Îsmaîl YILDIZ

Yekemîn albûma solo ya muzîsyena kurd Ayfer Duztaş ku salên dirêj di komên cuda yên muzîkê ku di bin banê Navendên Çanda Mezopotamyayê (NÇM) de xebat dikin de cih girtiye, di demeke nêzîk de derdikeve piyaseya muzîkê.
Ayfer Duztaş di sala 1996’an de li NÇM’ê dest bi perwerdehiya muzîkê û baxlemayê kir. Di sala 1998’an de li Lîseya Hunerên Bedew a Perayê dest bi perwerdehiya şan û kemanê kir. Piştî perwerdehiya du salan di Koma Venge Sodirî ku bi zaravayê zazakî muzîkê dike û di Koma Asmîn ya ji 11 jinan pêk hatibû de cih girtiye. Di albûma Şahiya Stranan 1-2 de cih girt. Her wiha di albûmeke ‘Wayir’ ku bi zaravayê zazakî ye de cih girtiye. Ayfer Duztaş dê bi albûmeke ku çîrok, êş û hestên kurdên ku li her çar parçeyên Kurdistanê dijîn, hene. Duztaş, çîroka xwe ya muzîkê û albûmê ji DÎHA’yê re vegot.

- We berî vê jî di komên mûzîkê yên NÇM’ê de cih girt û gelek xebatên baş kirine. Hûn dikarin serpêhatiya xwe ya bi van koman re bi kurtasî ji me re bêjin?

Min di sala 1996’an de serî li kursa sazê ya ku NÇM’ê vekiribû da û min salekê li vir li ser bikaranîna sazê û notayan ders girtin. Piştî salekê Koma Vengê Sodirî hate avakirin û min jî tê de cih girt. Piştre jî min di Koma Asmîn a di bin banê NÇM’ê de hate avakirin de cih girt. Her wiha ez beşdarî gelek şahiyên li hundir û derveyî welat bûm. Piştî wê projeya bi navê Şahiya Staranan 1, 2 hate çêkirin û min jî dîsa tê de cih girt. Me bi van projeyan zêdetirîn stranên ku eslê xwe kurdî ne, lê ji aliyê TRT’ê ve bi tirkî hatine bikaranîn, ji nû ve bi kurdî gotin.

- Ger ku em bên ser albûma we ya solo, we bi gelek komên baş re xebat kir, lê hûn niha xebateke serbixwe dimeşînin û hûn albûma solo amade dikin. Em dikarin hewcehiya we ya bi albûma solo hîn bibin?

Bi rastî dema min nû dest bi xebatên li NÇM’ê kir jî di hişê min de albûma solo hebû û kom jî ji vê re bûn wesîle. Ji bo min xebata bi koman re tecrûbeyek bû. Dikarim bêjim wekî dibistanekê bû.

- Li gorî we xebata bi koman re an jî xebata bi tenê xweştir e, yanî hûn ji kîjanê encamê digirin?

Li gorî min herdu şiklê xebatan jî bi keyf e û ez dikarim bêjim herdu jî bi encam in. Lê di xebata bi koman re de hewceye ku mirov hişên xwe bike pênc alî. Çimkî kom ji aliyê çend kesan ve têne avakirin û wê çaxê mirov neçar e ku bi hevalên di komê de re yekbûnekê pêk bîne. Lê di xebata soloyê de ev hêsantir e. Wê çaxe tu ne neçarî ku enerjiya xwe parçe bikî. Ev jî di warê muzîkê de serkeftineke şexsî pêk tîne.

- We di albûma xwe ya solo de zêdetirîn cih daye stranên kîjan herêman? Em ê bikarin çîroka ku derê di albûma we de bibihîzin?

