• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Portreya Mehê
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
  • Rûpela Pêþî
  • Serbest

Wêje û nasname

Dîrok : 03 12 2013 | Beþ :

Serbest

Sîdar Jîr


Wêje xwedî risteke girîng e di avakirin û veguherîna nasnameyê de. Berhemên hunerî (mîmetîk) her çiqas vebeyandineke ji civakê be jî, di dema wergirtinê de ango vebeyîna li civakê jî de dibe faktoreke guherînê. Ji bo xwendevan an jî beþên din ên civakê, wêje di avakirina nasnameyê de û pêvajoyên wê de bi awayekî çalak cihê xwe digire.

Di xwedînasnamebûna neteweyî, olî, siyasî, çandî, zayendî û hwd. de rasterast xwedî risteke çalak e. 

Di nava çeþnên wêjeyê de, yên ku di avakirina nasnameyê de herî bandor roman, helbest û çîrok in. Bêguman e ku bidestxistina nasnameyeke nû, li ser zemîna civak-nasnameyê pêk tê û ya ku herî zêde dikare vê yekê bi xurtî pêk bîne roman e. Roman dikare ji aliyê nasname û modernbûnê ve jî were nirxandin. Ji ber ku roman -tevî hemû cûreyên xwe bingeha xwe li ser civakê yan jî jinûvesazkirina ‘civakên xeyalî’ jî bi xwe re diafirîne. Bi vê rewþê, rasterast tesîrê li avakirina nasnameyeke din dike.

Hebûna wêjeyê ku ji rewþa civakî û pêvajoya dîrokî ne dûr û qetiyayî ye, rasterast di pêvajoya avabûna nasnameyê de jî xwe dide der. Di avabûna nasnameyê de mirov nikare tenê di çarçoveya estetîzmê de wêjeyê binirxîne . Wekî pêvajoyeke domdar divê were nirxandin… Wêje ew mekanîzma ye ku hewl dide hest û ramanên girseya ku pê re dikeve têkiliyê veguherîne, dirûv didê û tesîreke berbiçav li wê girseyê dike. Ev hêla wêjeyê jî bi awayekî civakî dike ku mirov berê xwe bide rabirdûyê û bi wî awayî dahatûyê binirxîne. Dema ku girse berê xwe bidin rabirdûyê û hewl bidin bi wê amûrê (wêjeyê) li dahatûyê binihêrin tê wê wateyê ku wêje rasterast tesîrê li þêweya jiyanê bi xwe jî dike. Ji ber ku hemû þêweyên jiyana civakekê di wêjeyê de cihê xwe digirin; ev yek jî avabûna nasnameyê bi xwe ye. Pêþî bi awayekî katharsîsî/kesayetî û paþê jî di parametreyên nasnameya civakî de roleke sereke dilîze. 

Bêguman, wêje di avakirina nasnameyeke nû de, riya bîrdozî, hiþmendî û feraseteke dîtir a xwendevanên ku mûxatabên berhemên wêjeyî ne vedike. Wekî mînakeke berbiçav mirov dikare bi giþtî li ser têkiliya Þoreþa Fransayê û wêjeya wê serdemê hûr bibe û wê têkiliyê bêhtir veçirîne. Bi bayê Þoreþa Fransayê re wêjeya Fransewî li hemû cîhanê belav dibe û bi wî bayî re Fransewî dibe parçeyekî nasnameya rewþenbîriya wê demê ya cîhanê. Lewma wêjeya Fransewî jî rê li ber wêjeye ‘modern’ a cîhanê vedike û nasnemeya ku bi wêjeya klasîk ve pêk hatibû êdî ciyê xwe ji neçarî(ji ber hêza guherîner a þoreþ û wêjeyê) dide nasnameya neteweyî ya ‘modern’ û bi vî awayî li hemû cîhanê wêje ligel þoreþê dibe hêza herî xurt a avabûna nasnameyeke nûtir. 

Ji ber ku wêje vegotina jiyan û helwesta netewe û welatiyan e, maka nasnameyê û hiþê civakê ye. Lewma jî wêje pergala vegotinkariyeke ku li ser bingehek xurt a çandî ava bûye. Bi vê yekê ve girêdayî mercên civakî û bingeha çandî di asoya wêjêyê de çiqasî tesîrê lê bike, wêje jî bi wî rengî tesîrê li civakê dike û dirûvekî didê. Ev tesîrkirin û dirûvdayîna civakê jî avabûna nasnameyê yan jî veguherîna nasnameyeke civakî bi xwe ye.

 

***

 


 

Nivîsên Sîdar Jîr ên ku berî vê di Diyarnameyê de hatiye weþandin:

- Wêje û Bîrdozî –III
-  Wêje û Bîrdozî –II- 

- Wêje û Bîrdozî - I -

- WÊJE Û KODÊN CIVAKÊ

- BERPIRSIYARIYA WÊJEKARAN

- Kurtebersiva Wêjeya Þoreþê 

 

   


Hûn dikarin li van jî binêrin

Piþtî 30 salan bi 6 pirtûkên kurdî ji girtîgehê derket

Piþtî 30 salan bi 6 pirtûkên kurdî ji...

11 08 2022

TRT2’yê fîlmê ‘Jiyana Hinên Din’ sansur kir

TRT2’yê fîlmê ‘Jiyana Hinên Din’ sansur...

10 08 2022

Mîzahþorekî Salên 1990'î: Mahmûd Lewendî

Mîzahþorekî Salên 1990'î: Mahmûd Lewendî

08 08 2022

Dengbêj Silhedînê Gundê Mîra: “Klam gotin wekî ajotina erebeyê ye”

Dengbêj Silhedînê Gundê Mîra: “Klam...

03 08 2022

Ev jî hene

Sîrêja mêþan formul: TRT 6

Sîrêja mêþan formul: TRT 6

24 02 2011

Namzetiya Ferhad Pîrbalî ya ji bo serokatiyê çima nehat qebûlkirin?

Namzetiya Ferhad Pîrbalî ya ji bo serokatiyê çima nehat qebûlkirin?

31 05 2019

Gotina Hefteyê: Heta heft salî bila zarokên we hînê tirkî nebin

Gotina Hefteyê: Heta heft salî bila zarokên we hînê tirkî nebin

27 05 2011

Gava mirov ji ‘cîgeha sifir’ê li jiyanê binêre

Gava mirov ji ‘cîgeha sifir’ê li jiyanê binêre

12 10 2011

Nirxandinek li ser “Dûvpiþk bi xwe ve nade”

Nirxandinek li ser “Dûvpiþk bi xwe ve nade”

23 03 2011

Nivîsên Nû

Zekî OZMEN

Hemal

Zekî OZMEN

Çorê ARDA

Paradoksa hezkirinê, eþqê û welatperweriyê

Çorê ARDA

Omer Dilsoz

Keprokan çêkin ji þaxêt beranan

Omer Dilsoz

Helîm YÛSIV

Mane tu kurd î, naxwe normal e bavê min

Helîm YÛSIV

Mîrza Ronî

Qurmîcik

Mîrza Ronî

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Mîrza Ronî
  • Krîstîn Ozbey
  • Dilþêr Bêwar
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Portreya Mehê
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2022 Diyarname