HAYDAR DILJEN

Hefteyo ke ravêrd de netîceyê îmtîhanê PISA (Programme for International Student Assessment) eÅŸkere bî. Netîceyê PISA, dinya de bi baldarey a yenê  ÅŸopnayîÅŸ û cidî yenê girotiÅŸ. CigêrayîÅŸê PISA, resmêdê kalîteyê perwerdeyê welatan vejenê werte. Tirkîye, goreyê netîceyanê 2015î ancî rêza zaf cêrî de cayê xo giroto. 

PISA nameyê projeyêna peymitiÅŸê zanyarîyanê matematîkî, femkerdiÅŸê wendiÅŸî, zanyarîyê xozayî (fen) û halkerdiÅŸê prolemanê matematîkî ya. PISA kiÅŸta OECDya îdare bena. Armancê ci yo sereke o yo ke welatî bizanê ka domanê (qeçekî, gedey) 15 serrey nê dersan de çend zana yê yan zî kam sevîye de yê. Welatê ke cografyada PISA miyan de yê, ewinênê netîcanê cigêrayîÅŸê PÎSA û hewl danê ke petformansê domananê xo hewna baÅŸêrî bikerê. Welatî, qandê netîceyanê baÅŸêrîyan sîstemê xo nirxnenê û metodanê pedagojî yê neweyan bi kar anê. 

PISA serra 2000î ra heta nika, hîrê seran ra finê, bi îmtîhan a tetbîq bena. PISA serra 2015î de, 72 welatan de 540 hezar wendekaranê 15-serreyan ser o tetbîq bî. Netîceyê îmtîhanê serra 2015 hefteyo verin de eÅŸkera bî. Goreyê ê netîceyan, 72 welatan ra Sîngapur, Hon Kong û Kanada wendiÅŸ de; Sîngapur, Honkong û Taîwan matematîk de; Sîngapur, Japonya û Estonya Zanyarîyê xozayî (fen) de netîceyê tewr baÅŸî girotî. Tirkîya netîceya zaf xirabe girote û rêzda 50ê de ya. 

Tirkiye kiÅŸta zanyarîyê xwezayî (fen) de, 35 welatanê OECD mîyan de peynî ra yê dinin a. têpîzeyê (wasat, ortalama) OECD 493 pûanî yo, Tirkîye bi 425 pûanan a rêza 34î de ca gêna. Tirkîyay dima en peynî de Meksika yena. Ke welatên de nêweÅŸxaneyê cinan abîyo, kiÅŸta ilmî ra netîceyêndo baÅŸêrî zî nîno pawitiÅŸ!!

Tirkîya kiÅŸta famkerdiÅŸê wendiÅŸî de zî ancîna 35 welatanê OECD mîyan de, peynî ra, rêza didine de ya. Tirkiye dima, pêrine peynî de Meksîka ca gêna. Têpîzeyê OECD 493 pûanî ya. Tirkîye 428 pûanî girotê û goreyê serra 2012î, performansê xo 47 pûanî xirabêrî kerdo.

Matematîk de, têpîzeyê OECD 490 pûanî yo. Tirkîye na derse de zî bi 420 pûanan a peynîra rêza dinine de ya. Rêza peynî de bi 418 pûanan a ancî Meksîka esta. Tirkîya goreyê netîceya serra 2012î, 51 pûanî pey de ÅŸîya. 

Åžima vanê performansê domananê 15 serran ê ke Tirkîya de ciwênê çi rê wina xirab o û her serre xirabêrî beno? Min gore, sîstemê perwerdeyî ê Tirkîya, sîstemêyo nîjadperest, asîmlasyonîst û ezberî ser o ameyo awankerdiÅŸ. Tercîhê înan tenya bi nêjadperesteya tirkan a mezgÅŸitena domanan a. Cora domanî matamatîk û ilm de aver nêÅŸinê.

KiÅŸta ziwanî ra zî netîceya Tirkîya ya PISA zaf xirab û balkêÅŸ a. Min gore sebebê nay o tewr gird, mesela mecbûrîyete ziwanê tirkî ya. Domanê ke Tirkîya de ÅŸinê dibistan û îmtîhanê PISA viraÅŸtê, kemaney hîrine ra yew kurdo/kurd a. Nê domanî bi ziwandê xo ya perwerde nêbenê. Ziwanê tirkî zî weÅŸ bander (musnayene) nêbenê. Cora netîca wina xirab bena.

Ke Tirkîya wazena domanî îmtîhanê PISA de netîca baÅŸ bigîrê, se ke welatê bînî kenê, ganî kiÅŸtê ra mufredatê xo goreyê ÅŸertanê newan bivirno û metodanê pedagogîkan yê neweyan bi kar bîyaro; kiÅŸta bîni ra zî qedexeyo ke ziwanê kurdkî ser o yo werzano. Ganî domanê kurdî verdibistane ra heta unîversîte bi ziwanê xo ya perwerde bibê. Ke Tirkîye nê xalan de xo raÅŸt nêkero, do her ke ÅŸiro netîceya performansê perwerdeyê domanan xirabêre bibo.

12.12. 2016, Yenî Ozgur Polîtîka