ENQERE
Sempozyûma ji aliyê Navenda Giştî ya BDP'ê ya bi navê "Qêrîna natemire: Dêrsim û rasthatina bi heqîqetê re" li Otela Neva Palasê berdewam kir. Aktivîstê Meclîsa Tirkiyeyê Îmam Canpolat rûniştina "Bi dîrokê re rû bi rûbûn û heqîqat" rê ve bir. Di rûniştinê de neviya Seyîd Riza, Zelîxa Polat axivî û got; “Em ê her tim li ser vê xakê bijîn. Di roja me de jî bi Komkujiya Roboskiyê zîhniyeta xwe nîşan dan dîsa. Daxwaza me aştî ye. Bila li dîroka xwe, ne leke, ne jî komkujî, bila aştî binivîsin. “
Di rûniştinê de Neviya Seyît Riza Zelîha Polat têkildarî dîroka devkî ya Dêrsîmê, nivîskar Huseyîn Ayrilmaz têkildarî lêkolînan, Meltem Aslan mijara Komîsyona Edalet û Heqîqatê û Doç. Dr. Nazan Ustundag mijara dadgeha cezayên navneteweyî, Serokê Giştî yê ÎHD'ê Ozturk Turkdogan, Tirkiye û kurd, Serokê Komeleyên Dêrsîmê yê Enqere Yaşar Kilavuz jî li Dêrsîmê Heqîqat û bi dîrokê re rû bi rûbûnê tevlî sempozyomê bûn.
Nivîskar Huseyîn Ayrilmaz jî bal kişand ser lêkolînên dîroka devkî ya Dêrsîmê û Dêrsîmiyên baweriya xwe bi arşîvên dewletê tînin rexne kir. Ayrilmaz, anî ziman ku Dêrsîmê wekî welat dibînin û wiha got: "Baweriya min bi arşîvên Şukru Kaya, Înonu û Ataturk nayên. Eşîrên Dêrsim bi hev re girêdayîbûn. Lê piştî polîtîkayên salên 1990'an di navbera eşîran de cudakarî derket."
Neviya Seyîd Riza Zelîha Polat got; “Gelê me nirxê ku pîrê gelê me, rêberê gelê me heq kiriye daye. Ew bi xwe jî mirovek sade û dilnizm bû” û wiha berdewam kir; “Ez gihîştim bapîrê xwe. Dema ez biçûk bûm jiyana wî ji min re digotin. Ji ber ku ode çargoşe bûn, axayan xwe didan quncikan. Mêvanên ku dihatin jî li pişt derî diman. Bapîrê min ji vê yekê aciz dibû. Piştre ji hostayeke ermenî re dibêje ‘ji me re odeyeke girover çêbikin ez ê jî di avakirina vê odeyê de bixetibim. Piştre jî ode tê çêkirin, yên ku tên jî bi awayeke bi edalet rûdinin. Lê ev ode bi bombeyên Sabîha Gokçenê avêtin, bi erdê re bûn yek û heta niha cihê wan jî nayê znaîn.”
QIRKIRINA BI KOMEL Û VEGER
Polat diyar kir ku Dêrsim ji vî serî heta serê din li rastî qirkirinê hat û wiha berdewam kir; “Ji bo ku malbat bi temamî tune nebe, bapîrê min malbatê li çend koman belav dike û her komekê ber bi cihekê ve dişîne. Mam Şêrhesen wana diçin Pilûrê. Mamê min wana 40 kes bûn, di rê de li rastî leşkeran tên û leşker wana didin ber guleyan. Ji wana tenê du zarok bi saxî filitîn. Li wir di bin terman de dimînin û rizgar dibin. Lê yek ji wan îro najî. 40 kes li wir diavêjin goreke komî. Hîna jî di wê gorê de ne. Mamên min ên din jî rizgar dibin. Piştî ku kalê min dizane ku ji malbata me 40 kes hatine kuştin, pir xemgîn dibe. Piştî bapîrê, min dapîra min Sakîne sirgûnê gundê Bademler ê Îzmîrê dikin. Piştî ku 7 salan li wir dimîne, tabû axa ku dewletê dabû wana, li dewletê vedigerîne û vedigere Dêrsimê."
DIVÊ PIŞTÎ LÊBORÎNEKE JIDIL, HEQÎQET BÊNE EŞKEREKIRIN
Neviya Seyîd Riza Zelîxa Polat bal kişand ku piştî komkujiyên berî damezrandin û piştî damezrandina Komara Tirkiyeyê pêk hatin, xwe spartine zîhniyetên înkarker û yekperest û wiha berdewam kir; “Hesabpirsîna li hemberî asîmîlasyonê pir girîng e. Her çiqas gundên me vala dikin, bila bikin, Dêrsimê çiqas wêran kirin, lê em dîsa vegeriyan. Em ê her tim li ser vê xakê bijîn. Di roja me de jî bi Komkujiya Roboskiyê zîhniyeta xwe nîşan dan dîsa. Daxwaza me aştî ye. Bila li dîroka xwe, ne leke, ne jî komkujî, bila aştî binivîsin. Ji bo komkujiyê em daxwaz dikin ku lêborîneke jidil bixwazin. Ger naveroka vê lêborînê tije be, dê êdî pêşî li komkujiyan were girtin. Ger arşîv bêne vekirin jî dê ji destan derbas bibin. Teqez tê rotûş bikin. Ez ji vê bi guman im. Her wiha, ez dixwazim ku navê Dêrsimê lê were vegerandin û navê Sabîha Gokçen ya ku li kolanên Dêrsimê hatiye kirin, were rakirin. Ji ber ku ev yek me diêşîne. Divê komîsyoneke rastiyan were sazkirin û bi dirustî bixebite."
BILA NIFŞÊN NÛ WEKÎ ME TEVÎ ÊŞAN NEJÎN
Polat di axaftina xwe diyar kir ku ew rexneyên ku duh Civaknas Îsmaîl Beşîkçî li Dêrsimiyan kir, mafdar û di cih de dibîne û wiha berdewam kir; “Rexne mafdar in. Me bi bêdengiya xwe êşên xwe avêt hindurê xwe. Lê êşên me berdewam in. Di sala 1987'an de bavê min hat kuştin. Di sala 1995'an de birayê min hat kuştin. Ez êdî hînî van êşan bûm. Lê divê ev êş wiha berdewam nekin. Hîna jî komkujî berdewam dikin. Roboskî heye. Divê nifşê van êşan nejîn.”