Çiyayî Bêlîzanî / NRT

Ji dema derketina DAIŞ'ê û heta dagirkirina yek ji sisiyê axa Iraqê û hewildana çêkirina nexşeyeke nû li Rojhilata Navîn û bi taybetî piştî ku welatên mezin yên cîhanê hest bi metirsiya wê kir, ew bi xwe daketin meydanê û li dijî DAIŞ'ê hevpeymaniyek ava kirin. Lê belê heta wê demê jî li başûrê Kurdistanê kurdan amadekeriyên pêwîst ji bo berengarbûna DAIŞ'ê nekiribûn. Heta hin rayedarên Herêma Kurdistanê digotin em bûne cîranê Dewletek Îslamî, nabe ku em ji wan bitirsin û gotinên xwe weke karteke siyasî li dijî hikûmeta navendî ya Iraqê bikar dianîn, bi tayebtî jî piştî ku pêwendiyên Hewlêr û Bexdayê xirab bûn.
Lê DAIŞ'ê cîraniya kurdan û gotinên nazik yên rayedarên kurd li ber çavan negirtin. Piştî demekî çeteyên DAIŞ'ê êrişî hin çeperên pêşmergeyan yên li tixûbê madeya 140´an kirin. Hin pêşmerge şehîd û hin jî dîl girtin. Lê dîsa hin rayedarên kurd hêncet li şûna DAIŞ'ê girtin û digotin şaşiyek çêbûye, me arêşe ligel DAIŞ'ê nîne, emê rewş dîsa asayî bikin.
Di dawiya dawî de DAIŞ'ê ji Şingalê bigire heta Celewla êrişî hemû çeperên pêşmergeyan ên dikevin nava sînorê madeya 140'an kir û karesatek mezin rû da. Ev herêm tevî sivîlan bê şer ketin destê DAIŞ'ê. Piştî vê yekê hikûmeta Herêma Kurdistanê di warê siyasî, eskerî û hunerî de daxwaza alîkariyê kir û bang li hevpeymanan kir ji bo werin hewarê.
Piştî hêzên hevpeymaniya navdewletî bi hawara başûrê Kurdistanê ve hat, wan jî hinekî xwe komî ser hev kir. Lê dîsan jî Başûr rêbaza berê dewam kir û nekarî di warê netewî de vê derfetê baş bikar bîne. Dîsan xeta Hizbî hilbijartin. Dema mirovî li berûkên şer dinêrî li ser piraniya tirimbêlên leşkerî alên hizbî, wêneyên serokên hizban û kesên jiyana xwe ji dest dayîn hatibûn hildan.Dîsa pêşmergeyên çavnetirs bi navê hêzên taybet ya filan şêxî û  filan kesî hatibûn binavkirin.
26 salên hikûmdariya kurdî û hebûna du akademiyên leşkerî ku yek li Zaxo û ya din jî li  Qereçolan e, qet ew efser û payebilindên eskrî yên ji van akademiya mezûn bûbûn xuya nedkir. Ti rola wan di şer de nebû. Rêveberiya eniyên şer hemû radestî berpirsên hizbî hatin kirin. Bi navê hizban daxuyanî didan, serkeftinên li eniyên şer jî wekî serkeftinên hizban dihatin hesabkirin.
Me hemiyan hizir kir êdî tiştek nemaye bi navê madeya 140´an û êdî li Iraqê biryar ya kurdan e. Gelek caran ji aliyê rayedarên herêma Kurdistanê ve jî hat gotin ku êdî tişteke bi navê madeya 140´an nemaye, ji ber ku me bi xwîna sedan şehîdan ew herêm ji çeteyên DAIŞ'ê rizgar kirine.
Lê belê piştî ku DAIŞ'ê balansa hêzê û gel ji dest da û êdî nekarî li hember hêzên pêşmerge û hevpeymanên navdewletî xwe bigire, tiştek ji vê yekê xuya nake. Bendewarî ew bû ku ev herêm hemû bikevin bin serweriya hêzên başûrê Kurdistanê, bi tayebtî herêmên di sînorê madeya 140´an, yên ku bê şer hatinbûn berdan, bi şer û xwîna zarokên kurd hatin rizgarkirin. Dema mirov li rewşê dinêre wekî ku cara yekê be rayedarên kurd siyasetê dikin û nekarîn di guhertinên herêmê de qezenca gelê xwe misoger bikin.
Di germe germa şerê DAIŞ'ê de parlamenta xwe bê bandor kirin. Serokê parlementoyê ji paytextê dûr xistin.  Wezaretên xwe bê wezîr hêlan. Bi tayebtî jî Wezareta Pêşmerge di wan kar û danên dijwar de bi behaneya şerê terorê û astengiyên Bexdayê hene qeyrana aboriyê afirandin û bi yek carî peywendiya bi Bexdayê re birîn. Nakokî û mil milana navxweyî heta kopîtkê bilind bû bi tayebtî li ser kursiya Barzanî. Barzanî jî amade nebû dest ji kursiyê xwe berde.
Ev hemû bûn cihê nîgeraniya welatên hevpeyman.  Hemû serok, wezîr û rayedarên welatên serdana Başûr kirin nîgeraniya xwe ji ber nakokiyên hundirîn anîn zimaê û di gotin ev ne dema wê yekê ye. Lê aliyê din welatên hevpeyman gelekî dilteng bûn bi firotina çek, tirimbêl û alavên eskerî yên ku ji bo pêşmergeyan şandibûn, bi taybetî jî Almanya gelekî dilteng bû bi firotina çekên xwe di bazêrên reş de.
Heta servîsa îstîxbarata Rusyayê eşkere kir ku Başûr neft, gaz û xaz ji bo DAIŞ'ê dabîn kiriye. Lê carekî bi tenê jî kesek li ser van karan ne hate girtin û cezakirin. Dîsa ji xeynî hêza pêşmerge çendîn hêzên din li herêmên madeya 140 bi cîh bûn. Wekî Heşdî Şebî, Heşdî Wetenî, Leşkerên Iraqê, Hêzên PKK'ê û YBŞ´ê, YJŞ û Hêzên Tirk. Piraniya van hêzên jî wê ji bo Başûr bibin sedema poşmaniyê.
Beriya niha cihê lingên kurdan li Mûsil qayîm bû. Ala Kurdistanê li ser gelek avahiyên gelemperiyê hildayîbû û rayedarên kurd digotin nîvê Mûsilê kurd in. Lê niha ti rola kurdan li Mûsilê nemaye. Dîsa jî heta niha başûrê Kurdistanê xwe ji bo rewşa piştî derxistina DAIŞ'ê ji Mûsilê amade nekiriye.
Wate, heta niha başûrê Kurdistanê ji şerê DAIŞ'ê tiştek qezenc nekiriye ji bilî dirûşmeya “di şerê li dijî DAIŞ'ê de em nûnertiya cîhanê dikin“. Ev dirûşme jî piştî demekê wê bê wate bibe dîsa û em ê vegerin wekî berê. Dirûşmeya referandûmê jî dê qet û qet nikaribe qerebûya van ziyanan hemûyan bike.