ji dûr ve dihat guhên me... Wext bû; me yê lihêf bikiÅŸanda ser çavên xwe û me yê demê bi çîrokê bihingivanda...
 
Di wan ÅŸevên sar û dirêj de, tu cih ji nivînan bi ewletir, tu tiÅŸt ji kurepista di binê lihêfê de xweÅŸtir tunebû û tu tiÅŸtî tehma çîrokê nedida...Em zarok bûn û carna me dixwest em  çîrokên di keysa xwe de kat bikin... Siyabend û Xecê, Bedran û Huznîcanê û Têlîsiltanê çîrokên bi keder bûn. Çîrokên gur û rovî û keftaran jî ji dubarebûnê em aciz kiribûn. Me Mîrza Mihemed li nav çol û çolistanan, li ser piÅŸta hespê wî dihiÅŸt û em dizîvirin jiyana xwe ya rojane û me li dora xwe çîrokên nuh çêdikirin. Mijar gelek bûn û leheng jî zû peyda dibûn. Me zor û zerpek nedîtî li mejiyê xwe dikir û me xwe disipart xeyalan.
 
PêÅŸî birayê min ê piçûk dest pê kiribû. Kêfa me ji cînarê me, Fexo re nedihat, yekî sermezin û dilhiÅŸk bû. Kengê kêfa wî bixwesta dikaribû bela xwe di yekî bida û dilê xwe lê rihet bikira. Tu kesek ku bikaribe pê re bajo ser sedê tunebû. Carekê wî û zilamên gund ÅŸer kirin, komek mêr bi bêr û daran lê bûn yek, lê wî kir ku yê sax ew bû ku ji mala xwe nehatiye. PiÅŸtî ÅŸer, zêdeyî deh zilam diranÅŸikestî û pozpelixandî bi ser jinên xwe de vegeriyan. Berî ku ew dar lê werbikin, Fexo mîna boxeyek çavsor dihurmijî ser wan û serê qerase hewalê dev û pozên wan dikir. Kesî nema bawer dikir ku serê wî biÅŸkê. Me di nava xwe de digot: “Dibe ku bikope, lê tu car naÅŸikê”. Gundiyan navê “serker” lê kiribûn...
 
Werhasil, birayê min ÅŸerefek mezin jê re bexiÅŸand û wekî leheng ew ji çîroka xwe ya yekem re hilbijart... “Salek qet baran nehat, erd hiÅŸk bû, kanî û newal tev de ziwa bûbûn. Mirov û tariÅŸ dikirin ku ji tîbûnê bibehejin... Gundiyan rahiÅŸt kûp û satilan û ji çemê Mûradê av kiÅŸandin...Lê wisa çênedibû, alavek mîna tankêr mezin lazim bû, gundiyan biryar dan ku wê serê Fexo bikin tankêr. Çend peya rabûn qapaxa  serê wî birîn û bi ser cênîkê wî de daÅŸilandin. Jixwe mejî di serî de tunebû, hinek kevir û dar û heriya navê jê paqijkirin. Lê siwar bûn û berê wî dan Çemê Mûradê. Fexo birin di çem de, li cîhek kûr qewimandin. PiÅŸtî ku ji qam de ket, qoqê vala yê qerase ji avê tije bû. Ji Fexo re gotin derkeve, Fexo derket, gotinê qapaxê bide ser û bimeÅŸe wî qapax li ser ediland û meÅŸiya. Fexo bûbû mîna dêwekî kedîkirî, xwediyan çi bigotanayê di cih de pêk dianî. Fexo bi gundiyan re ber bi malan ve giran giran berepêÅŸ dibû, erd di binê lingên wî de dihejiya. Ava ku Fexo anîbû ji bo heftê rojan qîma gundiyan dikir. Åžahî ketibû nava malan; heftê roj û heftê ÅŸev ÅŸahî û dîlan li dar ket. Û çîroka min çû diyaran, rehme li dê bavê hazir û guhdaran...” Åževê çîrokek wisa û dû re xeyalên me ji sînorê gund borîn. Min artêÅŸek leÅŸker ji xwe re da hevdû û rojê pê diçûm herbekê. Di çîrokên me yên gelêrî de du dijminên mezin hebûn, yek jê hemû kesên ne bisulman (kafir) û yê din jî Åžahê Ecem bû ku ji bavê berê de edûwê serê me bû. Serî pê re dernediket. Ew ê ku artêÅŸa wî mîna mij û dûman radihiÅŸt ser gund û bajaran, ew ê ku hesin bi sarî badida... Min ÅŸevê artêÅŸa xwe hildida û vedigirt ser bajarekî. Min neqeb li kelehan vedikir û min ew dixistin bin destê xwe. Welat nema ku min ala xwe lê bilind nekir. Nav û dengê min çû bi Çîn û maçînê ve derket. Dawiyê, min qasid ÅŸandin cem Åžahê Ecem û min doza ÅŸerê giran lê kir. Ji destpêkirina ÅŸer du roj û du ÅŸev bi ÅŸûn de tiÅŸtê ku min didît ev bû: artêÅŸa min belek bûbû û rev bi leÅŸkerên min ketibû.
 
