Diyarname
Koma Article 19 û kompaniya danberheva agahiyên siyasî û civakî V-Dem bi hev re lêkolînek kirin. Li gor vê lêkolînê di navbera salên 2006-2016'an de Tirkiye bûye welatê ku herî zêde lê azadiya ramanê lawaz bûye. Ligel Tirkiyeyê welatên wekî Brezîlya, Burundî, Misir, Polonya, Venezuella û Bangladeş di nav welatên ku pirengiya çapemeniyê û serbixwebûna wê kêm bûye de ne.
Amadekarên raporê li ser 172 welatan lêkolîn kiriye. 10 sal girtine dest, di warê weşanên alîgir ên çapemerî, karên ne li rê (gendelî), sansura li ser înternetê, edalet, tacîza li hemberî rojnamegeran, çînên civakî û li ser wekheviya di navbeda cinsiyetan de lêkolîn hatiye kirin.
Rojnameya Guardian nûçeya wê saz kiriye û li ser Tirkiyeyê wisa gotiye: "Li gor muxalifan heta meha avrêla îsal 152 rojnameger girtîne. Piştî hewldana derbeyê ya par rojname, malper, kanalên tv û ajansên nûçeyan jî di nav de ji 170 zêdetin saziyên çapemeniyê hatine girtin. 2500 rojnameger ji kar hatin avêtin."
Nivîskarê rojnameya Cumhuriyetê Aydin Engîn ji bo rojnameyê li ser çapemeniya li Tirkiyeyê axivî û wisa gotiye: "Dibe ku hûn bifikirin ku otosansur heye lê hûn şaş in, ji ber ku çapemeniya ku li ser sansur bê danîn nema. Em dibin şahid ku hikumet, kompaniyên mezin û banke li dinyayê rojnamegeran dikirin. Lê AKP hê biaqil tevgeriya ji dêvla rojnamegeran, rojname û kanalên televîzyonê kirîn."
Rêveberê Article 19 yê bi navê Thomas Hughes jî ji bo rojnameyê wisa gotiye: "Mixabin daneyên li ber destên me nîşan didin ligel rejimên otorîter li rejimên demokratîk jî azadiya ramanî rastî tundiyê tê." Hughes dibêje ku rojnamegeran didin tirsandin, dozan li wan vedikin, her wiha li hin welatan têne kuştin jî. Tenê li Meksîkayê di sala 2016'an de 426 rojnameger rastî êrîşê hatine.
Vane hin agahiyên din ên ji raporê:
- Par 259 rojnameger hatine tewqîfkirin, 79 rojnameger hatine kuştin.
- Li Filipîn, Meksîka, Hondurasê rojnamegerên ku nûçeyên li ser 'têkoşîna li hemberî tilyakê' nûçe çêkirine, li Tirkiyeyê jî yên ku Serokomar Erdogan rexne dikin rastî "sûcdarkirin" û "tirsandin"ê hatine. Rapor di beşa mijarên tirsnak de ev cih girtine.
- Li Tunus, Srî Lanka û Nepalê di warê azadiya ramanê de pêşketin çêbuye.
- Gotina "CPJ" (Komîteya Parastina Rojnamegeran) "tu demê wekî niha rojnamegerî ew qas ne bi talûke bû" weşandine.
**
Li ser salê nûçeyên bi vî rengî:
- 2017: Vaye lîsteya bajarên ku herî zêde/hindik pirtûkan dixwînin