• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Portreya Mehê
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
  • Rûpela Pêþî
  • Nivîsênkarên Mêvan

Gumbeta Surmelî Memed Paþa

Dîrok : 05 06 2022 | Beþ :

Nivîsênkarên Mêvan

Melîk AYKOÇ 

Dema em behsa Hewranê bikin, berê her tiþtî Gumbeta di nava goristana Hewranê de tê bîra mirovan. Ev weke remzeke bajêr e. Goristana Hewranê 250 metre li bakurrojhilatê bajêr li dîharê newala ku bajêr lê avabûye, cih digire. Ev Gumbeta Surmelî Memed Paþa / Îbrahîm Paþa di nava vê goristana Hewranê (Xamur) de ye. Ji ber ku cihê goristanê gelek bilind e, ji dûr ve xuya dike. Rêya Wanê û Agiriyê di ber re derbas dibe, mirov dikane di trimbêlê de jî wê gumbetê bibîne.

Navê Surmelî Memed Paþa di stranên Evdalê Zeynikê de tê hildan. Her wiha tê zanîn ku Evdalê Zeynikê dengbêjê Surmelî Memed Paþa ye. Mala Surmelî Memed Paþa ji eþîra Kurd Bêskî/Bêsiyan e. Û bi xwe xwarziyê eþîra Rêdkî /Rêdkîyan e. Kurê Ebdilhemîd Paþa û neviyê Îshak Paþa ye. Bi taybetî di wêjeya me ya devkî de, bi nav û deng e. Yê ku bixwaze agahiyeke berfireh bigire. Li ser înternetê navê “Surmelî Memed Paþa” binivîse, gelek agahiyên têr derdikevin. Bi taybetî jî di strana Evdalê Zeynikê ya bi navê “Wer Xozanê” de navê wî tê hildan. Ev strana wî ya herî navdar e. Lê mijara me tenê ev Gumbeta Surmelî Paþa ye. Divê em vê jî bêjin; em nizanin gorna wî jî di wê gumbetê de ye, yan tenê yên zarok û bira û hevjîna wî.

Anegorî lêkolînên berdest û hêjmarên li ser dîwar ku hatine þikandin, lê hê jî tê xwendin, ango ev gumbeta di sala 1832-33´yan de hatiye lêkirin, lê hîç naþibe mîmariya Osmaniyan, mirov bi hêsanî dikane bibêje, ev rasterast mîmariyeke xas Kurdistanî ye. Gumbet bi mezinahiya 11.50 metre di 4.70 metre de hatiye lêkirin. Bilindahiya nava wê digihîje 4 metereyan. Kevirên wê gewr in, bi ser qehweyîya zelal ve diçin. Ev kevir û kevirên di Qesra Îshaq Paþa de hatine bikaranîn, mîna ku ji heman kana keviran bin. Bes, baþ tê zanîn ku kevirên vê Gumbetê ji kaneke gundê Axadeveya (ev navê wî yê kevn e) yê navenda parêzgeha Agiriyê, anîne. Ev gund ji avabûnê û vir ve, gundê êlên Rêdkiyan e. Ev gund jî nêzîkê rêya Bazîd - Agiriya ya kevn û nû ye. 

Gumbet bi awayê sandoqekê hatiye lêkirin. Kevirên gumbetê bi hostatiyeke pisporî hatine birrîn, teraþtin û lêkirin. Di dîwarê Gumbetê de du kember/qetîl ên ji kevirên bazaltê reþ hene. Bes hima li ser hîmê wê re û di ber banê wê de jî ev kemberên bazaltê reþ heye. ev kemerên reþ rengekî avadaniya wê serdemê, yan jî tenê dîzayneke mîmariya bi vî rengî ye, baþ nayê zanîn. Bes hetanê salên heftêyî jî, di dîwarên xaniyên Serhedê de kember/qetîlên darîn dihatin bikaranîn. Banê wê jî ji keviran e û bi awayê piþta masî hatiye girêdan, li herdu aliyan li ser kembera nava dîwar a diduyan de li her aliyekî du paceyên piçûk hene. 

