• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Portreya Mehê
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
  • Rûpela Pêþî
  • Serbest

Ferhenga Baranî: Çilek û Zikselete

Dîrok : 07 10 2022 | Beþ :

Serbest

Omer Faruk Baran

"Çilek" di zarlixiya min ya Sirûcî de peyveke li dora xwarin-vexwarinê bû. Gava dilê yekî berî xwarin-vexwarinek were îkramkirin diqaqijiyê û ew qaqijîn jî ji dev û lêvan eþkere dibû hema mora "çilek"iyê lêdiket: Filankes pir çilek e.  

Ew peyv bi qasî min didît û dibihîst pirtir bo zarokan dihat gotin û li ser zimanên me yên çûçan diket formeke kintir jî: Çil çil çil çil.. Zarokekî bêîkram dema tiþtek dixwar-vedixwar û parek nedida hevalên xwe digot "çil çil çil çil" û av û girêz ji devê hevalan dianî. Av û girêz jî heta cîhekî bû, heta hevalan lepek vediweþande wî tiþtî bêîkramo û parçek bi zorê jê qut dikir û heta þer û þor jê çêdibûn.. 

Bi mezinbûnê re û bi tesîra market û mektebên tirkî re "çilek", "çil çil çil çil" dûr ketin ji devê min û bere bere "çilek"ya bi tirkî ya bi mêwe û mobîlya ket mejiyê min. 

"Çilek"a tirkî ya ferhenga D. Îzolî gotiye bi kurmancî "þîlek" û "tûfrengî" ye pir buha bû, xwarina zengînan bû di zarlixiya min de. Mobîlyayên bi markeya "Çilek"ê jî, ku bi roj û þev di reklamên kanalên bi tirkî de derdiketin, ji odeyên mala me pirtir xîtabî odeyên malmezinên modern dikirin. 

Mêwe û mobîlya li þûna xwe, em vegerin ser "çilek"a me ya bi "çil çil çil çil"an û berê xwe bidin ferhengan.

Di ferhenga Mihemed Emîn Bozarslanî de bo "çilek"ê, "kes yan lawirê ku pirr zêde ji xwarinê hez dike û di heqê xwarinê de bi nefsa xwe nikare" hatiye nivîsîn, û "bênefs", "nefsek", "nefsker" û "ziko" jî li eynî mehneyê hatine rêzkirin. Celadet Alî Bedirxanî jî di ferhenga xwe de li kêleka "çilek"ê, "bênefs", "çilês" û "zikonî" daniye. 

Ne bi rêzkirinê ne bi anîn danînê ferhenga mejiyê min bi qasî ferhengên Bedirxanî, Bozarslanî, D.Îzolî rind û fireh nabin elbet, lê hêjayî gotinê û qeydkirinê ye, min bihistîye ku li Sirûcê bo kesên "çilek", "zikselete" jî tê gotin.  

"Selete" ya di gelek zimanan de "salad"e, "salada" ye û zik.. "Zikselete", çi peyvek e çeleng e ku meriv dikare bi ken û kêf bo çilekên vegan û vejeteryan biþixulîne. 


Jêder: 

Bedîrxan, Celadet Alî: Ferheng Kurdî-Kurdî, Weþanxaneya Avesta, 2009

Îzolî, D: Ferheng Kurdî-Tirkî, Turkçe-Kurtçe, Weþanên Deng, 2007 

Bozarslan, M. Emin: Ferhenga Kurdî, Cildê Pêþin A-D, Weþanên Deng, 2011

 

 

omerfarukbaran@hotmail.com 

**

Nivîsên din ên Omer Faruk Baran ên ku di Diyarnameyê de hatine weþandin:

- Ji çavên Reþê dostaniya Musa Anter û Safiye Ayla

- Wêranþar 1977, Þerê Xal û Xwarziyan û Kevokên Spî

- Musa Anter, Zekî Muren û Musa Muren 

- Mîzahþorekî Salên 1990'î: Mahmûd Lewendî 

- Li dû 'ABBAS'... 

- Rûken Be Sezen Aksu û Gulumse Kemal Burkay 

- Silêmanî, Dengekî Dawidî, Stranên Edip Karahan 

-  Manaya Bilibendê û Çend Sirên Kurdish Mashup 2019

- Bila kes netirse, Xwedê jî gotiye ''Min Dît''! 

- Meþa Siya Þevê  

Hûn dikarin li van jî binêrin

Wê gaza kurdan bikare ji bo Ewropayê cihê Rusyayê bigire?

Wê gaza kurdan bikare ji bo Ewropayê...

03 02 2023

Li ser 'Þeþaqil' a Cîhan Roj heft rexne, heft pesin

Li ser 'Þeþaqil' a Cîhan Roj heft...

31 01 2023

Em xwe nû dikin

Em xwe nû dikin

30 01 2023

Gelemþeya Binavkirinê Wêjeya Dijkolonyal û Postkolonyal

Gelemþeya Binavkirinê Wêjeya...

26 01 2023

Ev jî hene

X, W, Q û kurtenameyek ji bo birêz Hasîp Kaplan

X, W, Q û kurtenameyek ji bo birêz Hasîp Kaplan

04 01 2009

Nameya min e ji bo Pitik Deran

Nameya min e ji bo Pitik Deran

22 04 2018

Hesabdayîn çi ye?

Hesabdayîn çi ye?

15 01 2017

Lehengek Sêwî yê Tazî û Evîna wî ya Nîvcomayî

Lehengek Sêwî yê Tazî û Evîna wî ya Nîvcomayî

11 09 2012

Kilam û kesera dayika min

Kilam û kesera dayika min

24 01 2022

Nivîsên Nû

Çorê ARDA

Romana nûjen an jî kevneþopîn?

Çorê ARDA

Çorê ARDA

Anatomiya Fermana Dîtiran

Çorê ARDA

Cemîl Andok

Kovarê kirmanckî

Cemîl Andok

Çorê ARDA

KORERÊYA VEBÊJ

Çorê ARDA

Omer Dilsoz

Gelo ev “bêqewlê” li kî derê ye?

Omer Dilsoz

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Rifat Arya/ Mesîla Dil
  • Mîrza Ronî
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Krîstîn Ozbey
  • Dilþêr Bêwar
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2023 Diyarname