• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Portreya Mehê
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
  • Rûpela Pêþî
  • Serbest

Di þanoya kurdî de pêngaveke nû: Mem û Zîn

Dîrok : 16 05 2014 | Beþ :

Serbest

Mehmet Çakmak               

Gelî canik û camêran, þanoyên xelk û alemê ji ber ku werza wan bi dawî bûye hema hema hemûyan perdeyên dikên xwe girtine û ketine nava bêdengiyeke nîvmirî de. Tam jî di merheleyeke wisa de wekî ku bêjin em li hember vê pergalê derdikevin û em ê edetek nû bînin ji vî gundî re Þanoya Bajêr a Amedê xwe li karekî nû û têra xwe qerase qewimandin. Bi lîstika Mem û Zînê ku ji berhema Ehmedê Xanî hatiye wergirtin bi teþeyeke cuda û wêreker ji bo þanohezan hate amadekirin. 

Heyran, ev demeke dirêj e ku Þanoya Bajêr van karên xwe yên serketî dike. Wekî gelek kesan ez jî wekî þanohezekî dilsoz bi kelecan li hêviya wan dimînim da ku karibim lîstikekê temaþe bikim û hinekî jî tehma wê derxim. Mixabin ji ber kêmderfet û sedemên ji hêla me tevan ve tên zanîn ligel ew qas destan, wêje, ziman û serboriyên me zêdetirê lîstikan wekî werger derdiketin pêþberî me. Qonaxa wergerê jî bi ya min heta derekê tê famkirin. Divê her gavê jî hebe û em karibin ji azmûnên cîhanê sûdeyê werbigirin. Lê diviyabû êdî diyardeyek hebûya ku em karibin bêjin, belê rast e, va ye werger rola xwe dilîze. 

Ev pêvajo dereng ma, ji ber vê jî hin rexneyên di vê babetê de ên di cî de bûn. Lê êdî ez bawer dikim ku gotinek me heye bi Mem û Zînê. Lewre gava ku min lîstik temaþe kir, tavilê lîstika Hamlet hate bîra min. Wekî gelek miletan me kurdan jî Hamleta xwe lîstibû. Ligel ew qas rexne, kêmasî û nîqaþan ji Hamlet em gihîþtin Mem û Zînê. Kesê ku wekî nivîsar li Hamletê xebitî nivîskar Kawa Nemir bû. Nemir, hinekî jî bi heman rêyê derbasî Mem û Zînê jî bû.  

Bi ya min cihê þanaziyê ye ku em bêjin êdî me jî Mem ûZîn heye. Bi her awayî Mem û Zîn ji bo me mînak e û di heman demê de hebûna kurdan e ya li ser rûyê cîhanê. Ew nirxê bêhempa di Qesra Cemîl Paþa de ji nû ve vejiya. Ez bawer dikim ku piþtî vê lîstikê rihê Ehmedê Xanî bêhtir þad û bextewar bûye. Ji ber ku hin kurd derketine û xwestine wî fam bikin.

Derhêneriya Mem û Zînê Ruknedîn Gun kiriye. Camêrê qenc cegereke çawa li ser e nizanim. Bi rastî jî xwe xistiye bin berpirsiyariyeke giran û mezin. Ez dibêjim ne hedê her mirovî yan jî hunermendî ye ku di vê astê de karekî bike. Mijar Mem û Zîn e, muzîkal e, di nava lîstikê de reqsa nûjen hatiye bicîkirin û ew hemû ne di salonekê de, ne li ser dikekê, di qesreke dîrokî û mezin de hatine kirin. 

Di þanoyê de ji vê re dibêjin þanoya mekanî ya jî þanoya malî. Heta niha min mînakeke wisa temaþe nekiribû. Ez li rastî hin performansên derve hatibûm lê di vê astê de qet tunebû. Ez tenê ji vê hêlê ve jî li îstikê binêrim û binirxînim jî ji bo min serboriyeke cuda û têrbaþ hêja bû. Ew taybetiya þanoyê ya ku ji mirov re gelek rasteqîn tê û mirov xwe di nav de dibîne di vê þêwazê de bêhtir derket holê. Qesra Cemîl Paþa cihekî gelek fireh e, mirov digot qey her tiþt rast e. Êvara ku min lîstikê temaþe kir, heta sibeyê ji ber çavên min neçû. Gelek dîmen ji lîstikê li ber çavên min diçûn û dihatin. Divê ez vê jî bêjim ku ne ew lîstik e ku mirov tenê carekê temaþe bike. 