Hundirê Gumbetê jî wekî der, gelek sade ye. Ji du jûran pêk tê, yek jûra li ber derî yanê hewlî, yek jî jûra gorê Mala Surmelî Memed Paþa lê ye, heye. Derê wê li çengê rojhilat yê dîwarê aliyê baþûr vedibe. Ew jî hinekê diþibe deriyên mîrgehan. Kembereke wek nîþên mezin bi qasê bilindahiya dîwar di þêweyê eywanê de ye, derî di nava wê kemberê de vedibe. Mirov ji wê hewliyê di derê çarnîþk re derbasê jûra goran dibe. Di hewliyê de paceyeke weke nîþeke piçûk heye. Hem di hewliyê de hem jî di jûra gornan de di dîwar de cihê findan hene. Li ser banê wê ax wisa hatiye rijandin, her sal bi biharê re li gel hêþînbûna giha kulîlkên piçûk jî vedidin.

Baþ tê zanîn ku gorna birayê Surmelî Memed Paþa, Yusuf paþa, kur û keça wî her wiha gorna hevjîna wî jî li wir e. Mixabin ku gorn hemû hatine ruxandin. Bi gotineke kurt, gêncîneger bi þev ketine Gumbetê, kolane û her tiþt ser û bin kirine. Lê gorn cardin nehatine lêkirin û wisa mane. Divê þaredariya bajarê Hewranê (Xamûrê) teqez vê Gumbetê weke dîroka xwe bibîne, ji bo nûkirin û parastina wê çi jî destê wê tê, bike. Ew ne tenê pareke dîroka Hewranê, her wiha pareke dîroka wêjeya me ya devkî ye jî.

Me gumbetên mala Kok Axayê Êzdî jî dîtibûn, ti kes li wan xwedî derneketibû lema ew jî ji ruxandinê re rû bi rû mabûn, li vir jî heman reng xuya dike. Gelên li dîroka xwe xwedî dernekevin, berhemên dîroka xwe neparêzin, û negihînin nivþên li pey xwe, bi wê re ziman û bîra dîrokê jî wenda dikin. Bi hêvîya ku gelê me bi kêmasî bi damezrandina înîsiyatîfên xwe li cihên xwe yên wisa dîrokî xwedî derkeve, parastina wan li ser bextê dagirkeran nehêle. Em bêjin; hetanî cihgeheke dîrokî ya din a welêt, bimînin di nava xêr û xweþiyê de.

Yenî Ozgur Polîtîka

Hûn dikarin li van jî binêrin

Hêzên Pêþmerge dê bibin yek?

Hêzên Pêþmerge dê bibin yek?

01 01 2023

Metnên ewilî yên kirmanckî

Metnên ewilî yên kirmanckî

20 12 2022

Serpêhatiyên Melê Meþûr

Serpêhatiyên Melê Meþûr

08 12 2022

Mala Lîstikê ava

Mala Lîstikê ava

24 11 2022

Ev jî hene

Felaketeke din li Baþûr!

Felaketeke din li Baþûr!

12 10 2016

Rûreþ Tv faþ bûye…

Rûreþ Tv faþ bûye…

20 09 2014

Pêwendiya çand û tenduristiyê

Pêwendiya çand û tenduristiyê

14 03 2019

Tû û mekanê bîrê

Tû û mekanê bîrê

24 06 2019

Lihevkirinek bê jinan

Lihevkirinek bê jinan

06 06 2016

Nivîsên Nû

Çorê ARDA

Romana nûjen an jî kevneþopîn?

Çorê ARDA

Çorê ARDA

Anatomiya Fermana Dîtiran

Çorê ARDA

Cemîl Andok

Kovarê kirmanckî

Cemîl Andok

Çorê ARDA

KORERÊYA VEBÊJ

Çorê ARDA

Omer Dilsoz

Gelo ev “bêqewlê” li kî derê ye?

Omer Dilsoz

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Rifat Arya/ Mesîla Dil
  • Mîrza Ronî
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Krîstîn Ozbey
  • Dilþêr Bêwar
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2023 Diyarname