Diyarname

Vê hefteyê mêvanê dîwana Diyarnameyê ya li twitterê nivîskarê me Mîrza Ronî bû. Ronî ji bo kurdî qala mînaka Lîtvanyayê kir ku çawa zimanê xwe parastine.

Diyarname her hefte qunciknivîskarekî xwe dike mêvan. Heta niha me ji bo nivîskarên xwe Yeqîn H., Bedran Dere , Omerê Dilsoz, Helîm Yûsiv, Welat Dilken, Cîhan Roj bername çêkirin. Vê şemiyê (12'yê mehê) jî mêvanê me Mîrza Ronî bû.

Di bernameya ku Zekî Ozmen û Bahadîn Robar moderatoriya wê kir de Ronî qala Cizîrê, ziman û çalakgeriya kurdî kir.

Vane ji axaftinê Mîrza Ronî çend not:

LI CIZÎRÊ ASTA REWŞENBIRÎ

- Cizîr ji dîrokê ve herêmeke rewşenbîr bû. Piştî Bedirxan têkçû asta rewşenbîrî jî têk çû. Di serdestiya wê demê de ku wê malbatê dikir, malbat belav bû. Vê malbatê dîsa xebata xwe kir lê ne li ser axa xwe, li diaspora. Mînak Celadet Alî Bedirxan li Şamê xebata xwe kir. 

SALA 2008'AN ÇALAKIYÊN ZIMAN

- Di sala 2008'an de me li derve, kolanên Cizîrê perwerda Kurdî da, îro ders bûye dîjîtalîze. Wê çaxê dema çend tîpên kurdî me nîşanî ciwanan da, min digot qey ez bi awayekî fermî mamoste me û di dibistana bi navê Meleya Cizîrê de me, gelek bi heyecan bûm. 

Heta 2011 dewam kir, paşê pêvajoya çareserî dest pê kir, wê çaxê bendewarî ma ku kurdî bibe fermî, loma ew çalakiya me hinek sist ma. Bendewariyên me wê çaxê ketin pêşiya xebatên me, ketin pêşiya çalakiyên me. Paşê pêvajo guherî, ez jî têde, em hin heval hatin girtin. Me êdî ji zindanê xebatên ziman temaşe dikir.

Ez dikarim bêjim bi xêra TZPKurdî, Enstîtuya Kurdî xebat pêş ket, astek pir baş hat destxistin.

XELK BI KURDÎ XEBER DIDE

- Hê jî li gundan, li Cizîrê xelk bi zimanê xwe diaxive, lê beşek ji ciwanan teybetî jinên ciwan, yên temenê wan binî 20'î re hinek bi problem in. Piştî hilweşandina Cizîrê, sala 2015'an polîtîkayeke taybet li ser Cizîrê û derdorê heye ji bo pişaftinê, çandê.

KOVARA HAWARA BOTAN

- Hawara Botan yekem kovara kurdî ye ku li Cizîrê û herema Botan dest pê kiriye. Me Kovara Celadet ji xwe re wekî mînak girt. Celadet bangek kiribû ji bo xwenasînê, me jî li Cizîra Botan kir ku bi wê bangê, ligel hin dildarên çand û zimanê xwe, xebatê bidin dest pê kirin. Me dest pê kir jî. Lê ji hejmara 1'ê heta 7'an her doz li me vebû. Dozger jî gelek şaşwaz bûbûn li Cizêrê çawa kovarek derdikeve. Di warê danasînê de em hinek sist man. Gelek hevalên me hebûn xwe bi xwe wekî xwedî bûn. Yek ji wan kek Bahadîn jî li vir e. Em silavên xwe li hemûyan dikin.

Belkî me nekarî ekolek ava bikin lê heta 15 hejmaran me kedek mezin da, pênûsên nû me derxistin.

Niha jî hinek nas û dost dibêjin pêdivî pê heye, hûn çima carek din dernaxin. 

