Eþq û êþên Kurdistanê di "dîwana þermê" de
DEWRÊÞ ELÎ
Hin berhemên wêjeya berxwedanê hene ku hêj negihîþtine ber destê min, ez kelecanî li benda wan im.
"dîwana þermê" yek ji wan berheman bû ku gava min dît derketiye, kela canê min rabû. erd Agron piþtî "dîwana hestiyan" ez biribûm dol û newalên Kurdistanê.
Helbestên wî hemû janeke giran li hestên min bar dikirin. "dîwana hestiyan" ne dûrî civakê bû; wexta em li derdora xwe dinêrin, her malbateke dûr yan nêzikî me bavek yan dayîkek heye ku li hestiyên zarokên xwe digere. Ez di nava malbatekê de ku her roj behsa hestiyên winda dike, mezin bûm. Ji ber vê yekê dîwana hestiyan pir bandor li ser min kiribû. erd Agron vê carê jî bi berhema xwe ya bi navê "dîwana þermê" derket pêþberî xwendevanên xwe.
Berî ku ez behsa helbestên dîwana þermê bikim dixwazim piçekî behsa pêþgotina wê berhemê bikim. Li gorî min pêþgotin manîfestoya nîqaþên derheqê wêjeya zindanan de ye.
‘Wêjeya Zindanan” navlêkirinek þaþ e
erd Agron dibêje "navlêkirineke wekî wêjeya zindanan lê hatiye kirin. Ev navlêkirin ji bin serê kê derketiye, bi çi armancê hatiye gotin, ji vê qest çi ye em nizanin, lê bi çi niyetê hatibe kirin jî ev navlêkirineke þaþ e.”
Helbestvan vê tîne ser vê yekê ku ev nîqaþên berê di wêjeya tirkî de hatine kirin, transferî wêjeya kurdî têne kirin. Nivîskar xwe çiqas digihîne dilê çiyê, dilê tekoþînê, dilê civakê, ev girîng e.
Helbestvan behsa "ekola ji nû ve înþayê" dike û pîvanên wê tînê berçav, rastî û heqîqeta civakê derdixîne holê. Kurt û kurmancî behsa vê ekolê dike û ez bawer dikim ku ev pêþgotin nîqaþên li ser vê yekê dibe xala dawiye: "Ez bixwe 'wêjeya zindanê' zêde watedar nabînim. Erê zindanî karê wêjeyê dikin, lê ev nabe wêjeya zindanê. Ji ber ku kes ji me tenê bi hestên zindanê nanivîse. Paþeroja me ji me re wekî ronkahiyekê ye. Alegoriya þikeftê ya Platon heye. Zindan jî diþibe wê. Her tiþt ji derva ve dikeve hundir. Pergal çi bixwaze wê þanî te dide.
Televîzyon bi wan ve girêdayî ne. Ew kîjan kanalê bixwazin, em dikarin li wan temaþe bikin. Ew kîjan rojnameyê bixwazin, em dikarin wan rojnameyan bixwînin. Ew kîjan muzîkê bixwazin, em dikarin li wan muzîkan guhdarî bikin. Radyoyên me kom kirin, filan bêvan. Lê paþeroja me, bîranînên me, rastiyên me yên subjektîf didin pêþiya me. Ew dibin ronkahî ji me re. Bi rêya wan em zanin ku rastî ne wisa ye. Em jî li ser wê rastiyê xwe îfade bikin. Li ser wê rastiyê em dixwazin xwe tevlî nava civakê bikin. Em nahêlin di navbera me û civakê de qutbûyîn çêbe, mesafe têkeve navbera me. Daxwaza me, gihandina civakê ye.
Zindan li ber dilê min cihekî derveyî mekan, derveyî zeman e.
Zemanê esasî li vê derê ne lê ye. Kî ji me çend salî ketibe zindanê, hê jî xwe wisa hîs dike. Ez bîst salî ketim zindanê, niha jî xwe bîst salî hîs dikim. Halbûkî temenê min ji çilî derbas bû."
Sêdarên piþtî têkçûnên serhildanan
Helbestên erd Agron hemû hêstên civakî ne, carna li ber guhê heqîqetê dike qîr û gazin, dibe qêrînên sed salan, carna bûyereke rasteqîn dide ber çavên me. Pirtûk ji 104 rûpel û þeþ beþan pêk tê. Hinek helbestên kurt û hinek helbestên dirêj in. 53 helbestên kûr bi hunereke sivik û berz xwe didin xwendin. Di xeleka ewil de helbestvan behsa sêdarê dike. Dîroka Kurdistanê, heman demê dîroka serhildan û berxwedanan e.
Gava em li çar aliyên welêt dinêrin gelek rêber û þoreþgerên Kurdistanê piþtî têkçûna serhildanan hatine bidarvekirin:
"ber bi sêdarê ve dimeþiya
çiyayekî bilind bi berfa heta ser sînga xwe
erd dihejiya
li ser rûyê wî du hendefên bilind
du bîrên bêbinî"
‘fêkiyên sêdaran gihîþtine’
Helbestvan bi awayekî sivik behsa sêdarê dike û cangoriyên sêdarê diþibîne fêkiyan.
"fêkiyên sêdaran gihîþtine
tên quraftin
û dibin tovê jiyana nû
di bin axa ziwa
ya þengal û kobanê de
zarokên serê singuyan
dibiþirin
ji azadiyê re
bi xeberdan ketine êdî…
û
qesîdeyan dibêjin…"
Wesiyetnameya derwêþekî
Helbestvan êþa kurdayetiyê bi rêzikên xwe bi bîr tîne. 48 cangoriyên doza azadiyê yên bêgor û bêkêl, tîne bîra me û hîn ji sêdarê ne hatine daxistin. Þêx Seîd, Dr. Fuat, Berxo Bavê Tûjo û yên din. Nevîyên wan îro li her çar aliyên welat doza wan diþopînin.
erd Agron di helbestên xwe hemûyan de dikeve nava bîr û baweriyên xurt, hizra xwe dide bûyerên sedsala dawî. Helbestên wî wekî kanî û rûbarên Kurdistanê di nava dilê mirov de diherikin. Carna sîpel û þilqeyên wan rûbara me dikêþe nava xwe, hest û xwestekên me tîne bîra me, carna jî dibe xime ximeke hênik û mirov mest dike. Em dikarin bibêjin, di helbestên wî hemûyan de tenê eþq, êþ û hevrêyên welêt û gel hene.
Helbesta 'wesiyetname' xwe wekî wesiyeteke derwêþekî dide xwendin. Wesiyeta derwêþekî dildarê helbest, erd û xwezaya Kurdistanê:
"ti wesayetan li pey xwe nahêlim
ne mal, ne milk
çend helbestên ku ew ê bê min nikarin bijîn
çend lênûskên vala
û çend pênûsên kevn...
kî bixwaze bila ji wan re bin..."
Yenî Ozgur Polîtîka