Edîb POLAT
Ez di nav notên xwe de rast li peyvekê hatim, wiha digot: “Kurd pir in, lê tifaqa wan tune, heke bibin yek dê heqên xwe bistînin. Ehmed Polat.”
Ez qala bavê xwe dikim, qala yê ku piştî êşeke xedar, li pey xwe bîranînên tijî keser, ked, hezkirin û ders hişt û ji nav me koç kir. Bi çûyîna xwe, wekî malbat me û hezkiriyên xwe dilkeser hişt.
Ew kî bû? Çawa jiya bû?
Çar sal piştî jidayikbûna wî, Şerê Cîhanê yê Duyemîn dest pê kiribû. Û xelaya Îsmet dîtibû wî, ji dê û bavekî yek tenê bû, bavê wî jî bê bira bû û kalê wî jî. Bavê wî Reşîd piştî hatibû devera Silîva carek din zewicî bû, şeş kurên wî ji xanima wî ya nuh çêbûbûn. Tirba bavê xwe Elî li ser kela Heskîfê hiştibû ku niha hêj li Çemê Dîcleyê dinihêre.
Gava ew hatibû dinê, li Zengilo, li gundê mala Bukarkê li hember dewletê şerê şêxan hebû, Şêx Mîzbehê mala Bukarkê mehkûm bû, beriya wî Şêx Fexrî bi çil xulam û mehkûmên xwe re serî hildabû. Şêx Mîzbeh di şerê Seletê de cih girtibû, hevalên wî yên mîna Cemîlê Seyda, Sereşê Baqustanî û Şêx Evdirehîmê birayê Şex Seîd di nava genim de hatibûn şewitandibûn, serê Şêx Evdirrehîmê birayê Şêx Seîdê Kal û cangoriyên din ji Kemal re şandibûn.
Reşîdê bavê wî li wî gundî niştecih dibe. Di nava xizaniyê de, di axa şêxan de mezin dike kurê xwe Ehmed bi kilamên Şêx Fexrî û serhildana şêxên kurdan. Ew nade xwendin, jixwe dibistan tune bûye li gund, lê ew xwendin û nivisîna bi tirkî ji ber xwe ve hîn dibe. Gava berê wî didin leşkeriyê, ew bi tirkî jî dizane, xwendin û nivîsandin jî. Lewma dixwazin wî bikin çawiş, lê îxbara wî dikin, dibêjin, “ew kurd e, dê kurdan biparêze û talîm û perwerdehiyê bi wan nake.” Terfî jê digrin, didin yekî din. Digot: “Cihêtiya nava kurd û tirkan ji berê de heye. Min li Manîsa leşkerî kir, wan ez kirim çawiş, lê yekî îxbara min kir got kurd e, terfiya min dan Temelê Kor!” Temel ji Trabzonê bûye û digel ku bi çavekî bûye jî, ew “çurûk” nenivisandine, di şertên Şerê Cîhanê yê 2’yemîn de pêdiviya dewletê bi leşkeran hebûye.
Di salên 1971-74’an de li gundên kurdan “Pêlkirina Qomando” dest pê dike. Gund bi gund, mal bi mal digerin, çekan ji gundiyan dixwazin. Ew vê eziyetê bi çavê xwe dibîne, digel ku çeka wî tune ye jî li gundê Çoltepe heqaret lê dibe. Piştî Derbeya 12’yê Rezberê, di sermaweza sala 1982’yan de gava ez hatim girtin, ew ji ber deriyê îşkencexaneyê neçû, xwe gihand rayedaran û qereqol qereqol li min pirsî. Li Hefsa Bi Nimreya 5’an ji hefteyê carekê dihat hevdîtina min, di berxwedanan de ew bi malbatên din re bû, kesên mîna Leyla Zana li wir nas kiribû. Tê bîra min, gelek caran ji ber ku ez bi wî re bi kurdî diaxifîm, ew ji odeka hevdîtinê derdixistin. Her wiha diya min jî. Wî carnan xwe nedigirt, li cem leşkeran qala sîstema dewletê û rewşa siyasî dikir, wê gavê gardiyan û fermandar li ser serê wî diciviyan, guhê xwe didan wî da tiştekî “sûckariyê” dibêje an na. Di mahkemeyên min de, li cihê guhdaran rûdinişt û bibaldarî heta dawiyê dozê dişopand. Di berxwedana sala 1984’an de (meha rêbendanê de), gava ji qawîşan dûxan bilind bibû û hemî malbatan êdî ji zarokên xwe dest şûştibûn, bavê min li ber deriyê girtîgeha Amedê bi yên mîna Îbrahîm Bulut (bavê nivîskar Selahattîn Bulut) re hewl dabû ku têkeve hundir. Lê digel ew çend êş û eleman, tiştek wekî bûyeran sala 1985’an li wî bandor nekiribû; Ew sal min cezaya xwe xelas kiribû û