Çend gotin li ser lîstika “Xwezginî”
Recep Îçen
Pênc sal in nedibû û li hev nedihat ku li lîstika “Xwezgînî” temaþe bikim. Li hêviyê bûm û dawiya dawî min lîstika “Xwezgînî” hefteyek berê temaþe kir. Pêþî bi kurtasî behsa lîstikê û kunyeya wê bikim. Nivîskar û derhênerê lîstikê Þaliko Bekês e. Ew þanogerekî “Þanoya Kurdî ya Tiblîsê” ye, ji 1979’an heta 1993’yan bi awayekî çalak li Tiblîsê di nav þanoya kurdî de cî girt. Piþtre bi Bînbaþê Axê re li Med TV’yê bi þano û skêçên xwe xebitî. Di navbera 2012-2014’an çend caran hat Bakur û tevlî xebetên þanoyê bû. “Xwezgînî” yek ji van xebetan e. Ew niha li Moskowê bi tena serê xwe û li hêviya þanogerên kurdî ye.
Lîstik bi promiyera xwe di sala 2014’an de li Amedê derket pêþberî þanohezan û piþtî navberê îsal dîsa hate ser sehneyê. Þanoya Bajêr a Amedê hê jî vê lîstikê dilîze ku vê mehê çend carna derxist pêþ þanohezan. Di lîstikê de Ozcan Ateþ, Rêzan Kaya, Kemal Ulusoy û Salih Yildiz dilîzin.
Lîstik behsa evîndariya Nazê û Tîtal dike. Nazê û Tîtal ji hev hez dikin û çîroka wan li ser gumana ku “Çiyayê Qerejdaxê ku Bavê Nazê ye” wê nehêle ew bizewicin. Lîstik perdeyek komedî ye.
Di lîstikê de Nazê ji aliyê Rêzan Kaya ve Tîtal jî ji aliyê Ozcan Ateþ ve û Bavê Nazê jî ji aliyê Kemal Ulusoy ve tê sehnekirin. Salih Yildiz jî di lîstikê de wekî “çavdêr” cî digire.
Lîstik bi sê sehneyan re tê hemberî temaþevanan. Sehneya yekem li derve ye û dekor tenê ji bankekê pêk tê. Nazê û Tîtal behsa evindariya xwe dikin. Sehneya duyem li ber mala Nazê ye û dekor nîn e. Tîtal û Bavê Nazê bi rasthatin hev nas dikin. Sehneya sêyem jî li mala Bavê Nazê ye û dekor du paldank û tiwaletek e. Tîtal hatiye Nazê ji Bavê wê bixwaze.
Di metnê de “dramatîka” çîrokê li ser gumanê hatiye saz kirin. Li ser sehnê tenê nîqaþek heye lê alîgirên pêvçûnê ne, di nav astengiyeke mezin de ne. Ne Tîtal ne jî Nazê vê astengiyê çareser dikin. Ji xeynî van daxwazên karakteran jî baþ nayê fam kirin; zêdetir di karaktera Nazê de em dibînin ku bê biryar e û armanca wê ne diyar e.
Bi ya min gelek kemasiyên metnê hebûn lê bi xêra lîstikvaniyê balanseke çîrokê çêbûye. Kemal Ulusoy, Ozcan Ateþ û Rêzan Kaya bi lîstikvaniyên xwe performansek xweþ derxistine. Performansên lîstikvanan bi giþtî li ser “komediya rewþê” ava bûye. Carinan hin peyv û nîþaneyên “Amedî” jî dibin hêmanên komediyê. Li ser sehneyê min karê Salih Yildiz fam nekir. Tevgerên wî yên ser sehneyê bi hincetên “epîkbûnê” bû, lê min bi xwe armanca rejiyê zêde fam nekir. Bi dîtina min cihê wî ji bo rejîyê diviyabû hinekî din çalaktir û teatraltirbûya.
Tiþtê herî xweþ ew bû ku di sehneya sêyem de min ji herikbariya lîstikê û performansa wan hez kir. Sehne bi perdeyekî tul re bûbû du perçe. Perçeyê pêþî salon bû, yê din jî tiwalet bû. Ji hêla dekorê ve bi awayekî balkêþ û bikêrhatî bû.
Temaþevanên þanoya kurdî li Bakur her tim çavên wan li ser Þanoya Bajêr a Amedê ye. Di deh salên dawî de bênavber tenê bi kurdî þanoyên xweþ derdixin. Hem ji aliyê lîstikvaniyê ve hem jî aliyê afirandinê ve karên Þanoya Bajêr ji bo þanoya kurdî qonaxeke xweþ ava kiriye. Þano xweþ e, bi kurdî hê xweþtir e.
* Ji bo baldaran þanoyê pêþniyar dikim ku we bi dest xist, pirtûka þanonameyên Þalikoyê Bêkes bi navê “Yên Xwedê Ji Wan Stendî” jî bixwînin, hûnê jê hez bikin.
* Piþtî ku lîstik qediya ji bo spasî û xêrxweþiyê çûm ba Ozcan Ateþ. Tam di wê navberê de temaþevanekî “Gedê Bajêr” kete navbera me, ezwê diyalogê deynim vir:
Temaþevan: Yav ma siz niye dîger yerde oynamîsiniz. (Behsa sehneya Þaredariyê dike)
Ozcan: îzin vermîler, orayî qayim aldî. (destûn nadin, qayûmê dest danî ser wir)
Temaþevan: Yav ma êlê olir mî? (Lo, ma wisa dibe?)
Îca hûn texmîn bikin rewþa Þanoya Kurdî û temaþevanên wê….