Dema ez ji gund vedigeriyam Swîsreyê çend rojan ez li Stenbolê bi hevalên xwe yên kevn ên berî bîst salan re mam. Hema her roj me li ser pirsgreka kurd û Kurdistanê gengeşî kir. Ev heval û dostên min hunermend û nivîskar, yanî çendek ji rewşenbîrên sosyalîstên Tirkiyeyê ne.
Niha ezê ji rojnivîsên xwe yên wan rojên ku min li Stenbolê bi hevalên xwe yên kevn re derbas kir bi we re parve bikim. Ji bo ku min di wê têkiliya sê-çar rojan de pêrîşaniya rewşenbîrên tirk dît. Min xwe bi xwe got ma rewşenbîrên tirkan ên sosyalîst ku wisa bin wê gelî tirk çawa be… Di dema şerê cezayiriyan a li hemberê desthilatdarê wan fransizan û helwesta rewşenbîrên fransizan li hemberê wî şerî hate bîra min. Divê rewşenbîr çawa bin û li hemberê bûyaran çawa bisekinin? Yên tirk li gorî îdeolojiya dewletê disekinin; min ev dît.
Ji roja yekem: “Emê bi we kurdan re çi bikin?”
Îro piştî nîvro ez çûm serdana kek Cengiz Gundogdu. Ew edîtorê kovara Însancilê ye. Kek Cengiz Gundogdu berî bîst û pênc salan li kovara Varlikê min nas kir. Wê demê cara yekem çîrokeka min di Varlikê de bi destûra kek Cengiz Gundogdu hat weşandin. Paşê gelek nivîs û çîrokên min di bin kontrola wî de hatin weşandin.
Em nivîskarên ciwan li cem wî berhev bûn; ji bo ku ew li hemberî wêjaya desthilatdaran têdikoşiya. Wî, wêjeyek nû diparast û li hemberê wêjeya faşizmê wêjeya gelan a nû ya sosyalîst diparast.
Kek Gundogdu li paş maseya xwe, li ser maseya wî bi dehan pirtûk bi sibêlên xwe yên pala, piştî pirsî halê hev ji min pirsî, çima tu nanivîsî? Ji me re nivîsan bîne; em li benda nivîsên te ne.
Min bersivand û got: Keko tu zanî ku pir sal in min biryar daye û ez bi kurdî dinivîsim. Ger hûn dixwazin biweşînin ez bi kudî ji we re nivîsan dikarim bişînim; ji wê bêtir min sond xwendiye ku heta kurdî nebe zimanek fermî ezê bi tirkî nenivîsim.
Bi hêrs simbêla xwe ya pala lêrizand û got, ev çi nijatparastî ye?
Min bersivand, eger ku nijadperestî bi zimanê xwe jiyîn û ziman û çanda xwe jiyandin e ez nijatparast im. Lê dema ku ez bi tirkî binivîsim ez dibim sosyalîst ha.. Çima? Çima bi tirkî, ne bi kurdî?..
Gengeşiya me bi awayekî din berdewam kir; mesel anî ser mesela îcadên dîrokî; na nizanim kurd dibêjin yekem car teker me çêkiriye; cara yekem nivîs me îcat kiriye..di dîrokê de gelek tişt bi kurdan hatiye holê ye…
Min got, Keko ez naxwazim van gotinan biparezim, lê berda heta îro her tişt bi destî wê tirkan dest pê kiribû niha hinek tişt bi kurdan ve bila bên holê…Min bi hêrs got. Xwestina min dîsa em wergerin ser zimanî kurdî.
Min got, kê çi gotiye ew rewş û ramanên min ên ser rastiya ku ez dibînim kes nikare biguherîne. Ya herî girîng hebûna gelî kurd, çanda vî gelî û zimanî vî gelî ye. Ez bi dilêş im, dibêjim ji alî we ve tê xwestin kurd bê tune bin. El însaf keko, bêje, tu mirovek çawayî…
Gotinên xwe paş de kişand û got, “Emê bi we kurdan re çi bikin?“
Divê ku ez bêjim, sosyalîstên Tirkiyeyê li me tarî mekin, bes e keko.
“Gundî bê rêz, konî bê pêz û ji merî dibêji ez ez…”
Doh em, Sadik, Adîl û ez li Kinaliadaya Stenbolê bûn. Adîl niha resamek navdar e; Sadik jî nivîskarek bi pênc-şeş pirtûk e. Her du jî heval û dostên min ên bîst û penç salan kevintir in. Sadik li vê dorava Kinaliadayê “gecekondi”yek ji xwe re kiriye. Em dawet kirin. Di keştiyê de me dev bi pirsgireka kurd kiribû û em ji keştiyê peya bûn gengeşiya navbera me ber dewam dikir. Wan her duyan dev bi biratiyê kirbûn û digotin em tirk û kurd ji hev neyên veqetandin. Min ji ber her tiştî dixwest hêjayî li ber heq û hiqûqa kurdan bê girtin; min digot veqetîn an bi hev re jiyîn ev biryara gelê kurd e… Gengeşî di nav me de wiha berdewam dikir. Em ketin dikana goştfiroşek ku ji xwe re goşt bikirin. Me silav da dema ku em ketin hundir. Goştfiroş kalek di qirara şeşt-heftê salî, por û simbêl sipî bû. Rû pak û bi kên, çav ronahî û zelal, birû tûj bû. Silava ku me da sitand û li me wergerand.