ji hefsê hatim berdan, lê nehatibûm berdan! Li ber deriyê Girtîgeha bi Nimreya 5’an careke din leşkeran ez teslîmî polîsan kiribûm. Bavê min wekî her car li ber derî li benda min bû. Wan ez birim avahiya Emniyetê ya ku berê li cihê “Defterdariyê” bû. Bi hinceta ku min hêj erka leşkeriyê bi cih neaniye, li qata şeşan ez girtim bin çav. Lê ez hêj xwendekarê zanîngehê bûm, mafê wan tune bû min bişînin leşkeriyê. Armanca wan tiştek din bû, planên wan yên kirêt hebûn, amadehiya “faîlî meçhûlan” dikirin. Bavê min ji vê yekê ditirsiya û tu car bawerî bi dewletê nedianî, carna bi henekan digot “heke şewqeya mirov bêhemdî têkeve nava têlan, mirov di sê mehan de nikare wê ji wir derxîne!” Bi rastî, di dema 12’yê Rezberê de me wekî girtî çi eziyet kişandibe, malbatên me du caran li me kişandine. Ew bi me re birçî, bi me re di girevan de bûne, meşiyane ji bo me û dar xwarine. Min dê qala bûyera sala 1985’an bikira. Şev e, tarî ye, çav çavan nabîne. Bavo ji bo ez werim berdanê, vir de tê, wê de baz dide, bi rayedaran re di dan û stendinê de ye. Jê re dibêjin “mafir ku kurê te hêj xwendekarê zanîngehê ye, here tecîla wî dîsa nû bike, bila nikaribin wî bişînin leşkeriyê.”
Piştî vê gotinê, ew radibe berê xwe dide Bismilê, heta şaxa leşkeriyê nasekine. Diçe cem berpirsiyar, dibêje hal û mesele ev, kurê min sê sal in di êşkenceyê de ye, nû hatiye berdan, lê dixwazin wî bişînin leşkeriyê, ew şagirt e, gelo hûn dikarin tecîla wî nû bikin? Berpirsiyar li dosyeyan dinihêre, dibêje “belê, ew li cem me wekî xwendekar tê dîtin, lê em dê tecîla wî nû bikin.”
Bavê min çawa tecîla nû digre dest, berê xwe dide Deriyê Serayê. Ew bi şev xwe digihîne wir û kaxizê tecîlê dide destê fermandêr. Fermandêr heyrî dimîne, dibêje em nikarin kurê te berdin, ew terorîst e, divê tu jî li pey îşê wî negerî. Bavê min dibêje, “kurê xwe di dest we de nahêlim, mafir ku hatiye berdan û hêj şagirt e, divê hûn bihêlin ji bo were malê.”
Fermandar qebûl nake, pê re dikeve niqaşê û demançe li wî dikşîne, dibêje, “bes xeber bide! Heke tu serê min bêtir tevlîhev bikî, ez ê te bikujim! Tu jî mîna kurê xwe terorîst î!” Di tarîbûna şevê de çekê dike serê bavê min û ew bi kuştinê tehdît dike.
Rojek bi şûn de wan ez ji wir derxistim û li doça leşkeriyê siwar kirin, min nizanibû ew min bi ku derê de dibin. Li ser riya Farqînê li Qereqola Kaxitlî wan ez daxistim. Ew li fersendê digeriyan, lê bavê min bi tirimbêlek din tê ber qereqolê. Ji min re gotin em dê te bişînin Bismilê.Kêlîkê bi şûnde maşîneya miqamê ya fermandarê Bismilê hat, wan ez bi wî fermandarî re şandim. Ez li Bismil hatim berdan.
Di serê nivîsê de min gotibû, rayedarên dewletê ji bavê min hez nedikirin, tewer carna ew dişopandin, li cem xwe wekî kesekî “sakincalî” ew didîtin. Mînak, birayê min çend sal berî niha xwestibû destûrnameya çeka xwe nû bike. Çek wekî yadîgar ji bavê me mabû, lê Emniyetê destûr neda û ruxsata çekê nû nekir. Li ser dosyeya birayê me, bi destnivîsek sor wiha nivisîbû: “Ew kurê Ehmed Polat e!”
Belê em kurê te ne bavo. Oxir be, em bawer dikin rihê te niha li cem Mûsa Anter û Şêx Veysel Ongorenê destbirakê te, di bihuşta baqî de ye.
***
Nivîsên Edîb Polat ên ku berê di Diyarnameyê de hatine weşandin:
- Ev dil çi ji bîr dike?
- Bi Mûnzûr re çi herikî?
- “Rê”ya ber bi qeyrana dil!
- Şaşiyên ziman ên TRT 6’ê -2-
- Şaşiyên ziman ên TRT 6'ê