Ez çi serê we biêÅŸînim, Åžahê xedar keysa ÅŸer ji min vedizîbû û leÅŸkerên min tevde ÅŸikestibûn. Ez mabûm û leÅŸkerekî ma bû. Ev leÅŸkerek zîvîn bû, loma jî ÅŸûr û riman lê hikum nekiribûn. BiÅŸkokek bi qasî moriyek piçûk di piÅŸta guhê wî de peyda dibû. Gava ku min pê lê dikir leÅŸkerê min piçûçik dibû, bejna wî dibû bi qasî ya guleyek demançeyekê û min ew dixist berîka xwe. Heta wextekê ew bi tenê bû. PiÅŸtre min pê li biÅŸkokê dikir, leÅŸkerê min ji hevdû vediçixî û bi hezaran leÅŸker jê derdiketin. Bi hezaran leÅŸkerên zîvîn ên hûrik û xweÅŸik. Li hember min rêz dibûn û li benda fermanên min disekinîn. PiÅŸtî ku karê wan diqediya, dîsa tevde diketin nava gewdeyê leÅŸkerekî û min digirt û bera berîka xwe dida. Kêfa zarokan pir ji vê çîrokê re hatibû. Hingî ku min li ser vî leÅŸkerê xwe çîrok û serencam vedigotin, hema bigire di wê baweriyê de bûn ku ez bi rastî jî xwedî leÅŸkerek bi vî rengî me. Gava ku dixwestin ku wî bibînin, min rê didan ber û min digot rojek din.
 
Di wan rojan de bavê min ji hecê vegeriyabû û ji bo me hinek pêlîstokên xerîb  anîbûn. Lê piÅŸtî ku çavê min li kêra di berîka wî de ketibû min pêlîstok mêlîstok tev de ji bîrkiribûn. LeÅŸkerê min ê zîvîn li ser destikê wê kêrê bû. Destikê ji camê ji herdu hêlan ve  hatibû verojtin û du peykerokên zîvîn ên piçûcik di navê de hatibûn bi cihkirin. Li hêlekê ÅŸêrekî, li hêla din jî leÅŸkerekî... Min wext di ser re derbas nekir; hema min destik ÅŸikand û leÅŸker jê derxist. Vê carê bi rastî di berîka min de leÅŸkerekî zîvîn hebû. Ez ji malê derketim û beziyam nava zarokan û min leÅŸker pêÅŸ wan kir... Devê wan mabû vekirî. Lehengê çîrokên min di nava destê min de, li ber çavên wan diçirûsî. Ji wê rojê bi ÅŸûn de min çîrokên hê jidil ji wan re vedigotin. Misqalek ÅŸik di dilê wan de nemabû...
 
Hêz û efsûnkariyek nedîtî di nava leÅŸkerê min de veÅŸartîbû. Yek dibû didu, didu dibûn sed û sed dibûn hezar. Pêdiviya min bi çi alavî hebûna wan pê re ew saz dikirin; dibûn zincîr, dibûn kund, dibûn erebok, dibûn pêpelûk ez pê hildikiÅŸiyam ser ezmanan, li ser Çemê Mûradê dibûn pir û ez derbas dikirim. Kin dibûn, dirêj dibûn, radikiÅŸiyan û bi yek fermanî re tev de diketin zikê yekî û ew yek jî xwe bera nava destê min dida.
 
Rojekê leÅŸkerê min ê delal ji destê min filitî ket nava kayê. Ez bi rojan lê geriyam, lê min ew nedît. Vê carê bi rastî jî min artêÅŸ ji dest dabû. Min kir û nekir ji bîra min nediçû. Hê jî di bîra min de ye. Hê jî ku ez dikevim tengasiyekê leÅŸkerên min têne bîra min û dilê min bi kurepistî hawara xwe digihîne wan. Carna ku çavên min girtî bin ew tên. Li dû min bi hezaran bi milyonan rêz dibin, em dikan û markêtan diÅŸêlînin û pê sêwiyan têr dikin. Em dîwarên zindanan diqelêÅŸin û girtiyan derdikin. Em cîhanek nuh û xweÅŸik ava dikin û ez jî dibim yek ji wan.