logo
ad
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Ên Din
    • Portreya Mehê
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAŞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina Giştî û Serokomarî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giştî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
3 ROJ
  1. Dahûrandina “Hêlange” ya Yaqob Tilermenî di warê rê û rêbaza romanê de
  2. Îro Roja Dil e: Emê çawa xwedî li dilê xwe derên?
  3. Şerha gotinên pêşiyan 'Lalezar' derket
  4. Ka pêşî kurdî bikin zimanê xwe yê fermî
  5. Festîvala Porteqala Zêrîn hat betalkirin
news-details

Fêrikê Ûsiv; helbestbêjê evîna kirde

  • Dîrok: 13/01/2019
  • Beş: Nivîsênkarên Mêvan

Dilawer Zeraq

Helbest jî wekî hemû cureyên wêjeyê, serê pêşîn ji kana zimên vedixwe. Lê tevî ku ziman ji bo helbestê ne navgînek e jî, di heman demê de ne ji bo vegotina çîrokekê an jî qewamekê ye jî. Helbest, her tiştê ku bi rêya zimên dibêje, di nava zimên de serûbinê hev dike û bi vê serûbinêhevkirinê jî derbê li zimên dixe. Derba ku em behsê jê dikin, ne ji bo jiholêrakirin an jî pûçkirina zimên e; derba behs jê kirî, derbeke erênî û avakar e ku hem ji bo helbestê hem jî ji bo zimên keys û derfetên vegotinê ên dîtir peyde dike. Di vê qonaxê de helbest, bi hewldaneke taybet, hem bi hêmanên di nav zimên de heyî hem jî bi hêmanên derveyî zimên, dirûv dide zimên û zimên ji nû ve birêxistin dike. Wekî encama vê birêxistinkirinê jî, hemû tiştên xumam ên di mêjî de û hemû tiştên di dil de heyî û nehatine gotin, digel zelalbûnê, zengîntir jî dibin û bi rêya helbestê wekî derbiraneke hunerî didin der.

Fêrikê Ûsiv, helbestên xwe li ser zimanê kelepûrî û adetî yê rojane saz dike. Ev şêwe û şêwaza wî dike ku xwendina helbesta wî zelal û hêsan be. Lê belê, hêsanîbûn û xweşfamdariya zimên tu nirx û qîmet ji helbestê kêm nake. Berevajiya wê, ev yek dibe derfetek ku helbestkar karibe mebesta xwe li paş peyvên asayî veşêre û bi awayekî hêmayî û helbestî bêje. Loma jî, Fêrik dide dû zimanekî bi vî rengî û li ser heqîqeta helbestîbûnê, bi zimanekî adetî û kelepûrî, sadetî û petitiyekê ji bo helbesta xwe saz dike.

Digel vê yekê; evîn yek ji hêma û temaya gelemperî ye ku di helbestê de pir tê bikaranîn. Û car caran li pêş e car caran jî li paş hêma û temayeke dîtir cî dide xwe. Fêrikê Ûsiv jî, evîn bi gelek awayan kiriye hêma an jî temaya helbestên xwe. Ew di helbestên xwe de, hewl nade ku hema hemû hestên xwe yên evîniyê, mîna ku bixwaze jê xelas bibe, ji dil derîne û bêje. Naxêr, xema sereke a Fêrik ew e ku dixwaze hest û dilîniya evîniyê ku çêdibe, xweşiktir û rengîntir bêje. Û di gotina xwe de jî, bala xwe dibe ser zimanê kelepûrî û rojane; zimanê rojane parçewesle û serûbinêhev dike û bi vî awayî zimanê helbestê ji zimanê rojane diqetîne; û dîsan bi vî zimanî, bi metafor, referent û şanîderên ku bi kar tîne, helbesta xwe dike tişteya evînê. Loma jî, di helbestên Fêrikê Ûsiv de, evîn an jî kesa ku dil ji bo wê hatiye dayîn ne wekî tişteyekê tê dîtin; berevajiya wê wekî kirdeyekê tê dîtin û tê hewandin ku ew kirde ji hêlekê ve jî aqûbeta evînê diyar dike; û digel wê jî, ne helbest, evîn(î) diaxive; ne kesê dildayî, evîn û kesa dil ji bo wê hatî dayîn diaxivin; yanî evîn û evandî (maşuq) kirde ne.

