Omer Faruk Baran

"Çilek" di zarlixiya min ya Sirûcî de peyveke li dora xwarin-vexwarinê bû. Gava dilê yekî berî xwarin-vexwarinek were îkramkirin diqaqijiyê û ew qaqijîn jî ji dev û lêvan eÅŸkere dibû hema mora "çilek"iyê lêdiket: Filankes pir çilek e.  

Ew peyv bi qasî min didît û dibihîst pirtir bo zarokan dihat gotin û li ser zimanên me yên çûçan diket formeke kintir jî: Çil çil çil çil.. Zarokekî bêîkram dema tiÅŸtek dixwar-vedixwar û parek nedida hevalên xwe digot "çil çil çil çil" û av û girêz ji devê hevalan dianî. Av û girêz jî heta cîhekî bû, heta hevalan lepek vediweÅŸande wî tiÅŸtî bêîkramo û parçek bi zorê jê qut dikir û heta ÅŸer û ÅŸor jê çêdibûn.. 

Bi mezinbûnê re û bi tesîra market û mektebên tirkî re "çilek", "çil çil çil çil" dûr ketin ji devê min û bere bere "çilek"ya bi tirkî ya bi mêwe û mobîlya ket mejiyê min. 

"Çilek"a tirkî ya ferhenga D. Îzolî gotiye bi kurmancî "ÅŸîlek" û "tûfrengî" ye pir buha bû, xwarina zengînan bû di zarlixiya min de. Mobîlyayên bi markeya "Çilek"ê jî, ku bi roj û ÅŸev di reklamên kanalên bi tirkî de derdiketin, ji odeyên mala me pirtir xîtabî odeyên malmezinên modern dikirin. 

Mêwe û mobîlya li ÅŸûna xwe, em vegerin ser "çilek"a me ya bi "çil çil çil çil"an û berê xwe bidin ferhengan.

Di ferhenga Mihemed Emîn Bozarslanî de bo "çilek"ê, "kes yan lawirê ku pirr zêde ji xwarinê hez dike û di heqê xwarinê de bi nefsa xwe nikare" hatiye nivîsîn, û "bênefs", "nefsek", "nefsker" û "ziko" jî li eynî mehneyê hatine rêzkirin. Celadet Alî Bedirxanî jî di ferhenga xwe de li kêleka "çilek"ê, "bênefs", "çilês" û "zikonî" daniye. 

Ne bi rêzkirinê ne bi anîn danînê ferhenga mejiyê min bi qasî ferhengên Bedirxanî, Bozarslanî, D.Îzolî rind û fireh nabin elbet, lê hêjayî gotinê û qeydkirinê ye, min bihistîye ku li Sirûcê bo kesên "çilek", "zikselete" jî tê gotin.  

"Selete" ya di gelek zimanan de "salad"e, "salada" ye û zik.. "Zikselete", çi peyvek e çeleng e ku meriv dikare bi ken û kêf bo çilekên vegan û vejeteryan biÅŸixulîne. 

Jêder: 

Bedîrxan, Celadet Alî: Ferheng Kurdî-Kurdî, WeÅŸanxaneya Avesta, 2009

Îzolî, D: Ferheng Kurdî-Tirkî, Turkçe-Kurtçe, WeÅŸanên Deng, 2007 

Bozarslan, M. Emin: Ferhenga Kurdî, Cildê PêÅŸin A-D, WeÅŸanên Deng, 2011

omerfarukbaran@hotmail.com 

**

Nivîsên din ên Omer Faruk Baran ên ku di Diyarnameyê de hatine weÅŸandin:

- Ji çavên ReÅŸê dostaniya Musa Anter û Safiye Ayla

- WêranÅŸar 1977, Åžerê Xal û Xwarziyan û Kevokên Spî

- Musa Anter, Zekî Muren û Musa Muren 

- MîzahÅŸorekî Salên 1990'î: Mahmûd Lewendî 

- Li dû 'ABBAS'... 

- Rûken Be Sezen Aksu û Gulumse Kemal Burkay 

- Silêmanî, Dengekî Dawidî, Stranên Edip Karahan 

-  Manaya Bilibendê û Çend Sirên Kurdish Mashup 2019

- Bila kes netirse, Xwedê jî gotiye ''Min Dît''! 

- MeÅŸa Siya Åževê