TÊBINIYÊN SEMPOZYÛMA ZIMAN
EDÎB POLAT
Li Amedê di 12-13ê avrêlê de Sempozyuma Zimanê Zikmakî ji alî KURD DER’a Enqereyê ve bi alîkariya Yekîtiya Ewropayê pêk hat. Di du rojan de çar panel civiyan, digel ku hin kêmasî hebûn jî hemî daniþîn bi hilberîner û serketî bûn.
Sempozyûm bi tevlîbûnek navnetewî hatibû amadekirin, rewþenbîrên ji çar aliyên Kurdistanê, ji Tirkiyeyê û ji nûnerên kêmarên Ewropa nîqaþên rengîn pêk anîn, pirzimanî û pirnetewetî coþek dida sempozyûmê. Yek ji panelên roja ewil de moderator kurd bû, beþdar hemî akademîsyen bûn û bi tirkî axifîn. Lê dilê wan ji bo kurdan lê dida, rola zimanê dayikê ji aliyê pedagojiyê ve baþ lêkolandibûn. Di daniþînekî de nûnerê suryaniyan hebû, mixabin bi suryanî nizanîbû, lê bi salan li xurbetê mabû, di nava saziyên suryanan de dixebitî, pirsgrêkên zimanî û yê olî jî anî ziman (xasma li Mêrdînê). Pirsgirêka Bask û Katalanya ji aliyê akademisyenek wan ve bi îngilîzî hat bi lêv kirin û her wiha, derheqa samîyên li Ewrûpa (Ew ne Samiyên li Rojhilata Navîn in, di nava tuxubên Norwec, Danîmarka û hwd. de dijîn) de cara ewil amedî agahdar bûn. Nexþeya samiyan ya li Ewropa ji aliyê axaftvan ve li ser sînevîzyonê bi zelalî hat zimên.
Di sempozyûmê de panela herî balkêþ ya ku Serokê Enstitûya Kurdî a Stenbolê û Serokê Beþa Kurdî ya Zankoya Artûklûyê tê de bi hev re cîh girtibûn bû. Birêz Samî Tan wekî Serokê Enstîtuyê qala werariya pêþketina ziman û çanda kurdî kir, paþê jî dîroka damezrandina enstîtuyan, vekir û girtina qursên kurdî, tevgera kurdan ya derbarê gavên fermî de anî ziman. Tan di vê derbareyê de Tevgera Zimanê Kurdî (TZPKurdî) jî rexne kir da çima alternatîfek siyaseta ziman nayê amadekirin û pêk anîn. Hem tevgera ji bo dersên hilbijarî û hem jî tevgera li dijî Zankoya Artûklû rexne kir û vê saziyê û TRT 6’ê ji hev cihê nirxand. Serokê Enstîtuyê got ku ji ber kurdan alternatîfek akademîk neafirandiye, divê di nava xebatên akademîk ên fermî de jî cîh bigrin.
Piþtre mamoste Qedrî Yildirim li ser navê Zankoya Artûklû soz girt, pirtûka dersa kurdî ya 5’an rê beþdaran da û xebatên Beþa Kurdî, xurtkirina xebatên akademîk, têkoþîna li dijî helwestên veqetandina zaravayê Kirmanckî (Zazakî) nîqaþ kir û nirxand. Mamoste Qedrî got ku ger kurd û partiyên wan serî li Zankoya Artûklû nedin, ger saziyên çand û hunerê endamê xwe neþînin vê beþê, dê ev beþ ji alî hêzên din ve were dagirtin. Mafir ku em dê di nava tuxubê dewletekî de bijîn, em mecbûr in ji van saziyan berjewendî bigrin û tevlî xebatên wan bibin.
Her wiha mamoste Haydar Diljen ku bi deh salan e li Swêdê li ser zimanê kurdî dixebite, axaftinek balkêþ pêk anî, raçaviya xwe ya li dibistana Elî Emîrî ya li ser dersên hilbijarî parve kir. Wî bertek ji tevgera li dijî van dersan nîþan da û bang li dayik û bavên kurdan kir ku zarokên xwe biþînin dersên kurdî yên bijarî. Bi gotina wî, mafir ku kurd li derveyî sîstemê nikarin pergala perwerdehiyê ava bikin, çima zarokan di himêza tirkî de dihêlin, bi xurtî, bi girseyî dersên kurdî nabijêrin.
Di vê sempozyûmê de balê kiþand ku du endamên perwerdehiyê, du akademisyenên li Zankoya Artûklû panelîst bûn û ev yek wekî qedandina sarbûna di nava Zankoya Artûklû û enstîtu û saziyên kurdan de.
Rewþa Rojavayê Kurdistanê hem ji alî siyasî û hem ji aliyê ziman û sîstema perwerdeyê de bi gotara panelîstekî rojavayî ve hat ziman. Balkeþ bû ku pirtûkên perwerdehiyê li Kantonan pir kêm in, perwerde hemî bi kurdî ye, lê kêmasî gelek in.
Sempozyûm serkeftî bû, encamnameya ku hat daxuyandin jî balê kiþand ser rewþa heyî ya ziman. Bi hêviya pirkirina xebatên bi vî rengî....
edippolat@yandex.com
**
Nûçeyên li ser sempozyûnê:
- Encamname: 'Ji bo kurdan statu ji bo zimanan azadî'
- Sempozyuma Perwerdehiya bi Zimanê Zikmakî dest pê kir