Em dikarin bi du mînakan mebesta xwe hinek be jî bidin der;

“Dengê wê wisa nazik î zîz e / Wisa jinane, wisa ezîz e, / Wekî hetanî ku şer jî dike, / Nav û nifirên beter jî dike, / Ez fedî nabim ji wê deng û dewê.* (Ji helbesta Dengê Wê)

Heke em bixwazin bi çend peyvan dahûrînê bikin, em ê bêjin; di helbestê de, kirin û gotinên ‘yarê’ ne girîng in, a girîng evîn e ku bo yarê heye û di risteya dawî de bi gotina “fedî nabim…” dide der ku evîn di paş deng û kirinên yarê de maye û wisan di bin re tê vegotin. Û kirinên yarê rengûawayê (wesf) evînê diyar nake, berevajiya wê, evîn û evandî esas in ku hemû kirinên neyînî ên yarê tê de tê erênîkirin û vehewandin.

“Şara li serê wê kesk e / Zimanê wê gezgezk e. / Wî zimanê bed î nehs, / Meriv bigire û gez ke.”** (Ji helbesta Bedewa Bed)

Fêrik, di vê helbesta xwe a bi navê Bedewa Bed de, bi bikaranîna wateya dijber a peyvan hem armancxwaziya helbestê hem rêbaza semiyotîk hem jî duhêlîtiya evînê dide der ku aliyên neyînî her tim, ji bo xatirê evînê, bi aliyên ku erênî tên dîtin û hewandin. Rista, ‘şara li serê wê kesk e’ pênaseyeke erênî ye û rista ‘zimanê wê gezgezk e’ aliyê neyînî yê evînê dide der. Ev yek ne gazinc e ne jî hewla dûrxistinê ye. Rista ‘wî zimanî bed î nehs’ domdariya aliyê neyînî bi me dide hisandin ku ancax bi hewandineke hezkirinê dikare were şayesandin. Axir rista dawî, ‘meriv bigire û gez ke’, hemû neyîniyên zimanê bed î nehs, bi peyva ‘gez’ê tê watedarkirin ku di vê qonaxê de wateya peyva ‘gez’ê bi wateya pêreyî tê bikaranîn. Her wekî nas e, wateya peyva ‘gez’ê bêtir referentê bi êşandinê dike. Lê belê peyva ‘gez’ê di evînê de dibe xwedî wateyeke erênî; evîn di ‘gez’ê de dibe kirde ku hestê kamraniyê ya evînê dide der.

Her wiha, gava mirov bi giştî bala xwe bi hûrgerî dibe ser helbestên Fêrikê Ûsiv, mirov dibîne ku Fêrik ne helbestkar e; lê belê helbestbêj e. Ji ber ku ew pêşî helbestê dipêje, piştre di hiş û bîra zimanê heyî û kelepûrî de diparzûnîne, zimên serûbinêhev dike û dawiya dawî helbesta xwe bi zimanekî veavakirî dibêje; û Fêrikê Ûsiv, ji şa’îrî û helbestkariyê wêdetir, di ast û biwara ‘helbestbêji’yê de pal û cî dide xwe.

* Ûsiv, Fêrikê. (2015) Êvara Zivistanê, Diyarbekir: Weşanên Lîs, (Cildê III.)

** Ji heman berhema li jor.

Têbinî: Ev nivîsar, bi navê “Hêmaya Eşqê Di Helbestên Fêrikê Ûsiv De” wekî nivîsareke akademîk hatiye nivîsîn û bo vê gotarê ji nû ve hatiye birêkûpêkkirin.

