Cano ŞAKIR
Di dîroka helbesta cîhanî de welatê Spaniyayê yek ji qada herî li pêş e. Dîroka vî welatî di warê wêjeyê de bandora xwe li ser tevahiya cîhanê heye, bi taybetî antolojiyê. Jixwe di qadên wêjeyê de çanda antolojiyê ya herî naskirî ye.
Di dîroka kevin û nû de aliyên wê yê wêjeyî bandorek wê bi hêz li ser xebatên Anotoljiyê heye.
Antolojiya helbesta Spanî ya yekem di sedsala bîstan de hatiye amadekirin. Ev xebat wergerandine zimanê erebî jî. Di vê berhemê de şêwaz û awirên helbesta Spanî ji bo helbestvanên Spanî tê ronîkirin. Di vê Antolojiyê de helbestên bijarte yên 85 helbestvanên Spanî û ji bo her helbestvanekî kurtenivîsînek heye ku evîna dîmenên helbestvanan di helbestên wan de bi awayê kronolojîk nîşan dide.
Heger em li dîroka welatê Spanyayê baş vekolin û lêkolîn bikin em ê rûpelên kevin ji ser hev rakin. Di destpêka sedsala bîstan de li Spanyayê faşîzma Francisco Franco li ser kar bû. Ji wê helbestvanên Spanî di nava şerên sîyasî de hewldan ku dijberiya dîktatoriyayê bi riya helbestên xwe ragihînin raya giştî, her wiha bi vê helbestê bikin bingehê pêşketinên siyasî û civakî.
Ew Antolojî ji hêla helbestvan Antonio Machado ve hatiye amadekirin. Ew ji ber vê berhemê neçar ma ku ji Spanyayê bireve. Piştî ku General Franco wezîfedar kir ku helbesta xwe ya navdar binivîse. Ev ezmûna ku ji hêla helwest û karên wî yên afirîner ve hatî afirandin vedibêje.
Li pey Federico García Lorca, dema agirbesta hêzên Franco, di sala 1936ʼan de ku bi xwendina helbestên xwe re hate kuştin. Her çendî ew tevlî partiyên siyasî nebûbû jî dîsa hate kuştin. Lorca dixwest dijberên Franco yê xwe xilaskirine partiyeke siyasî ava bikin, da ku ew axaftina xwe ya kûr bibêje. Tecrubeya Rafael Albertî ya ji pêşdirêjên xwe pir ciyawaz nebû. Lê ji ber endamtiya partiya Komunîst ew ji welêt hate derxistin û qedexe bû ku vegere welatê xwe.
Ew heya mirina Franco jî venegeriya û piştî vegeriya wekî yekem helbestvan di parlamentoya demokratîk a Spanî de hate hilbijartin. Girêdana helbestvanên Spanî bi welatê xwe re, helwesta wan a di şerên siyasî de heya di nîvê sedsala 20ʼan de erênî û diyarker bû.
Li gel wê pirtûkê, weşanxane helbestên hêjmarek ji helbestvanên din ên Spanî pêşkêşî heskiriyên helbestê dike. Bi navê destnivîsarek ji helbesta Spanî Juan Ramon Khomenith This is the Rose, da helbestên Spanî, ku li ser sedsalek mezin û geş kirî, nîşan dide.
Heger em vê dîrokê baş nas bikin ku ew beşekî girîng ji wêjeya cîhanî ye, bê guman em ê nasname û giyanê helbestê baş nas bikin.
08.06.2020, Yenî Ozgur Polîtîka