logo
ad
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Ên Din
    • Portreya Mehê
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÃŽQAÅž
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2024: Hilbijartina-Herêmî
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2018-06-24: Hilbijartina GiÅŸtî û Serokomarî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina GiÅŸtî
    • 2011, Hilbijartin
    • 2010, REFERANDÛM
    • 2009, Hilbijartina Herêmî
    • EURO 2016
    • EURO 2020
    • Kûpaya Cîhanê 2010
    • Kûpaya Cîhanê 2014
    • Kûpaya Cîhanê 2018
    • Kûpaya Cîhanê 2022
3 ROJ
  1. Şahiya ji bo 'Dibistana Muzîkê ya Egîdê Cimo' li dar ket
  2. Pirtûka 'Hunermend û Dengbêjên Jin' derket
  3. Sîdar Jîr beşdarî me dibe
  4. 'Zer'...
  5. 6 tîmî derbasê Dewrey 16'inan bî
news-details

Li Yewnanistanê çi diqewime -2-

  • Dîrok: 21/12/2008
  • BeÅŸ: Serbest

 


Åžengul Ogur

Qurmê ramana dawiya -dîrokê di baweriyên olî de veÅŸartîne. Di Încala Îsa de, di Qurana Mihemed de ramana dawiya -dîrokê heye.

Di Hegel de jî ev raman heye, di Marks de jî, di Fukuyama de jî heye.

Hegel dîrokê bi derketina kole û efendiyan a ser dika dîrokê dide dest pê kirin û bi ÅŸerê jenayê vê dîrokê bi dawî dike. Loma di hegelî de, bi ÅŸerê jenayê re êdî kole jî bo îdealekê canê xwe fidakirine û ji bo vê yekê jî dawî li koletiyê hatiye. PiÅŸtî ku kole neman, efendî jî namînin li gor hegel.Loma ê ku efendiyan dikin efendî kole, heyîna koleyan e. Ji bo vê sedemê jî ji bo ku dawî li kole û efenditiyê tê, êdî dawî li dîrokê jî tê û dîrok meÅŸa xwe bi dawî dike.

Ev îdeala ku Hegelî behs dikir dewlet bi xwe bû. Lê Hegel nizanibû ku dê bi hemwelatbûyîna dewletekê kole azad nebe û hîn bêtir bibe kole. Wî dewlet baÅŸ nexwendibû. Ji bo vê sedemê jî dawî li dîrokê nehat.

Marks jî digot dê dawî li dîrokê bê. Çawa? PiÅŸtî pergala kapîtalîst hate hilweÅŸîn û li ÅŸûna wê pergala sosyalîst û dû re bi avakirina dewleta komunîst dê dawî li dîrokê bê û her kes dê wekî hev û azad be. Marks jî wekî Hegel di çirava dewletê de teqinî û loma ya wî nebû!

Fucuyama çi digot? Wî jî digot dîrok bi dawî bûye. Loma pergala kapîtalîst li hemî gerdûnê di hêla sosyal, siyasî, aborî û kulturî de serdest bûye û dawî li dîrokê hatiye û dîrokê meÅŸa xwe qedandiye. Lê dîrok hîna berdewam e…

Gelo dawiya dîrokê heye? Helbet ku destpêkek wê hebe dê dawiya wê jî hebe. Gelo çi ye destpêka dîrokê? Destpêka dîrokê bi derketina qada dinê ya dewletê dest pê dike û bi hilatina wê dê dawî li dîrokê bê.

Aha niha mirovahî hewl dide ku vê dewletê ji dîrokê hilîne û hewl dide ku xwe ji hemwelatbûyîna dewletê rizgar bike.

ÅžoreÅŸa Fransayê hem dawî û hem jî destpêka gelek tiÅŸtan bû. Rêveberiyên monarÅŸîk têk çûn û nirxên wekî azadî, demokrasî bi pêÅŸ ketin.

Ev yek ji merheleyê mezin a ber bi azadbûyîna mirov bû, serdestî ji destê kesan derbasî gel bû û hwd. Û ev bayê ku ji Fransayê rabû dinya hemû da berxwe û kire bin bandora xwe.

Hin bûyer hene ku dinyayê hemû dikin bin bandora xwe. Loma ev daxwazên ku di van bûyeran de têne bilindkirin daxwazên hemî civakên dinyayê ne û bûyerine dîrokî ne.

Bûyerên li Yewnanistanê pêk tên bûyerên ku li Fansayê pêk hatibûn bi bîra mirov tînin.

Ev nêzî deh rojan in gelê yewnan li ser piya ye û roj bi roj belavî hemû dinyayê dibin ev bûyer. Sedem çi ye? Yek hate kuÅŸtin û gel rabû ser piya.

Ê ku hat kuÅŸtin ne serokdewletek bû, ne serokê partiyek îdeolojîk bû, ne ÅŸêx û rahip û hamamek bû, ne dewlemendek jî bû. Kî bû yê ku hat kuÅŸtin? Zaroyekî ÅŸanzdeh salî bû. Kê kuÅŸt? Ne dijminên yewnanan kuÅŸt, ne dewleteke biyanî kuÅŸt,d ewleta yewnan bi xwe kuÅŸt.

Li dijî kê çalakî têne kirin. Li dijî dewleta yewnan. Kî dike gelê yewnan.

Divê di vir de em bifikirin. Yek hat kuÅŸtin, yekî ji rêzê! Zaroyekî 16 salî, dewleta yewnan kuÅŸt û gelê yewnan li dijî "dewleta xwe" ketiya çalakiyan.

