• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Portreya Mehê
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
  • Rûpela Pêþî
  • Nivîsênkarên Mêvan

Gumbeta Surmelî Memed Paþa

Dîrok : 05 06 2022 | Beþ :

Nivîsênkarên Mêvan

Melîk AYKOÇ 

Dema em behsa Hewranê bikin, berê her tiþtî Gumbeta di nava goristana Hewranê de tê bîra mirovan. Ev weke remzeke bajêr e. Goristana Hewranê 250 metre li bakurrojhilatê bajêr li dîharê newala ku bajêr lê avabûye, cih digire. Ev Gumbeta Surmelî Memed Paþa / Îbrahîm Paþa di nava vê goristana Hewranê (Xamur) de ye. Ji ber ku cihê goristanê gelek bilind e, ji dûr ve xuya dike. Rêya Wanê û Agiriyê di ber re derbas dibe, mirov dikane di trimbêlê de jî wê gumbetê bibîne.

Navê Surmelî Memed Paþa di stranên Evdalê Zeynikê de tê hildan. Her wiha tê zanîn ku Evdalê Zeynikê dengbêjê Surmelî Memed Paþa ye. Mala Surmelî Memed Paþa ji eþîra Kurd Bêskî/Bêsiyan e. Û bi xwe xwarziyê eþîra Rêdkî /Rêdkîyan e. Kurê Ebdilhemîd Paþa û neviyê Îshak Paþa ye. Bi taybetî di wêjeya me ya devkî de, bi nav û deng e. Yê ku bixwaze agahiyeke berfireh bigire. Li ser înternetê navê “Surmelî Memed Paþa” binivîse, gelek agahiyên têr derdikevin. Bi taybetî jî di strana Evdalê Zeynikê ya bi navê “Wer Xozanê” de navê wî tê hildan. Ev strana wî ya herî navdar e. Lê mijara me tenê ev Gumbeta Surmelî Paþa ye. Divê em vê jî bêjin; em nizanin gorna wî jî di wê gumbetê de ye, yan tenê yên zarok û bira û hevjîna wî.

Anegorî lêkolînên berdest û hêjmarên li ser dîwar ku hatine þikandin, lê hê jî tê xwendin, ango ev gumbeta di sala 1832-33´yan de hatiye lêkirin, lê hîç naþibe mîmariya Osmaniyan, mirov bi hêsanî dikane bibêje, ev rasterast mîmariyeke xas Kurdistanî ye. Gumbet bi mezinahiya 11.50 metre di 4.70 metre de hatiye lêkirin. Bilindahiya nava wê digihîje 4 metereyan. Kevirên wê gewr in, bi ser qehweyîya zelal ve diçin. Ev kevir û kevirên di Qesra Îshaq Paþa de hatine bikaranîn, mîna ku ji heman kana keviran bin. Bes, baþ tê zanîn ku kevirên vê Gumbetê ji kaneke gundê Axadeveya (ev navê wî yê kevn e) yê navenda parêzgeha Agiriyê, anîne. Ev gund ji avabûnê û vir ve, gundê êlên Rêdkiyan e. Ev gund jî nêzîkê rêya Bazîd - Agiriya ya kevn û nû ye. 

Gumbet bi awayê sandoqekê hatiye lêkirin. Kevirên gumbetê bi hostatiyeke pisporî hatine birrîn, teraþtin û lêkirin. Di dîwarê Gumbetê de du kember/qetîl ên ji kevirên bazaltê reþ hene. Bes hima li ser hîmê wê re û di ber banê wê de jî ev kemberên bazaltê reþ heye. ev kemerên reþ rengekî avadaniya wê serdemê, yan jî tenê dîzayneke mîmariya bi vî rengî ye, baþ nayê zanîn. Bes hetanê salên heftêyî jî, di dîwarên xaniyên Serhedê de kember/qetîlên darîn dihatin bikaranîn. Banê wê jî ji keviran e û bi awayê piþta masî hatiye girêdan, li herdu aliyan li ser kembera nava dîwar a diduyan de li her aliyekî du paceyên piçûk hene. 