Ger di derbarê lîstikê de çi erênî çi jî neyênî çend nirxandinên li gorî xwe pêwîst bikim. Di serî de zimanê þanonameyê di cî de û fambar bû. Divê mirov Kawa Nemir pîroz bike. Gava mirov li axaftin û diyalogan guhdariyê dikirin di nava biwêjên kurdî de mest dibûn. Dibe ku hin kes vê yekê pirolekirî bibînin. Bi ya min ne wisa ye, taybetiya vê lîstikê û bi giþtî zimanê Ehmedê Xanî yê resen li hev û din dikin. Denglêdana gelek lîstikvanan jî di cî de bû. Diyar dibe ku li ser ziman gelek xebat hatiye kirin. Ji vê hêlê ve lîstik encamdar e.

Ji bo pevbestînê çend xal hene ku divê hinekî were nîqaþkirin. Ji ber ku em tenê temaþevan in û ji pêvajoya xebatê ne haydar in û me þanonameyê nexwendiye, tenê dikarim ji paceya xwe binirxînim. Pevbestîna lîstikê hem bi nivîskar û hem jî bi derhêner ve girêdayî ye. Ev nirxandinên min zêdetir bi kê ve girêdayî ye nizanim, lê tenê dizanim ev hene.

Ligel serketin û girîngiya lîstikê, di hin deran de lîstik wekî çîrok dereng diherike. Ez li hêviyê bûm ku wekî rûbarekî çîrok biherike. Ji ber ku çîroka Mem û Zîn gelek herikbar e. Car caran di nava newayên muzîkê de em xwe winda dikin, lê di hin ciyan de jî tevger gelek giran in. Di nava lîstikê de wekî mînak; gava ku Mîr ji nêçîrê vedigere û Mem û Zîn xwe vediþêrin dikaribû bi awayekî din biherikiya. Wekî temaþevan em ne di wê atmosferê de bûn. Berî ku Mîr were, Mem û Zînên reqsvan gihîþtine cem hev. Di wir de em bi reqsê dikevin cîhaneke din û ew cîhan têra xwe razber e. Paþê bi carekê de wekî ku em ji xewnê þiyar bin em vediregin qesrê. Em wê tirs û kelecana Mem û Zînê nabînin. Di berdewamiya wê dîmenê de gava ku Tajdîn mala xwe dide ber agir jî heman qelsî dixuye. Dibe ku terciha reqsê di vir de xelet be.

Di derbasbûna dîmenan de giraniyek hebû. Ji min re wekî dîmenên fotografan hatin. Helbet ev jî tercihek e û gelek caran bi ser jî ket. Me tu kesî texmîn nedikir bê ew ê lîstik li ku derê qesrê berdewam bike. Piþtî demekê mirov hînî vê dibe. Di wê mekana fireh de helbet teknîk têrê nekir. Ji ber vê jî ronahî dikaribû serketîtir bûya. Ji ber ku roj roja ronahiyê bû. Di derbasbûna dîmenan de her gavê vebêj hatibû bikaranîn. Wekî þêwaz li gelek ciyan vebêj li cî bû, lê ji ber ku roleke mezin jê re hatibû veqetandin ev dibû sedema giraniya lîstikê. 

Lîstik sê alî ye. Muzîk, reqs û lîstikvanî. Wekî fikir gelek baþ e. Min her sê tehman jî cuda cuda jê wergirtin. Wekî lîstikvan mixabin Mem û Zîn tunebûn. Qelsiya ku ez dibînim di vir de ye. Mem û Zînên muzîkjen temam, ên reqsvan jî temam, kanî Mem û Zînên lîstikvan. Pevbestîna lîstikê li ser her sê xalan e, lê xala mezin lîstikvanî kêm maye. Ji bilî Mem û Zînê têra xwe lîstikvan hene û dilîzin, lê Mem û Zîn tune ne. Hin replîk ji muzîkjenan re hatine nivîsandin, ew jî qels mane. 

Performansa Zelal Gokçe û Elî Tekbaþ wekî muzîkjen têra xwe hêja bû. Her du deng û awaz gelek xweþ li hev kirin. Her du jî bûbûn Mem û Zînên rastî. Wekî reqsvan Yeþîm Coþkûn û Serhat Kûral jî ciheke baþ girtibûn di nava lîstikê de. Performansa her duyan jî di asta herî bilind de bû. Vegotina laþ bi awayê reqsê ji bo me tevan jî gihîþt merheleyeke din. Lê hemin reqs hebû, dikaribû bêhtir cih bigirta. Bêyî ku demê li lîstikê zêde bikira formuleke din dikarîbû bihata dîtin. Reqsa ku ji bo þeva ewilî ya Tajdîn û Sitîyê hate kirin lîstikê ji nav qaliban derxist. Jixwe tu vegotin û lîstikvanî nikarîbû wek reqsê wê þevê wisa derbas bike.

