A.Med PÎRAN

Berî her tiştî romanek divê ji takeseriya nivîskar bifilite û bigihîje hişê xwendevan. Romana F. Bîlge ya dawî hate weşandin hişê karekter dixe dewsa çavê xwendevan ku ji bo bikaribe bi hişekî din li dinyayê binêre. Ji bo tiştek bibe huner divê ji gelek çarçoveyên cuda pêk bê. Yek ji van çarçoveyan ew e ku berhem ji sembola tiştekî wêdetir be û bizîvire gelek naverok û wateyan. Di romanê de, bi kurtasî di nava tenêtiyekê de hişê nivîskarekî bi zeman re şer dike hatiye vegotin bûye ronîk ku mirov bikaribe zemanê tê de dijî bibîne.

Mirov di zemanê dijî de bi saya bergeha ku pê lê dinêre dibe xwedî fikir. Hinek kes jî wekî F. Bîlge bi wê bergehê dikarin kûr bibin û vê bergeha şênber xeyalên razber damezirînin û nîşanî mirov bidin.

Romana Qijalk a F.Bîlge berî her tiştî ferhengeke berfireh a jiyanê ye. Têkilîya Qijalk û qerekterê mirov a di romanê de rexneya nivîskar a li ser civakê ye ku Qijalk herî pir wekî sembola civakê xuya dibe. Lê mirov ji vê re bêje rexne ne pir rast e. Ji ber ku di dema hunera postmodern de rexne pir zêde cihê xwe nabîne û ji loma mirov jê re bêje parodî ez dibêm qey wê hîn rastir be.

Qijalka F. Bîlge têgehên ku mirovan afirandine yên mîna xweşikbûn û nexweşikbûnê, wext, evîn û hwd. didarizîne. Çivîka qijalkê wekî em pê dihesin ku hemû dijberiyan di nava xwe de dihundirîne; carinan qerekter jê hez dike, carinan jê hez nake, carinan wê xweşik dibîne, carinan nabîne û vê diyardeya em ji helwesta karekter a li hemberî qijalkê pê derdixin, ku nivîskar rê mirov dide da mirov dijberbûnên xwe çawa xwedî dike, dikare xwedî bike.

Roman bi tevahî di mekanekî pir teng de derbas dibe û ev mekanê em ji vegotina nîvîskêr fêhm dikin ku carinan pir xweş e carinan jî pir nexweş e. Cihê qerekter lê dijî carinan dibe bihuşt carinan dibe dojeh. Xwendevan hîn bêtir di nava fikrên -hişê-qerekterê romanê de zergava ku roman li ser ava bûye dibîne, dikare bibîne.

Li ser zeman sembolên herî baş ên ku hatine bikaranîn du saetên ku wî şîyar dikin in; yek jê trêna sibê zû tê ye, ya din jî qijalk e. Trên wekî wexta jiyana rastîn diyar dike, qijalk jî wexta afrîneriya qerekterê nivîskar diyar dike. Ji loma dema qerekter nikare binivîse qijalk jî diçe.

Wekî min anî zimên sembolên di romanê de dikarin di gelek wateyên cuda de bêne ravekirin. Lê ya grîng hestên di romanê de ji bûyeran girîngtir in û ji loma pirtir cîh girtine. Ji bo serdema ku em tê de hestkor bûne bikaranîna du zemanan pir watedar bûye û gelek hêlên romana klasîk ji cîh leqandîye.

- Qijalk / Fewzî bîlge / Weşanên Lîs / 106 rûpel / 2020