Hundirê Gumbetê jî wekî der, gelek sade ye. Ji du jûran pêk tê, yek jûra li ber derî yanê hewlî, yek jî jûra gorê Mala Surmelî Memed Paþa lê ye, heye. Derê wê li çengê rojhilat yê dîwarê aliyê baþûr vedibe. Ew jî hinekê diþibe deriyên mîrgehan. Kembereke wek nîþên mezin bi qasê bilindahiya dîwar di þêweyê eywanê de ye, derî di nava wê kemberê de vedibe. Mirov ji wê hewliyê di derê çarnîþk re derbasê jûra goran dibe. Di hewliyê de paceyeke weke nîþeke piçûk heye. Hem di hewliyê de hem jî di jûra gornan de di dîwar de cihê findan hene. Li ser banê wê ax wisa hatiye rijandin, her sal bi biharê re li gel hêþînbûna giha kulîlkên piçûk jî vedidin.

Baþ tê zanîn ku gorna birayê Surmelî Memed Paþa, Yusuf paþa, kur û keça wî her wiha gorna hevjîna wî jî li wir e. Mixabin ku gorn hemû hatine ruxandin. Bi gotineke kurt, gêncîneger bi þev ketine Gumbetê, kolane û her tiþt ser û bin kirine. Lê gorn cardin nehatine lêkirin û wisa mane. Divê þaredariya bajarê Hewranê (Xamûrê) teqez vê Gumbetê weke dîroka xwe bibîne, ji bo nûkirin û parastina wê çi jî destê wê tê, bike. Ew ne tenê pareke dîroka Hewranê, her wiha pareke dîroka wêjeya me ya devkî ye jî.

Me gumbetên mala Kok Axayê Êzdî jî dîtibûn, ti kes li wan xwedî derneketibû lema ew jî ji ruxandinê re rû bi rû mabûn, li vir jî heman reng xuya dike. Gelên li dîroka xwe xwedî dernekevin, berhemên dîroka xwe neparêzin, û negihînin nivþên li pey xwe, bi wê re ziman û bîra dîrokê jî wenda dikin. Bi hêvîya ku gelê me bi kêmasî bi damezrandina înîsiyatîfên xwe li cihên xwe yên wisa dîrokî xwedî derkeve, parastina wan li ser bextê dagirkeran nehêle. Em bêjin; hetanî cihgeheke dîrokî ya din a welêt, bimînin di nava xêr û xweþiyê de.

Yenî Ozgur Polîtîka

Hûn dikarin li van jî binêrin

Li Gundê Keçelan Xaniyên bin êrdê

Li Gundê Keçelan Xaniyên bin êrdê

16 06 2022

Her helbest diþibe axa xwe

Her helbest diþibe axa xwe

25 05 2022

Keleha Koço

Keleha Koço

06 05 2022

Edebiyat an wêje?

Edebiyat an wêje?

16 04 2022

Ev jî hene

Rihê zimên

Rihê zimên

20 10 2018

Ferhengê Termanê Edebîyatî

Ferhengê Termanê Edebîyatî

29 12 2017

ÇAND, EXLAQ Û ÞOREÞ(GERÎ)

ÇAND, EXLAQ Û ÞOREÞ(GERÎ)

19 01 2016

Derewên Herodot, yan yê Kambîs û Kurê Herpago

Derewên Herodot, yan yê Kambîs û Kurê Herpago

14 09 2018

Þerê mezin destpêkir

Þerê mezin destpêkir

18 10 2016

Nivîsên Nû

Mîrza Ronî

Qurmîcik

Mîrza Ronî

Çorê ARDA

HÎÇ, Matematîk û Helbest

Çorê ARDA

Cemil Oguz

‘Her tiþt xweþ e’?

Cemil Oguz

Çorê ARDA

Redkirina deftereke modern

Çorê ARDA

Cemîl Andok

Dêsê ma, sînorê þarî

Cemîl Andok

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Mîrza Ronî
  • Krîstîn Ozbey
  • Dilþêr Bêwar
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Portreya Mehê
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2022 Diyarname