Di derbarê performansa lîstikvanan de jî wisa difikirim:

Kekê Mesût: Axir vê carê di roleke cuda de lîst. Vebêjî gelek lê hatibû, denglêdana wî û dengê wî li kurdî gelek xweþ hat. Em tu kes jê aciz nebûn. Piþtî salan, bû karekterekî din. Bi hêviya vê berdewamiyê.

Yawûz: Yek jê performansa herî serketî jî ew bû. Ji ber xwe ve karekteran diafirîne. Bi ya min ji bo gelek lîstikvan û xwendekaran mînakeke berbiçav e. Tu carî xwe dubare nake. Di her karekterî de dibe yekî din. Tevger, jest û mîmik, awayê axaftinê û deng tevahî diguhere bi wî re. Beko encax dikaribû ew qas baþ bihata lîstin.

Kekê Kemal: Wî standarda  xwe zeft kiriye. Mirov dibêje qey formuleke wî heye di bêrika wî de. Rûnermiya wî li mîrîtiyê jî hatibû. Ew bibe kî mirov jê hez dike. Lê divê carinan ew bi xwe jî hinekî aciziyê ji xwe his bike.

Ozcan: Kurdeke resen. Bi rastî jî wekî pêlewanekî disekinî. Nizanim ji ber riha wî bû, wekî temen hinekî mezin dixuya. Performansa wî ku Beko dide ber xencerê ya herî hêja û serketî bû. Ji bo performansa giþtî mirov nikare heman tiþtî bibêje.

Rêzan: Kesa ku ez herî zêde pê êþiyam ew bû. Çima? Ji bo kurdî tiþtekî nabêjim, hermet xwe pêþ xistiye. Lê mixabin bi awayekî hiþk xwe dubare dike. Di her lîstikê de ez wê wekî heman kesê dibînim. Ji demeke þûn ve mirov nikare ji vê re bêje lîstikvanî. Tenê ezberek heye, ew qas. Ji ciwantî û tevgerên wê mirov li hêviya performanseke din e. 

Di encamê de me lîstikeke xweþ û xwerû kurdî û serketî temaþe kir. Wekî pêþniyar divê versiyona vê lîstikê ya ser dikê jî hebe. Dîsa ger ev lîstik li Qesra Cemîl Paþa were lîstin divê ji bo temaþekirinê platform hebin. Bi hêviya lîstikên xweþtir û serketî.  


Hûn dikarin li van jî binêrin

Ji 'Qemerê' sê helbest

Ji 'Qemerê' sê helbest

28 06 2022

Silêmanî, Dengekî Dawidî, Stranên Edip Karahan

Silêmanî, Dengekî Dawidî, Stranên Edip...

22 06 2022

Eþq û êþên Kurdistanê di

Eþq û êþên Kurdistanê di "dîwana þermê"...

20 06 2022

Manaya Bilibendê û Çend Sirên Kurdish Mashup 2019

Manaya Bilibendê û Çend Sirên Kurdish...

14 06 2022

Ev jî hene

Analîzek li ser rewþa kurdên rojava

Analîzek li ser rewþa kurdên rojava

20 09 2012

Bajarek çawa tê bi rê ve birin?

Bajarek çawa tê bi rê ve birin?

04 04 2009

Rovî û Dînamît

Rovî û Dînamît

05 09 2017

'Nazê Nêrgiza Hewþê' hesta 'baþ e ez kurd im' da min

'Nazê Nêrgiza Hewþê' hesta 'baþ e ez kurd im' da min

23 05 2020

Wêje nikare xwe ji aborî, ol û erka siyasî biparêze.

Wêje nikare xwe ji aborî, ol û erka siyasî biparêze.

26 11 2013

Nivîsên Nû

Çorê ARDA

HÎÇ, MATEMATÎK Û HELBEST

Çorê ARDA

Cemil Oguz

‘Her tiþt xweþ e’?

Cemil Oguz

Çorê ARDA

Redkirina deftereke modern

Çorê ARDA

Cemîl Andok

Dêsê ma, sînorê þarî

Cemîl Andok

Çorê ARDA

Konê folklorîzmeke empresyonîst

Çorê ARDA

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Mîrza Ronî
  • Krîstîn Ozbey
  • Dilþêr Bêwar
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Portreya Mehê
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2022 Diyarname