Me siparîşa xwe da; me got, ji me re gorî sê mirovan goştê ku li ser agirê sor bê bipijirandin amade bike. Goştfiroş got serseran û dest bi amadakirinê kir. Gengeşiya me di navberê de berdewam dikir. Kalê goştfiroş hem goştê bin destê xwe bi hostatî vedikir, hem jî, li me guhdarî dikir. Dema ku min qala tunekirina gelên ser vê axê kurd, ermen û rûman kir, kalê goştfiroş dest bi axaftinê kir. Got, ev bê heqî ye. Çima zimanek, çandek tê qedexekirin û gelek tê tunekirin; ez fam nakim. Em dikarin bi hev re ser axa xwe bijîn; ev axa me hemûyan e…
Kalê goştfiroş vegotina xwe berdewam dikir lê min dixwest jê bipirsim bi eslî xwe çi bû..Min texmîn dikir ev rûm e û firsandek dît vegotina wî birî pirsî: Ma tu rûm î? Got, na ez kurd im…Ez heyirîm; ji ker ku qet li kurdan nehatibû. Wê car min xwest ku çîroka wî bizanibim. Min pirsî, ew çawa hatiye li ve doravê cih bûye? Got ez donzdeh salî bûm hatim vir; ez bi xwe kurdê Elazixê me..diya min kurdeke elewî bavê min kurdekî cafêrî bû…
Goştfiroş dev ji çîroka xwe berda, hat ser mijara me ya ku em di gengaşiyê de bûn. Bi hostatî ji aliyek goştê bin destê xwe çêdikir, ji alî din, fikrên xwe bi mînakên dîrokî û giregirên fikr û ramanan destek dikir vedigot. Ji dîroka yewnanên kevn, bi piranî ji dema Mihemed û ramanbîrên îslamê mînak didan û bi gotinên wan fikrên xwe têr dikir. Her du hevalên min bê deng mayîbûn lê guhdarî dikirin. Wî digot, guneh e, heyf e zimanek, hêbûyîneke mirovetiyê ya bi rûmet bê înkar kirin û ji holê rakirin…heyf e. Ez gotin eyb e. Ev dinya ne bi tene ji bo yekî ye; ya me hemûyan e…
Dema goştfiroş qala dewlemendiya zimanî kurdî kir Adil got, kurdî zimanek çêkirî ye; ji farisî, erebî û hinek ji tirkî hatiye çêkirin. Kalê me yê goştfiroş bersivand, hûn bi erebî an farsî dizanin an na…ez zanim..bi qasî ku ez dizanim ne kurdî, tirkî ji van zimanan pêk hatiye. Niha her ziman ji bo min yek e. Ez nebêjim tirkî tune..hûn jî mebêjin kurdî tune. Xalkê me bi vî zimanî diaxive..çima tê qedexekirin…berdin her kes bila bi zimanê xwe, bixwe hebe.
Goştfiroşî me hê gelek tişt got. Siparîşa me amade kiribû. Goştfiroş dest bi axaftina kurdî kir û berê jê min tişt fem nekir û min jê pirsî, ma dikarî dubara bikî. Dubara kir; peyv bi peyv girkan girkan got, “em kurd dibêjin, gundî bê rêz, konî bê pêz û ji merî dibêji ez ez…” dema ku ev gotin digot bi çavên xwe hevalên min nîşan dida û bi bibestê xwe girti bû dadiwêşand.
Adil wergeriya hat cem me pirsî, apo çi got? Min dubare kir; min got apo dibêje, em kurd dibêjin, gundî bê rêz, konî bê pêz û ji merî dibêji ez ez…
Adil got, ev gotinek û dengek çi xweşik e; wek şiîr e; xweş musîkî ye. Dikarî carek din min re dubare bikî. Min dubare kir, gundî bê rêz, konî bê pêz û ji merî dibêji ez ez… Wateya gotinê ji min pirsî. Min wergerand tirkî û wateya wê vekir, ji gundê ku bê bax û baxçê, konê ku bê pêz û merî bi tena xwe dipesne û ji xwe bêhtir tu kesî nasnakî dur bisekine.
Kalê goştfiroş ez hişyar dikirim, ji nîşandayîna wî min wiha famkir..Ji hevalên ku bi tenê nijadê xwe dipesnin û dibêjin ez ez dûr bisekine digot. Min wiha fêm kir.
Adil li ser vê gotinê kalê goştfiroş ji kurdî hezkiribû…Îro em li ku rûnîşin (tevî bibin) ev gotina kurdî bi min da dubare kirin. Ji kurdiya ku qebûl nedikir hezkiribû.