Cemil Oguz
Di "Dersa sînemayê" de mêvanê axifger derhênerê macarî Bela Tarr bû. Tarr ji bo hinbûna sînemayê dibêje, "Bi dersdîtinê hûn nikarin hînê kişandina fîlman bibin. Ji bo hînbûnê fîlman bikişînin."
Yek ji derhênerên navdar ê macar Bela Tarr e. Wî bi berhemên xwe bandor li sînemaya serbixwe û hemdem kiriye. Ew wekî "fîlozofê sînemayê" tê nasîn.
Derhêner Tarr ku berê jî fîlmên wî di Festîvala Stenbolê de hatine nîşandayîn, îsal ew bi fîlmê xwe "Hespê Torino" dibe mêvanê Festîvala Stenbolê. "Hespê Torino" di meha reşemiyê de li Festîvala Fîlman a Berlînê bû û li wê derê Xelata Taybet a Juriyê girt.
Di heman demê de Tarr, ji 30'yemîn Festîvala Fîlman a Navneteweyî ya Stenbolê "Xelata Rûmetê ya sînemayê" girt.
Roja 3'yê mehê jî Tarr li Salona ÎKSV'ê di bin sernavê "Dersa Sînemayê" de beşdarî gotûbêjek bû. Tarr bal kişand ser navê çalakiyê ku "Dersa sînemayê" ye wisa got: "Ez ji meseleya dersê hez nakim. Ez naxwazim hin dersê bidin min, ez ji dersê aciz dibim. Loma ez jî dersê nadim. Bi dersdîtinê hûn hînê kişandina fîlm nabin. Ger hûn dixwazin hîn bibin dest bi kişandina fîlman bikin."
Tarr dibêje ku ew ji lîstikvanên xwe re nabêje bilîze, ew dibêje bibe ew karakter bixwe. Ger lîstikvan nebe ew bixwe, ew kişandinê dide sekinandin.
Derhêner ji kedê bawer e, hay ji keda her kesî heye. Wisa li ser vê meseleyê disekine: "Ez nabêjim fîlmê min, ez dibêjim fîlmê me. Di kişandina fîlm de kincsazkar heta wan kinc bîne wir kî dizane çi dikişîne? Lewre ez nabêjim fîlmê min, ez dibêjim fîlmê me. Ji ber ku keda gelek kesî têde heye."
Tarr biryar daye ku êdî fîlm nekişîne. Ew diyar dike ku ji bo yên ciwan nebêjin "ev xurifî xwe dubare dike" dest jê kişandiye, êdî dê fîlmsazkarî bike û alîkariya ciwanan bike.
Tarr di sala 1995'an de li Pecsê hatiye dinê lî li Budapeşteyê mezin bûye. Wî pergala Sosyalîzmê jî dîtiye ku serdestê welat bû, pergala Kapîtalîzmê jî ditiye. Niha gotin ê wî ye: "Di dema Sosyalîzmê de zordariya siyasî hebû, niha jî zordariya bazarê, firotinê heye. Ez dijî herduyan im. Komonîzm pergalek otokratîk, pergalek feodal bû. Niha jî kapîtalîst serdest in, ez ji her duyan jî hez nakim."
Bela Tarr diyar dike ku êdî ewê li fîlmên ku xîtabî hestên wî dikin temaşe bike. Li mala wî gelek DVD gihane hev. Dîsa pirtûkxaneya wî bûye tiji pirtûk. Ewê wan bixwîne.
Tarr di dawiyê de wisa dibêje: "Ez ne profesor im lê li Berlinê ders didim. Ez pêşniyaran dikim. Mînak emê kamerayê deynin ku derê? Ez nîşan nadim. Em bi hev re nîqaş dikin û cihê wê diyar dikin."
***
Nûçeyên eleqedar:
- Festîvalê bi merasimekê deriyê xwe vekir
- Di du rojan de 60 hezar bilêt hatin firotin
- Bilêtên festîvalê têne firotin
- Di Festîvala Fîlman a Stenbolê de fîlmên kurdan derdikevin pêş