• Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Ên Din
    • Aborî
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Portreya Mehê
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Komên-Wêjeyê
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giþtî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giþtî û Serokomarî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2018
  • Rûpela Pêþî
  • Berhem

Pirtûkek bi kurdî 10 çap kir û 15 hezar heb firot

Dîrok : 16 11 2020 | Beþ :

Berhem

Cemil OGUZ

Di dîroka weþangeriya kurdî de pirtûkek ku gihîþtibe çapa 10'an û di 10 çapan de li dor 15 heban hatibe firotin gelek muhîm e. Niha yek ji wan pirtûkan gihîþt wê astê: Pirtûka Feqiyê Teyran ku Xalid Sadînî amade kiribû.

Hinên pir hatine firotin

Ji aliyê hejmara firotina pirtûkan ve li nav kurdan ferheng û pirtûkên rêzimanî li pêþ tên. Di destpêka 2000'î de kovara Pîne dema ferhenga bêrikê amade kir çapa wê ya yekemîn 30 hezar heb hat kirin û di nav çend mehan de hemû xilas bûn, paþê çapên din hatin. Hejmar ew qas nebe jî ferhengên din jî bi vî rengî ne. Pirtûkên rêziman jî balê dikiþînin û gelek çapan dikin. Lê niha pirtûkek li ber destên me ye niha bi çapa xwe ya 10'an li pêþberî xwendevanan e. Nûbiharê kurtedemek berê çapa 10'an a pirtûka "Feqiyê Teyran, Jiyan, Berhem û Helbestên Wî" kir ku amadekarê pirtûkê Xalid Sadînî ye. 

Gora Feqiyê Teyran li Hîzanê ye?

Çapa pirtûkê ya yekemîn di sala 1995'an de hatiye weþandin. Sadinî li girtîgehê û di nav þertên zehmet de ew amade kiriye. Paþê di çapên dûre de guherîn çêbûne, lêzêdekirin jî û heta çapa heftan gelek tiþt lê hatine zêdekirin, di dawiyê de bûye pirtûkek têkûz. Û piþtî wê çapê heta niha guherîn têde çênebûne. Li gor pirtûkê Feqiyê Teyran di sala 1561 an jî 1563'yan de hatiye dinê, di sala 1632'yan de jî wefat kiriye. Her dihat zanin ku Feqiyê Teyran li Miksê wefat kiriye û gora wî jî li wir e, lê pirtûk vê agahiyê jî dide, "Li gor çavkaniyên me yên berê Feqiyê Teyran li Miksê li gundê Werezozê emrê Xwedê kiriye û li wê derê hatiye veþartin, xelkê gora wî kiriye ziyaretgeh; lê li gor lêkolînên me yên vê dawiyê meqbera wî li Hîzanê li Þandîsê me peyda kiriye. Bi awayekî gelek vekirî li kêleka wî dema wefata wî jî heye û wiha dinivîse: 'haza merqed el-eîd el-merhûm el-mexfûr el-muhtacul merhemetullahî te'ala muhemmed el-meþhûr Feqehi Teyran fisene 1041.' Ango ew jî 1632'yê mîladî ye."

Hêjaye li pirtûkxaneya her kurdî hebe

Di pirtûkê de ji bûyîn heta wefata Feqiyê Teyran agahiyên derbarê wî de hene. Mînak gelek navên Feqiyê Teyran hene ku raya giþtî zêde pê nizane. Navê wî Mihemed e, nasnavê wî yê herî navdar Feqiyê Teyran e lê wî ev nav jî bikar anîne: Feqê Têran, Feqê Hêþetê, Feqiyê Gerok, Meksî, Xoce, Mîr Mihê...

Pirtûk ji bûyîn heta wefata wî, li ser berhem û helbestên wî agahiyên girîng yek bi yek pêþkêþ dike; her wiha car bi car balê dikiþîne ser wêjevanên klasîk ên wê serdemê wekî Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî û hwd. Pirtûk di vir de qala hevaltiya Feqiyê Teyran û Melayê Cizîrî jî dike û helbesta ku wan pê daye ber hev jî pêþkêþ dike.