13.01.2019, Yenî Ozgur Polîtîka

Parve Bike

Youtube Me

Peyama Lahûr Şêx Cengî li ser Kerkûkê

news

Nizamettin Arîç

news

Em Hatin

news

Aytenxan: "Şevbuhêrk û Şîrînahî"

news

Omer Dilsoz: Bo demê

news

Qeza...

news

Mîrza Ronî: Şevger Çolo û Provakasyonên wî!

news

Helîm Yûsiv: Piştî 34 salan Mihemed Şêxo

news

Êrîşa li lîstikvanên Amed Sporê... 05.03.2023...

news

Di dema erdhejê de ger hûn erebeyê diajon...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li derve bin...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li hundir bin...

news

'Bêrîvanê' / Mihemedê Nenyasî

news

Zara Mihemedi hat berdan

news

Goristana Semsûrê dilan dişewitîne…

news

06.02.2023, navenda Semsûrê...

news

Gername: Welatê Baskê

news

Hemal

news

Gername: Geştiyariyeke Behdînan

news

PEŞKÊN ŞEVÊ I

news
Nivîsênkarên Mêvan - Nivîsên Dawî
news
  • 01 01 2023

Hêzên Pêşmerge dê bibin yek?

news
  • 20 12 2022

Metnên ewilî yên kirmanckî

news
  • 08 12 2022

Serpêhatiyên Melê Meşûr

news
  • 24 11 2022

Mala Lîstikê ava

news
  • 10 11 2022

Kurd û perwerdehî

news
  • 17 10 2022

Saqoyê Mehmed Uzun û romana kurdî

Nivîsên Nû
news

Kurdbûna Li Dîasporayê

  • Mîrza Ronî
news

Ji bo Azîz Yagan û kesên wisa difikirin

  • Cemil Oguz
news

Nûdem Durak û Emma Kok

  • Mîrza Ronî
news

Rojbûyîn û 12’yê Rezberê

  • Aytenxan
news

Ji pirsa Murat Bayram bersiveke rast dernakeve

  • Cemil Oguz
news

Kevoka li asîmana Cizîrê

  • Mîrza Ronî
news

Cêwiyê êşê Zubêr Salih

  • Helîm YÛSIV
news

Hebûn, Kakil, Heyîn, Sartre

  • Çorê ARDA
news

Rewşenbîrên ereb û kurd

  • Helîm YÛSIV
news

Gundên Bê Zuriyet

  • Kazim Polat
news

Navê Aqil Gelo ye!

  • Dilşêr Bêwar
news

Du Stran û Varyantek

  • Veysel Vesek
news

Li nav otobusê wêneyê jinika tazî

  • Dilşêr Bêwar
news

RENGÊ ŞÎRÎN Û TARÎ

  • Aytenxan
news

Qezencên ji nivîskariya bi kurdî

  • Helîm YÛSIV
Ev jî hene
ad

Botan-DER vebû

ad

Çima panelek jî bi kurdî nîn e?

ad

Ji bo 'Konferansa Netewî' delegasyonek hat avakirin

ad

13 cerdevanên çûyîna operasyona Sûrê red kirin çek danîn

ad

Komên C û D jî xilas: Arjantîn ji sekeratê vageriya

ad

Erdhejê hinek ji Sûrên Amedê hilweşand

Kategorî
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Foto-Nûçe
  • Xêz
  • Portreya Mehê
  • Tenduristî
  • Klîba Hefteyê
3 Roj
news

Dahûrandina “Hêlange” ya Yaqob Tilermenî di warê rê û rêbaza romanê de

  • 29 09 2023
news

Îro Roja Dil e: Emê çawa xwedî li dilê xwe derên?

  • 29 09 2023
news

Şerha gotinên pêşiyan 'Lalezar' derket

  • 30 09 2023
news

Ka pêşî kurdî bikin zimanê xwe yê fermî

  • 30 09 2023

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Têkilî / Contact / İletişim

Nivîskar

  • Aynur Aras
  • Aytenxan
  • Bedran DERE
  • Cemil Oguz
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Dilşêr Bêwar
  • Helîm YÛSIV
  • Kazim Polat
  • Mîrza Ronî
  • Omer Dilsoz
  • Veysel Vesek
  • Welat Dilken
  • Zekî OZMEN

Beş

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÎQAŞ
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina Giştî
    • 2011, Hilbijartin

Copyright © 2005-2023 Diyarname