Zêmara li ser Smayilê Mala Eyo; Siwaro heyran…!
AZÝZ OGUR
Strana “Siwaro” an “Siwaro Heyran” ji aliyê gelek stranbêjan ve bi þêwazên cuda cuda tê þîrovekirin. Stran mîna qêrîna jineke evîndar a bi navê Kinê ye.
Kinê evîndara Smayilê Mala Eyo ye. Evîna wan ne çûye serî an yekalî ye. Bûyer li Dêrika Çiyayê Mazî qewimiye. Di versiyonên dirêj ê stranê de diyar dibe ku Kinê zewicî ye, ji xwe Smayilê Mala Eyo jî mîna parçeyekî nasnameya wî wekî “Bavê Mehmûd” tê nasandin.
Di rastiyê de stran trajediyeke seferberiyê ya dema þerê Osmaniyan û Rusyayê vedibêje. Kinê, mîna zêmarekê diavêje ser Smayilê Mala Eyo ku wî bi zorê dibin bereya þer. Bêguman seferberî tê wateya mirinê. Lewra di strana mîna zêmarê de Kinê bi evîna xwe ya di dil de mayî diqîre.
Ji aliyê leþkeran ve girtina Smayilê Mala Eyo, avêtina çenteyê leþkeriyê ser milê wî, qusandina por û simbêlê wî, bi trêna reþ di ser Qutelanê re birina sînorê Rusyayê, mîna fîlmekî sînemeyê tê vegotin. Her wiha hewldan an daxwaziyên xwe yên ji bo rizgakirina Smayil jî bi hostayî û dewlemendiya peyvê rêz dike.
Strana orjînal herêm bi herêm jî tê guhertin û her dengbêj, stranbêj þîroveya xwe an beþekê ji xwe jî lê zêde dike. Bi taybetî jî navlêkirinên cografîk li gorî herêma kesên stranê dibêje, têne guhertin. Tevî vê yekê jî stran tevî aliyê xwe yê agahdarker, xwedî hêzeke tund a felsefî û wêjeyî ye jî.
Di versiyona dirêj a stranê de bûyera girtina Smayilê Mala Eyo ji aliyê leþkeran ve, li Amedê dabeþkirina kesên ji bo seferberiyê hatine komkirin, lêkirina kincên leþkerî, siwarkirina li trêna reþ, heta li rawestgeha trênê a “Qurtalanê” careke din hewldana dîtina wî, bi berfirehî cih digirin.
Dîsa ji bo rizgakirina Smayil jî, evîndar Kinê amade ye çi fedakariyan bike, yek bi yek tên vegotin. Herî zêde jî kêliya beriya girtina wî, yanî cara dawî dema di ber mala wan re derbas dibe, mîna newayên dilþewat têne vegotin.
Beþên stranê yên hatine berhevkirin û mîna straneke kurt ji aliyê gelek hunermendan ve têne þîrovekirin jî ji her alî ve têra xwe kurr in…
Ne li vir im ne li wê me
Tevî ku evîna wê nîvco jî maye, diyar e ku jina fedakar Kinê, qîma xwe bi dîtina evîndarê xwe ji dûr ve jî tîne. Lê piþtî girtina Smayîl û birina wî ya bereya þer, di warê derûnî û hestan de dikeve rewþeke giran. Lewra bi van gotinan, li evîn û evîndariya xwe mikur tê û diqîre:
siwaro heyran qurban
ne liv ir im lo ne li wê me
hur barana tevlî bê me
perçê ewrê reþ û tarî lo ser behre me
Wele xelkê gundî û cîrana ji min pirsî
wezê bejim, tu loma ji min nekî;
dosta Smayilê Mala Eyo, lo lawikê çê me
Ne xezalim li çolê xim
Di beþa duyemîn a stranê de li bêçareyî û bêderfetiya xwe mikur tê. Amede ye her tiþtî bike ji bo rizgarkirina evîndarê xwe. Heta, amade ye ku guliyên serê, yanî keziyên pora xwe jêke, mîna bertîlê bide û wiha bi gotinên wêjeyî diqîre:
ne gemî me lo li behrê xim
ne werdek im lo li golê xim
ne xezal im lo li çolê xim
van guliyê sorê henekirî jêkim biþînim
da eskerîka malik þewitî ya delalê dile min rebenê ber efûyê xim
Nisêbîna rengîn cihê memûr û tehsîldaran
Beþa sêyemîn a stranê jî nasandina erdnîgariyê ye. Jina evîndar bêzariya xwe, giraniya êþ û azarên xwe bi gera xwe ya li bajarên derdorê îfade dike. Li gora herêman û stranbêjan navê cih û waran tê guhertin. Mînak “Cizîra Bota warê Mem û Zînê”, Zaxo, Suruc, Qamiþlo, Amed an bajarên herêmê jî têne vegotin û beþ li stranê têne zêde kirin. Di beþa dawî de Mêrdîn, Girherîn û Nisêbîn heye û stran bi dilþekestin û gazina qebûlnebûna duayên wê bi dawî dibe:
çûm Mêrdînê li zinar e
min xwe berda Girherînê cîhê suwaran
daketim xopana Nisebîna rengîn cîhê memûr û tehsîldaran
Bila Xwedê Teala qebûl bikira
Bila delalê dilê min rebenê bûba çawîþê ser firaran
Yenî Ozgur Polîtîka