• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Portreya Mehê
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Komên-Wêjeyê
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
  • Rûpela Pêþî
  • Nivîsênkarên Mêvan

Hikmên çîrokine li ber siya helbestê

Dîrok : 01 04 2021 | Beþ :

Nivîsênkarên Mêvan

Rêdûr DÎJLE

Nivîskar Welat Dilken ku xwendevanên Kurdî wî bi roman û helbestên wî nas dikin, bi berhema xwe ya dawî "Orijînîa"yê konê xwe li warê celebeke zehmet û dijwar kurteçîrokê daniye. Orijînîa, dide dû mîladeke nû û di vê mîladê de jînewareke ku mudaxileyî xweristiya wê nehatiye kirin û nehatiye þolîkirin. 

Orijînîa, di sala 2019an de bi edîtoriya Abdullah Keskin ji nav Weþanên Avestayê der çûye. Ji sî çîrokên kinik, lê ji qebareya xwe biteqiltir û tîrtir pêk tê. 44 rûpel e. Cureya wê di rûpela piþtî kunyeyê de wekî “çîrok” û di rûpela piþtî naverokê de jî wekî “çîrokên mînîmal” hatiye diyarkirin. Berga pirtûkê bi destê Xifþê Yekbûn Stêr hatiye çêkirin. Berg ji malikên çarçik pêk tê. Ser malikan þîn, qeraxên wan jî reþ û þîn in. Diþibin cercikên pêlikê. Lê gava mirov dest bi xwendina wê dike û tê de leqayî rêwîtiyek dûndirêj tê, wê çaxê li meriv hasil dibe ku ev, an nîþana rêça rêwî ye yan jî kevirên pîramîdê ne. Axirê her du jî tê de hene.  

Orijînîa, bi zimanê xwe Kurdî, lê bi têmaya xwe çîrokeke makroyî ye. Ji lew re xwe di êþ û azar, alozî û qeyranên mîkroyî de asê nekiriye. Civaka xwe wekî pêkhateyeke mirovahiyê dihesibîne û li ser alozî û qeyranên ku xwe li mirovahiyê lefandine hûr dibe. 

Orijînîa, çîroka bêdemiyê ye. Dixwaze xwe ji dem û têkiliyên ji roja ku mirov daxilî jiyanê bûye heya niha xalî bike û bigihê fezaya dûz û pahn. Bi awayekî dîtir, bigihê xala sifirê, orijînê. 

Kêliya ku li xwe û demê diwarqile, hema di cî de "Pêdivî bi mîladek din heye; ne berî Îsa û piþtî Îsa, ne jî Hîcrî" ji xwe re dike semyan. Wer xuya ye, wê kêliyê ewilî taqeta ku bide ser rê di xwe de nabîne. Piþtî ku rê wê bizirav dike û vedixwîne meþa bêdemiyê, wêrekiyek xwe lê digire. Serberjêrkî di rêyine bi toz û tebar, di rêyine bi xirecir de dibe rêwîyek. Guh li dar û beran, li ajal û dirrindeyan, li kevir û zinaran, li teyr û tilûran, li çem û robaran dike. Lê ji ya xwe danayê xwar. Dibe rêwiyeke ku sonda xwegihandina orijînê li canê xwe xistiye. Di vê rêwîtiya dûdirêj de, xwe ji deduksiyon û îndiksiyona mentiqê klasîk dadiwerivîne û têgiha demê dide ber çerxa lêpirsînê. Ji lew re, li gor wê, hevîrê jiyan û dema heyî tirþ bûye. Êdî ti havênên heyî bikêr nayên. Lewma li mîladeke nû digere. Di vê lêgerîn û rêwîtiya miladeke nû de, heb bi heb kevirên pîramîdê digindirîne û xwe digihînine, orijînê.

Orijînîa, qayde û pîvanên kurteçîrokê jî paþguh nake. 

Serê metnê bi diyalogeke kurt vedike. Bi vî hawayî hebikekî rastî û heqîqeta çîrokê eyan dike. Bi vê bêserîbûn û pê re jî bêbiniya xwe gelek tiþtan dike barê xwendevên. Bi gotina Ferit Edgu, tiþtên mayî ji muxayîleya xwendevên re dihêle, lewma çîrokeke navtêder e. 

Orijînîa, paxav bi tibîheta kurteçîrokê ya derheqê karakter de jî dike. 

Karakter, nakemilîne û bi hawayekî hûrguliyane berçav nake. Ji lew re armanca wê, hin tiþtan bi bîra xwendevên bixe û bi wê kêliya ku îþaret pê dike bihesîne. 

Me gotibû ji çîrokên kinik, lê ji qebareya xwe biteqiltir û tîrtir pêk tê. Ji lew re Orijînîa, xwe dispêre hevrêtiya helbestê. Di vî warî de tiþtên ku Edgar Allan Poe destnîþan kirine hema bibê giþan dihewîne: “Divê tenê tesîrekê li xwendevên peyda bike. Ji bo ku ev tesîr qewî be, divê çîrok bi qasî ku di derbekê de bê xwendin, kurt be. Divê zimanê çîrokê zimanekî helbestkî û tîr be ku gava tu peyvekê jî jê derxînî, gere ew çîrok ji taqet bikeve.” 

Ji loma bi vegotina xwe ya nîgaþî, sembolî û lîrîk, geh çîrokek e li ber siya helbestê, geh jî helbestek e li ber siya çîrokê.

29.03.2021, Yenî Ozgur Polîtîka


Hûn dikarin li van jî binêrin

Helbesteke zêmarî, ‘Kulîlkên Mala Mirîyan’

Helbesteke zêmarî, ‘Kulîlkên Mala...

12 04 2021

Hêz û serweriya veguherînê

Hêz û serweriya veguherînê

05 04 2021

Yekîtiya metnê û wêne: GOG

Yekîtiya metnê û wêne: GOG

16 03 2021

Yek jê kurd, sê pêþengên jin ên tibê

Yek jê kurd, sê pêþengên jin ên tibê

05 03 2021

Ev jî hene

Helbesteke zêmarî, ‘Kulîlkên Mala Mirîyan’

Helbesteke zêmarî, ‘Kulîlkên Mala Mirîyan’

12 04 2021

Hêz û serweriya veguherînê

Hêz û serweriya veguherînê

05 04 2021

Yekîtiya metnê û wêne: GOG

Yekîtiya metnê û wêne: GOG

16 03 2021

Yek jê kurd, sê pêþengên jin ên tibê

Yek jê kurd, sê pêþengên jin ên tibê

05 03 2021

Þerefnameya Kurdan û Mîr Þeref

Þerefnameya Kurdan û Mîr Þeref

25 02 2021

Nivîsên Nû

Welat Dilken

Rojnamegeriya bê nûçe!

Welat Dilken

Cemîl Andok

Aqilê Xoceyê Xasî

Cemîl Andok

Welat Dilken

Çima ne Amed lê Stenbol?

Welat Dilken

Mîrza Ronî

HENEK

Mîrza Ronî

Kazim Polat

Di rojên pandemiyê de hinek tofan

Kazim Polat

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Rifat Arya/ Mesîla Dil
  • Sîdar Jîr
  • Mîrza Ronî
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Krîstîn Ozbey
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Portreya Mehê
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Komên-Wêjeyê
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2021 Diyarname