Li ser çapa nû ya pirtûkê ku di weþangeriya kurdî de jî werçerxek muhîm e, me bi amadekarê pirtûkê Xalid Sadînî û bi Xwedî û Gerînendeyê Weþanê Yê Nûbiharê Suleyman Çevîk re xeber da.

Di 4 xalan de Feqiyê Teyran

Feqiyê Teyran li nav kurdan bi helbestên xwe tê zanîn lê dîsa jî em dixwazin nivîskar Xalid Sadînî bi çend gotinan ji bo me qala Feqiyê Teyran bike. Ew bi van 4 xalan Feqiyê Teyran tîne ziman: "1. Feqiyê Teyran hindî ku em pêdizanin yekemîn kes e ku wêjeya tesewwufî ya gelêrî avakiriye. Ji ber hindê jî ew ligel Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî ú Eliyê Herîrî sazumankarê wêjeya kurdî ye. Ji çargoþeyên xaniyê edebiyata Kurdî ye.

2. Ew helbestvanê neteweyî yê Kurdî ye. Destana wî ya Kela Dimdim bi awayekî hemasî û neyeweyî, heta mirov dikare bêje mezhebî jî hatiye nivîsîn. Eger mirov li vê destanê binêre dê bibîne ku hem qehremaniya kurdan tîne ziman hem jî dilpêvehî û dilsoziya xwe diyar dike. 

Her wisa nekamiya dijminan jî dike. Behsa qehremaniya jin û mêrên li Kela Dimdimê jî diketin. Ev hemû xusûsiyetên neteweperweriyê ne. Ji ber hindê ez bi îdîa dibêjim ku þairê millî yê kurdan Feqiyê Teyran e.

3.Hindî ku em pêdihesin kesê yekemîn car bi kurdî mesnewî nivîsîn jî Feqiyê Teyran e. Destana Þêxê Sen'an, Destana Bersîsê Abid, Destana Zembîlfiroþ û Kela Dimdim mesnewî ne û 60-70 salan pêþiya Mem û Zîna Ehmedê Xanî hatine nivîsîn. 

4. Feqiyê Teyran bi sadetiya zimanê gelêrî jî bi pend û nesîhetên civakî jì girîng e."

'Ji ve hestê xweþtir tiþtek nîn e'

Em dixwazin Sadînî qal bike ku ka hestek çawa ye pirtûka mirov çapa 10'an bike. Ew hestên xwe wisa tîne ziman: "Helbet, kitêba mirov deh caran hatibe çap kirin dibe sebebê hestên xweþ. Lewra zimanekî bi salan hatiye qedexekirin, kesê perwerdeyeke normal nedîtibe, nivîskar ne wekî nivîskarên alemê ji mekteb û zanîngehan derketibe, bi îmkanên xwe zimanê xwe yê nivîsînê fêr bibe û bi vî zimanê amatorî rabe kitêban amade bike, ew kitêb bihêne çap kirin, belav kirin û bihêne firotin û hin kes jî bikirin; ma ji vê hestê xweþtir, kêfxweþtir çi heye? Di ser de xwendevan jî wekî nivîskarî bêperwerde bin..."

Çevîk: Ji bo kurdan reqemekî baþ e

Ew qas çap ji bo weþanxaneyeke jî xalek girîng e. Li ser vê Gerînendeyê Weþanê yê Nûbiharê 

Suleyman Çvevîk jî dîtina xwe vedibêje. Çevîk dibêje divê mirov du alî li meseleyê mêze bike û wisa didomîne: "Ji bo þertên Tirkiyeyê, pêvajoya em têde ne reqemek pir baþ e. Lê dema em li nifûsa kurdan mêze bikin reqemeke basît e. Lê þertên kurdî reqemek baþ e. Feqî û klasîkên din di nav edebiyata kurdî de navdar in. Ev reqemekî baþ xuya dike. Bi ya min divê baþtir ba reqem. Li nav kurdan çend edebiyatvanên baþ hene, yek jê jî Feqî ye. Yê xelkê gelek çap dikin. Em bidin ber hev em nikaribn bijmêrin. Lê ji bo kurdan reqemekî baþ e."

