Ferîd DEMÎREL
Di 5’ê Hezîrana/Pûşpera 2021'ê de li navçeya Amediyê ya Duhokê di navbera hêzên PKK’yê û Pêşmergeyên PDKyê de pevçûnek rû dabû. Agahiyên cuda û hevsûcdarkirinên cuda hebin jî di dawiya dawî de wê rojê 5 Pêşmergeyan can dabû. Hikûmeta Herêma Kurdistanê, rayedarên PDKyê û Serokatiya Herêma Kurdistanê PKK ji ber vê rewşê tohmet kiribû. PKK’yê jî li dijî van tohmetan derketibû û gotibû Pêşmergeyên PDK’yê êrîşî wan kiriye. HPGyê jî di daxuyaniya xwe de gotibû wan êrîş nekiriye û Pêşmergeyan li ser destê wan can nedane.
Min xwest li medyaya kurdî binêrim û bizanibim bê kîjan medyayê ew bûyer çawa weşandiye.
Ji bo wê min çar saziyên medyayê hilbijart ku her yek ji wan nêzîkî her du aliyên şer û pevçûnê ne. Di vê xebatê de min xwest ku ez bêyî nêrînên xwe yên şexsî tevlê bikim, rewşa medyayê ya li hemberî rewşên wiha nîşan bikim. Min li nûçeyên wan nêrî û têgehên bikaranîne û xwest bersiva van pirsan bibînim: Van medyayan sernavên çawa nivîsandine, bêhtir cih danê kê/kîjan aliyî, kîjan alî derxistine pêş, aliyên ku qet cih nedane nêrînên wan hene yan na?
Va ye encama ku derketiye holê?
Di 5, 6 û 7ê Hezîranê de min li beşên kurmancî yên Rûdaw, Kurdistan24, ANF û Rojnewsê nêrî. Her wiha li çend nûçeyên Rûdaw û Kurdistan24ê yên tirkî û hinekî jî li yên soranî û li yên tirkî yên ANF’yê nêrî.
Di van her sê rojan de Rûdaw û Kurdistan24ê 28 nûçeyên bi kurmancî, dîsa bi dehan nûçeyên bi tirkî û soranî weşandine.
ANF’yê gelek kêm nûçe weşandiye hem bi tirkî hem jî bi kurmancî.
Rojnewsê 22 nûçeyên bi kurmancî weşandiye yên raste rast bi mijara pevçûna di navbera PKK’yiyan û Pêşmergeyên PDK’yê de li Metînayê pêk hatiye.
Roja 5’ê Hezîranê/Pûşperê
ANFyê ji bo bûyera pevçûnê, bi sernavê “Hêzên Iraqê û PDK’ê êrîşî kampa gerîla kirin” nûçeyek weşandiye. Di beşa tirkiyê de jî heman nûçe heye. Nûçeya tirkî saet di 09.02 deqîqeyan de ya bi kurmancî jî di 09.10 deqîqeyan de weşandine. Di destpêka nûçeyê de gotiye “Hêzên Iraq û PDK’ê yên ketin nava liv û tevgerê êrîşî kampa gerîla kirin, ji bo zêdetir bi pêş ve neyên guleyên hişyariyê hatin teqandin.”
Nûçeyeke kurt e û di dewama wê de jî zanyariyên ji çavkaniyên HPG’yê hatine wergirtin bi du sê hevokan heye.
Rûdawê bûyer bi sernavê “Wezareta Pêşmerge bo Rûdawê: Di êrîşeke PKKê de 5 Pêşmerge şehîd bûn” weşandiye. Di soraniyê de gotiye, “5 pêşmergeyên zerevanî li sînorê Amedî şehîd bûne”
Rûdawê di vê nûçeyê de ji devê Wezareta Pêşmerge zanyarî weşandine. Wezaretê gotiye “ji aliyê hêzeke PKKê kemînek li ber wan hatiye danîn û di encam de 5 pêşmerge şehîd bûn û 4 pêşmergeyên din jî birîndar bûne.”
Kurdistan24ê saet di 10.33 deqîqeyan de heman bûyer bi sernavê “Ji ber êrîşeke PKKê 5 Pêşmerge şehîd bûn” weşandiye. Di nûçeyê de zanyariyên hatine belavkirin li ser devê Serbest Lezgîn, Alîkar ango Cîgirê Wezareta Pêşmergeyan in. Tiştên ku Lezgînî ji Kurdistan24ê re gotiye ji Rûdawê re jî gotiye. Serbest Lezgînî gotiye “çekdarên PKK’ê kemînek li ber hêzên Pêşmerge li nêzîkî devera Berê Sîlê ya li navçeya Amêdiyê danîne û êrîş kirine ser hejmarek Pêşmerge.”
Rojnewsê yekem nûçeya derbarê bûyerê de saet di 10.27’an de weşandiye. Sernavê nûçeyê “Hêzên PDK’ê êrîşî gerîla kirin”. Di spota nûçeyê de gotiye “Hêzên PDK’ê êrîşî kampên gerîla kirin, ji bo zêdetir bi pêş ve neyên guleyên hişyariyê hatin teqandin.”
Rojnewsê nûçe ji ANF’yê wergirtiye û tenê bi du hevokan behsa bûyerê kiriye.
Di saetên pêş de her çar saziyên medyayê jî nûçe weşandine. Lê ya herî hindik nûçe weşanine ANF ye. ANF’yê tenê cih daye nêrîn û daxuyaniyên HPG, KCK û PKK’yê. Ji bilî wê em vê bûyerê di nava malperê de nabînin. Lê ji bilî van nûçeyan nûçeyên din ên derbarê şer û pevçûnên li Metîna û herêmên din diqewimin hene. Di hinek ji van nûçeyan de behsa tevgera leşkerî ya Pêşmergeyên PDK’yê hatiye kirin.