LI KOLANAN HIŞMENDIYA ZIMAN LAZIM E

- Ji bo ziman, ji bo lêkolîna ziman, gihandina însanan, nivîskaran dê xebatên me bidomin. Ji bo ziman me yê mîtîng çêbikira (Qala mîtînga ziman a ku dê 04.06.2021'ê li dar biketa, lê destûr heta dayîn dike. Diyarname) destûr destûr nedan, lê me îmze berhev kirin. 

Heta ziman nekeve nav kolanan, heta nekeve nav mirovan li ser tora civakî bandorê li ziman nake. Li kolanê belavkirina hişmendiya ziman ji me re lazim e.

Ez çiqas nivîskar bim, çiqas binivîsim jî ger hişmendiya ziman nebe, zehmet e. Li ser dîjîtalîteyê tenê ziman pêş nakeve.

MÎNAKA ZIMANÊ LÎTVANÎ

- Gelê Lîtvanî di 40 salan de zimanê wan ê qedexekirî rakirin ser ziman, gihîştin zimanê xwe û azadiya xwe jî. Ez wekî pêşniyar jî dikim, bila her kes li ser vê lêkolînê bike. Gelek li ber xwe dan, bi salan ji bo zimanê wan nemire qaçaxçîtiya pirtûkan jî kirin. Gelek ji wan di vê qaçaxçîtî de hatin girtin. Dibistan di bin malên xwe de ava kirin. Zarokên xwe şandin dibistaann lê malê xwe jî wekî zimanê xwe bikar anîn. Di nav vî karî de rahîb hebûn, nivîskar hebûn, kesên gerok, parsek jî hebûn. Wan jî pirtûk bi xwe re vedişertan dibirin heta bigihê cihê xwe. Ji derveyî sînorê Lîtvanya pirtûk qeçaxî derbasî nava Lîtvanyayê dikirin û li nav gele xwe belav dikirin. Li hember serdestiya rejîma Rusya Qeçaxçîtiya pirtûkên zimanê xwe dikirin û bi delek giran hebûna xwe parastin û biser ketin. 

MANÎFESTOYA DENGBÊJIYÊ

- Dewlemendiyeke mezin heye li Cizîrê. Di pirtûka xwe de min xwest wê dewlemendiyê nîşan bidin. Mînak çand heye, dengbêjî heye di pirtûkê de. Dengbêjî manîfestoya zimanê kurdî ye. Min xwest nîşan bidim wekî tevnekî hatiye raxistin, min xwest ev bê dîtin û em jê sûde bigirin.

- Em gund bi gund herin çîrokan kom bikin. Em wan kom bikin û li kaniya wêjeya xwe zêde bikin. Xebatek wisa hewce dike. Ne tenê ji bo Cizîrê ji bo hemû civaka me lazim e. 

-Wekî stratejî gere em derkevin nav civakê, em zimanê xwe nîşan bidin, em zimanê xwe, daxwaza xwe nîşanî rayedaran jî bidin, em bi xurtî bixwazin ku rayedar jî qebûl bikin ku ziman bibe zimanê perwerdehî û fermî

ZIMAN LI CEM SIYASETMEDARAN

- Siyasetmedarên kurd jî êdî bala wan li ser e ziman e. Ne astek di gelek baş de ye, çalak de ye, lê hin balkêşî heye, li hin navçe û navendên partiyê qurs hatin dest pêkirin.

Hinek rexne ji wan re jî çûn di vî warî de; derket holê ku wan rexne girtine ber çavan, hinek ketine nava hewldanê lê divê ev tenê ne ji bo demekî be.

Siyasetmedarên li Botanê bi kurdî xebatên xwe parve dikin. Lê dema em ber bi Enqereyê ve diçin rewş diguhere. Divê ew jî zêdetir li ser bixebitin.

Mîrza Ronî niha Hevserokê Komeleya Çand û Ziman a Birca Belek e û di heman demê de qunciknivîskarê Diyarnameyê ye.