Yaqob TILERMENÎ

Min di nivîsa xwe ya der barê çîrokên pirtûka “Mistek Jiyan” a Çiya Mazî (avrêl 2003) de wiha gotibû: “Di wêjeyê de bidestxistina ÅŸêwaz ango resenîyê, bi karê domandin û bidestxistina bingehekî zexim ve girêdayî ye. Ji her wêjekarî re afirandina deng, reng û hebûnê, meseleyeke esas û girîng e. Çinku cihêrengiya wêjekaran ji hêla rexnegiran ve tê eÅŸkerekirin. Ji ber ku kesên rexnegiriyê dikin, dikarin ji gotarekê, ji rêzikekê, ji navekî an jî ji paragrafekê derûnî, ÅŸexsiyet, ast û xurtbûna wêjekarekî hîn bibin. Bi vê sedemê di wêjeyê de hebûna rexnegiran, bi hebûna wêjekarên resen û xwedî berhemên xurt re derdikeve holê.”
Digel ku 9 sal di ser vê destnîÅŸankirina min re bihurîne jî, hîna wêjeya kurdî bi heterî ji teref rexnegirên wê di parzûna rexneyeke resen re nehatine derbaskirin. Dema ku mirov bala xwe dide hin nivîsên li ser malperên înternetê jî, bêtirên wan bi hestyariyekê û bi armanca reÅŸkirin ango xweÅŸkirinekê hatine nivîsandin. Tew carinan bêyî ku li ked û êÅŸkêÅŸana nivîskêr a salan were fikirîn di carekê de dara nivîskêr ji kokê de tê birrîn. Kesên ku li van nivîsan govaniyê dikin jî, bi navê ÅŸîroveyê hew namîne ku nivîskêr ÅŸeqebeqe bikin. Ji qewla T. Adorno “Di roja me de çand her tiÅŸtî diÅŸibîne hevdu… Hemû dinya di parzûna endustriya çandê re tê derbaskirin.”, mirov dibîne ku endustriya çandê di roja me de destwerdanek çawa li rexneyê kiriye û ji dêleva dahûrandina berheman bi tenê rê ji danasandina pirtûkan re vekirî hiÅŸtiye. Ez jî, bi vê nivîsa xwe, nikarim hem ji Yezdên re û hem jî ji Åžeytên re xizmetê bikim; yanî nikarim hem danasîn û hem rexne-nirxandina berhema Çiya Mazî ya bi navê Baholê bi hev re bikim.
Bi qasî Çiya Mazî nas dikim li gora maweya 15 salan, bêtir wî têkîldarî bajarê Mêrdînê bi bîr tînim. Ji nivîsa wî ya salên 1990’î ya bi navê “Bajarê Çiminjê” ku min di rojnameya Welat de xwendibû û heta niha, wî wekî hêmayekê, bêyî bajarê Mêrdînê nikarim bifikirim. Ji lewre, wî her tim ji serê wî çiyayê bilind deng bi pênûsa xwe xistiye û êÅŸên salan ên netewekê bi qedîmiya hezar salan ragihandiye xwînerên xwe. Gelên pir ol û pir ziman belasebeb ji bajêr re negotine, ‘bi ÅŸev gerdenî, bi roj goristanî ye’ û jixwe mirov vê destnîÅŸankirinê di bêtirên çîrokên çîroknûsî de jî dibîne. Digel ku îro Mêrdîn ji bo desthilatdar û rayedaran bûbe deriyê qezenc û rantxwiriyê jî, hunermend û nivîskarên wekî Çiya Mazî ku bi bûneweriya xwe hêzê didin giyanê wê qedîmiyê jî, hene.
Mirov bi baldarî 14 çîrokên pirtûka Baholê bixwîne, dê reh û rîÅŸalên nivîskariya Çiya Mazî bi dest bixe û di nexÅŸeya çîroknûsiya wî de bi hêsanî bigihîje ÅŸikeft û newalên hiÅŸberiya wî. Ji çîrokan jî tê famkirin ku li bajarekî biçûk mirov çiqasî ditengije û dixwaze ji dirb û bendên lêkirî derbas bibe. Lehengê wî dixwaze ji bajarê bilind bi per û bask bibe û di ser berriya fireh re biçe diyarekî dûr; ancax mirov tê digihîje ku ew ji ber deriyê mala xwe nikare gavekê bavêje û di nava gêjgerînekekê de girtî dimîne (Serpêhatiya Min Î Ber Derî). Dû re pirsgirêka xwe ya mezin bi lingên xwe re dijî, “Nigên wî li ber çavan bûbûn wekî du dûvpiÅŸkên mezin. Êdî nedixwest li wan binêre. Bi hêrs radibû ser piyan û serê xwe li dîwarê himber dixist… û hey digot, ‘Ma ev çi nig in law?’. ” (Ev Jî Nig In Qey?).
Carina ji gelên din ên ku bi pozbilindî li kurdan dinêre zîvêr dibe. Bi rêya nameyekê namobûyînekê di nava berhem û xwîner de çêdike û lehengê xwe yê kurd dike evîndarê jina ereb: “Ereba min, wekî min got, bajar bajarê me her duyan e. Yanî em jî lê dijîn û hûn jî lê dijîn, lê omidîyên we dibêjin, ev bajar ê me ye. Em ereb in. BaÅŸ e, lê em jî kurd in.” (Erebê). Mirov ji nameya leheng tê digihîje ku ji tawanbariyekê bêtir gazina mirovekî bindest e ku dixwaze ragihîne gelen dîtir.
Asoxî, leheng radihêje bahola xwe û bi lêsiwara wekî marê ço li serî ketî, bi trênê dest bi rêwîtiyeke tirsnak û bêdiyar dike. Hemû hebûna xwe di bahola xwe ya kevin de bi cih dike û terk-î diyar dibe. Ji ber niÅŸtecihan direve, niÅŸtecihên ku dikarin mirovekî biaqil ber bi dînîtiyê ve bibin û bibin sedem ku ew dîn agir bi pirtûkxaneya kafeyekê bixe (Leylan Cafe). Bêhna wî “her tim li vî bajarî fireh jî dibû û teng jî. Her ku teng dibû min cih diguherand û vedigeriya bêhna min. Lê belê îjar teng bûbû û bi ÅŸûn de venedigeriya.” û ew jî bi “baholeke hinekî kevin, navê min bi qelema risas li ser bû. Ez diçûm ku illehîm ev bahol bi min re dihat.” li bajarderya rêwîtiya xwe bi dawî dike. Desmala sor a ji bavê yadîgar mayî, ji qutiya di baholê de derdixe, “rabûm ser xwe. Min berê xwe da behrê, destê xwe bilind kir, çavên xwe girt û heta hêz di min de hebû, min ew virvirand nava pêlan.” û dest bi jiyaneke dinê dike.
Çîrokên di pirtûkê de sînorên rastiya jiyana nivîskarekî di bajêr de asêmayî, bi vegotineke absurd –ango îronîk- di sînorên postmodernîteyê re derbas dike û asta çîroknûsiya xwe derdixe radeyeke dîtir. Li dû sê pirtûkên çîrokan mirov ji çîrokên dawî tê digihîje ku pênûsa Çiya Mazî li qonaxekê bi cih bûye û dê nivîsandina çîrokên bi vê ÅŸêwaz û reseniyê berdewan bike. Qet nebe ez wiha difikirim û dixwazim ew ji vê yeka xwe danekeve.

Ev nivîs di Azadiya Welat de hatiye weÅŸandin