Li aliyê din Suleyman Çevîk dibêje klasîkên li cem wan hemû jî herî hindik 5-6 çapên wan çêbûne, lê wan Feqî berî hemûyan çap kiriye, yê Melayê Cizîrî jî ger wê çaxê çap bikira ewê jî bigihîþta 10 çapan lê niha çapa 6'an de ye.

- Feqiyê Teyran, Jiyan, Berhem û Helbestên Wî / M. Xalid Sadînî / Weþanên Nûbihar / Çapa 10'an / 504 rûpel / 2020 
***
Bi þertê nîþandayîna çavkaniyê her kes dikare nûçe, nivîs û fotoyên Diyarnameyê bikar bîne. Bêyî nîþandayîna çavkaniyê bikaranîna nûçe, nivîs û fotoyên Diyarnameyê qedexe ye.


Hûn dikarin li van jî binêrin

Versiyona 'Dewrêþê Evdî' ya li ku Efrînê hatibû berhevkirin derket

Versiyona 'Dewrêþê Evdî' ya li ku...

24 01 2021

Polîfonîka stranên gelêrî wekî pirtûkek hat pêþkêþ kirin

Polîfonîka stranên gelêrî wekî pirtûkek...

22 01 2021

Ji Xorasanê gotinên pêþiyan hatin

Ji Xorasanê gotinên pêþiyan hatin

20 01 2021

Rekorek din: Pirtûkek ziman jî gihîþt çapa 10'an

Rekorek din: Pirtûkek ziman jî gihîþt...

10 01 2021

Ev jî hene

Versiyona 'Dewrêþê Evdî' ya li ku Efrînê hatibû berhevkirin derket

Versiyona 'Dewrêþê Evdî' ya li ku Efrînê hatibû berhevkirin derket

24 01 2021

Polîfonîka stranên gelêrî wekî pirtûkek hat pêþkêþ kirin

Polîfonîka stranên gelêrî wekî pirtûkek hat pêþkêþ kirin

22 01 2021

Ji Xorasanê gotinên pêþiyan hatin

Ji Xorasanê gotinên pêþiyan hatin

20 01 2021

Rekorek din: Pirtûkek ziman jî gihîþt çapa 10'an

Rekorek din: Pirtûkek ziman jî gihîþt çapa 10'an

10 01 2021

Ji Îhsan Culemêrgî du romanên nû

Ji Îhsan Culemêrgî du romanên nû

09 01 2021

Nivîsên Nû

Çorê ARDA

HELBESTÊN CEMIDÎ Û REÞBÎN

Çorê ARDA

yeqîn h.

Silavek, Serencamek û Agahdariyek

yeqîn h.

Welat Dilken

Pênasekirina helbesta kurdî!

Welat Dilken

Çorê ARDA

LEHENGEKÎ BIÞAFTÎ Û JÎR

Çorê ARDA

Omer Dilsoz

derz: hiþþþþ neaxive tu neheq î!

Omer Dilsoz

Salname

HERE JOR

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Yên piþtgirî didin Diyarnameyê
  • Agahiyên ji bo nûçeyan
  • Bikaranîna Diyarnameyê
  • Têkilî-Contact-Ýletiþim

Nivîskar

  • Cemil Oguz
  • Helîm YÛSIV
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Þêxo Fîlîk
  • Cîhan ROJ
  • Zekî OZMEN
  • Hekîm Sefkan / Tava Heyvê
  • yeqîn h.
  • Kazim Polat
  • Welat Dilken
  • Rifat Arya/ Mesîla Dil
  • Sîdar Jîr
  • Bedran DERE
  • Omer Dilsoz
  • Krîstîn Ozbey
  • Arjen Arî / Agirdank

Beþ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan

 

    • Portreya Mehê
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAÞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • Çend gotin
    • E-pirtuk
    • Komên-Wêjeyê
    • Spot
    • Deqeya Dawî
    • Covit-19
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
  • Facebook
  • Twitter
  • RSS

Copyright © 2005-2021 Diyarname