Rûdawê di gelek nûçeyan de gotiye “êrîşa PKK’ê”
Rojnews, Rûdaw û Kurdistan24’ê di van sê rojan de her ev mijar derxistine pêş. Rûdawê di gelek nûçeyan de gotina “êrîşa PKKiyan a li ser Pêşmergeyan” bikar aniye. Hin caran jî ev gotin li ser devê rayedaran nivîsandiye. Cih daye nêrîn û daxuyaniyên rayedarên PDK, Hikûmeta Herêma Kurdistanê, Parlamentoyê, Konsolxaneyên Fransa, DYA û Brîtanyayê, daxuyaniya partiyên kurdan ên derbarê vê êrîşê de. Her wiha cih daye daxuyaniya HPGyê jî.
Rûdawê hema hema di dawiya hemû nûçeyan de daxuyaniya Wezareta Pêşmergeyan, ya HPGyê û derdorên din dubare kiriye û weşandiye. Di hin daxuyaniyan de rexneyên li ser Tirkiyeyê û operasyona wan a leşkerî neweşandiye.
Di navbera hin nûçeyên soranî, kurmancî û tirkî de cudahî hene. Car caran heman nûçe di soranî, kurmancî û tirkiyê de hem ji hêla zimanî hem jî ji hêla dirêjbûnê cuda ne.
Dema em li van nûçeyên Rûdawê dinêrin em dibînin ku Rûdawê bêhtir giranî daye nêrînên Hikûmeta Herêma Kurdistanê, rayedarên PDK’yê.
Kurdistan24’ê gotiye “Çekdarên PKK’ê”
Kurdistan24’ê di hemû nûçeyên xwe de ew bûyer wekî “êrîşa PKK’yê” bilêv kiriye. Di hemû nûçeyan de ev nêrîn hem bi gotinên xwe hem jî li ser devê rayedaran, siyasetmedaran nivîsandiye. Kurdistan24’ê ji bilî nûçeyan, bi xwe hevpeyvîn bi siyasetmedar, rayedarên hikûmetê û PDK’yê re kirine û nêrînên wan weşandiye. Waliyê Hewlêr û Dihokê wekî mînakên vê ne.
Di kurmanciyê de ji bo PKKyiyan gotiye “Çekdarên PKK’ê” lê di ya tirkî de gotiye “PKK unsurlari.”
Kurdistan24’ê qet daxuyaniyên HPG, KCK û PKK’yê yên derbarê bûyerê de neweşandiye. Tenê di saetên ku bûyer nû hatibû bihîstin de, nûçeyek bi sernavê “PKK li xwe mikur hat ku êrîşî Pêşmerge kiriye” weşandiye. Di vê nûçeyê de gotiye, “Medyaya Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) li xwe mikur hat ku êrîşî hêzên Pêşmerge kirine û teqe li wan kirine.
Li gor medyaya ser bi Partiya Karekerên Kurdistanê (PKK), vê sibê di demjimêr 04:00ê de, mûşekek arasteyî Pêşmerge kirine, lê ew vê êrîşê wekî guleyên hişyariyê bi nav dikin.”
Yanî ev nûçeya ji bo xurtkirina nêrîna xwe weşandiye.
Rojnewsê cih nedaye daxuyaniyên Hikûmeta Herêma Kurdistanê
Rojnewsê jî bi qasî Rûdaw û Kurdistan24’ê xwestiye bûyer di rojevê de bimîne. Rojnewsê di hin nûçeyên xwe de gotiye “Çekdarên PDK’ê”, di hinan de jî gotiye “Pêşmergên PDK’ê”. Di van sê rojan de di beşê kurmancî de cih nedane daxuyaniyên Hikûmeta Herêma Kurdistanê, rayedarên PDK’yê û Serokatiya Herêma Kurdistanê. Hemû çavkaniyên Rojnewsê yên derbarê bûyerê de HPG, PKK û KCK ye.
Rojnewsê ji Rûdaw, Kurdistan24 û ANF’yê cudatir tiştekî din kiriye. Ji bilî nûçeyên derbarê bûyerê û karvedanên wê de Rojnewsê bi gelek aliyên siyasî, civakî yên Başûr re axiviye. Di van nûçeyan de em dibînin ku bêhtir rexne li ser destwerdana Tirkiyeyê ya li Başûr hene. Di beşek ji van nûçeyan de PDK wekî hevkarê Tirkiyeyê hatiye binavkirin. Her wiha di beşek zêde ji van nûçeyan de mijarên wekî “yekîtiya kurdan”, “şerê naxweyî yên kurdan” jî hatine nivîsandin.
Di 5, 6 û 7ê Hezîranê de ji bilî ANF’yê her sê saziyên medyayê gelek nûçe li ser vê mijarê weşandine. Her yek ji van saziyan li gorî peywendiyên xwe yên bi her du hêzên kurdan re, nûçe amade kirine û weşandine. Ya herî zêde reaksiyonel Kurdistan24 e ku di hemû nûçeyên xwe de bêyî îhtîmaleke din bifikire gotiye “Erîşa PKK’yê”.
Dema nû bûyer hate bihîstin Kurdistan24 û Rûdawê bûyer wekî “êrîşeke esmanî” ragihandiye. Li gorî nûçeyên wan ên destpêkê “êrîşeke asmanî pêk hatiye” û di encamê de pêşmergeyan can dane. Lê piştî wê bi demeke kurt ew êrîş wekî “êrîşa PKKyê” binav kirine.
Piştî 7’ê Hezîranê jî karvedanên derbarê vê bûyerê de dewam kirine.