Bi rastî di repertûara albûmê de me çîrok, êş û hestên kurdên ku li her çar parçeyên Kurdistanê dijîn, hene. Mirov dikare bêje ku ev albûm kombûna êşên kurdên çar parçeyan e. Ji erdnîgariya Tirkiyeyê zêdetir stranên Çewlik, Amed, Varto û yên Dêrsim di albûmê de cih girtine. Di albûmê de 13 stran hene û ji van 5 dimilkî ne. Dîroka derketina albûmê ne diyar e, lê ez dixwazim bigihînim Newrozê.

- Her wiha hûn muzîka alternatîf bi kar tînin. Kesên ku mûzîka alternatîf pêk tînin bi pirsgirêken çawa re têdikoşin? Hûn di warê aborî û teknîkî de bi kîjan pirsgirêkan re rû bi rû dimînin?

Weleh, nêzî 4 salan e ku li ser vê albûmê dixebitim. Ew keda xebata 4 salan e. Ji NÇM’e gelek hevalên ku bi vî avayî dixebitin hene. Di vî warî de bi taybetî jî hevalên jin piştgiriyê nabînin. Xwediyên şîrketan bi avayekî germ nêz nabin. Sponsorî pêş neketiye. Ji bo vê jî di warê aborî de em bi gelek pirsgirêkên fireh re têdikoşin.

- Di warê sansurê de rewş çi ye? Demeke dirêj bi taybetî li ser muzîka kurdî sansur hebû. Dema we bi koman re xebat dikirin an jî niha sansurê di ku dera jiyana we de cih girt?

Beriya 10 salan rewşa sansurê rastiya jiyana me bû. Konser û albûmên me dihatin qedexekirin. Lê mirov niha nikare bêje ku sansur bi awayekî fîzîkî heye.

- Di salên dawî de li piyaseya muzîka kurdî bereketek çêbûye. Gelek hunermend û albûm derketin holê. Ev bereket çawa di qalîteya muzîkê de cih digire?

Bi rastî ez vê rewşê wekî bereketekê bi nav nakim. Li gorî min muzîka kurdî, bi taybetî jî çend salên dawî, di nav xitimînekê de ye û rewşeke arabeskî li ser muzîka kurdî didome. Heke wiha bidome, dê ji bo pêşeroja kurdî bibe mirin. Ev çi hale ez nizanim, kesên ku vê rewşê dimeşînin ji aliye çapemenî, sazî û xwediyên şîrketan ve piştgiriyê dibînin.

- Ger ku mirov di navbera muzîka kurdî ya kevneşopî û muzîka niha de muqayeseyekê bike, mirov dikare bibêje ku ji muzîka kurdî niha êş û trajedî radibe?

Ez nafikirim ku êş û trajediya li ser gelê kurd ji aliyê muzîkê ve rabûye. Piştî zagonên di ahengiya Yekitiya Ewropayê de zordariya li ser nasnameyên cuda rabû û ev jî bû sedema piyasebûna trajediya kurdan. Deverên ku armanca wan tenê kar e, bi piştgiriya çapemeniyê dibin sedema dezenformasyona muzîka kurdî.

- Di dema çêkirina albûman de di warê teknîkî û teorî de tecrûbeyek ku têrî dike heye? Muzîka kurdî di vî warî de di çi rewşê de ye? We paşerojeke çawa derbas kir?

Kesê ku aranjeya albûma min dike ne kurd e, ermen e. Ermen e, lê di mijara muzîkê de xebatên girîng bi kar anîne. Di aliyê muzîka kurdî de jî xebatên girîng û cidî dimeşine. Gelek navên ku tecrubeyeke baş di destê wan de ye jî li ser muzîka kurdî xebat dikin.

- We bi derxistina albûma soloyê riyeke nû ji xwe re vekir. Êdî hûn dê bi tenê riya xwe bidomînin, an xebata bi koman re jî heye di pêşerojê de?

Di hişê min de xebata bi koman re tune ye. Ez êdî di koman de cih nagirim. Lê ku projeyên taybet derkevin dibe ku ez cih bigirim. Lê ez alîgira xebatên serbixwe me.

DÎHA/Azadiya Welat