Nexwe di vir de ya ku lê tê xwedîderketin, jiyan e, jiyana însên e. Û ya ku te ÅŸermezar kirin ya ku li dijî wê çalakî têne kirin "Dewlet" e.

Ger ku yê hatî kuÅŸtin serokek an ÅŸêx, rahip, hahamek ba û li çalakvan li dijî miletekî din an jî dewletek din çalakî bikirana me ê tu hêvî ji van bûyeran nekira. Lê ji bo ku ê hat kuÅŸtin yekî ji rêzê ye, ya ku lê tê xwedî derketin jiyana insên e û ya ku pê re ÅŸer têkirin mekanîzmaya dewletê bixwe ye. Em dikarin hêviyan ji van çalakiyan bikin.

Ji bo vê sedemê jî tiÅŸta ku li yewnan dibe ne tiÅŸtekî ji rêzê ye. Gel êdî gihaÅŸtiya wê ramana bilind a ku êdî dewletê naxwaze. Ji dewletê re dibêje ku êdî tu nikare qestî jiyana min bikî. Dibêje em "dewleta kujer" naxwazin. Lê dewlet di xisleta xwe de kujer e û bi xwînê dijî. Nexwe gelê yewnan dibêje, em dewletê naxwazin. Loma dewlet bi hemû kiryarên xwe dijmirovahî ye. Hovane ye. Xwînxwar e. Åžerxwaz e.

Êdî mirovahî ji derewên Freûd hiÅŸyar bûye. Gel, mirovahî, mirov tu caran di xwezaya xwe de ne ÅŸerxwaz e, ne aÅŸiqî ditina xwînê ye. Freûd û gelekên wekî wî bi teoriyên derewîn hewl dan ku vê xwezaya dewletê ya xwînxwar li milê însên bar bikin. Da ku ÅŸerên dewletan, kirinên wan ên di ÅŸeran de kepîlas bikin. Belê... Mirovahî ji vê xewê hin bi hin hiÅŸyar dibe. Mirovahî hiÅŸyar dibe û hewl dide dîrokê bi dawî bike û dest bi dîrokê bike. Loma her dawiyek destpêkeke jî.

Çawa ku ÅžoreÅŸa Fransî dawî li monarÅŸiyên ku kesî bawer nedekir dawî li wan bê anîn, ev bûyerên ku li yewnan pêk tên jî, destpêka dawî -li -dewletê -anîn e

Dîrok bi avabûna dewletê dest pê kiriye û ji roja ku ava bûye û hetanî niha tiÅŸta ku daye mirovahiyê, kuÅŸtin, ÅŸer, îÅŸkence, ÅŸîn û girî ye.

Bi rûxîna wê jî dê dawî li vê dîroka tarî bê û dinya ber bi ronahiyê ve biçe. Dawî li ÅŸer, kuÅŸtin, ÅŸîn û giriyê be, dawî li belangaziyê bê û helbet dê dawî li wan kesên ku xwîna wan nehêjaya pênc qirûÅŸan lê xwediya dinyayê ne jî bê.

Ji bo vê yekê, EZ JÎ ÅžANZDEH SALÎ ME.

***

Nivîsa din a li ser bûyerên Yewnanistanê:
- Li Yewnanistanê çi diqewime?


gernus@msn.com

**

Nivîsên Åžengul Ogur ên ku di Diyarnameyê de hatine weÅŸandin:

- Li Yewnanistanê çi diqewime?
-
Bersiva Xanî ji bo Gazalî
- Di du rêzikan de xwendina Cizîrî
- Obamayê spî û hêviyên reÅŸik
- Wekî fenomen kurdî
- Ji bo kapîtalîzkê "El Fatiha"
- Z-URVAN:GIYANÊ ‘’Z’’ YÊ
- Zanîna me jî ji 'Z'yê tê
- Zimanê kurdî bingeha felsefeya heyînatiyê ye
- RewÅŸenbîrên fisok û kusok
- Rîskên li zimên xwedî derketinê
-Qoroya SerxweÅŸê Zimên
- Ji Konferansa TZPKurdî "Bang" derket
- Feqiyê ku bi Cizîrî re hevaltî kir kîjan Feqiyê Teyran e?
- Gelo jidayikbûna Cizîrî ne sed sal berê be?!
- Ji albuma wêneyên ÅŸikestî
- Giriyê Mirinê

 

Parve Bike

Youtube Me

Helîm Yûsiv: Cêwiyê êşê Zubêr Salih

news

Îbrahîm Şahîn

news

Dosya: 40'emîn Fûara Pirtûkan a Stenbolê

news

Tuncer Bakirhan bi kurdî axivî

news

Peyama Lahûr Şêx Cengî li ser Kerkûkê

news

Nizamettin Arîç

news

Em Hatin

news

Aytenxan: "Şevbuhêrk û Şîrînahî"

news

Omer Dilsoz: Bo demê

news

Qeza...

news

Mîrza Ronî: Şevger Çolo û Provakasyonên wî!

news

Helîm Yûsiv: Piştî 34 salan Mihemed Şêxo

news

Êrîşa li lîstikvanên Amed Sporê... 05.03.2023...

news

Di dema erdhejê de ger hûn erebeyê diajon...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li derve bin...

news

Di dema erdhejê de ger hûn li hundir bin...

news

'Bêrîvanê' / Mihemedê Nenyasî

news

Zara Mihemedi hat berdan

news

Goristana Semsûrê dilan dişewitîne…

news

Semsûr... 07.02.2023

news
Serbest - Nivîsên Dawî
news
  • 30 11 2023

Sîdar Jîr beşdarî me dibe

news
  • 25 11 2023

Ji her cure şîdetê re na

news
  • 23 11 2023

Firat Aydinkaya: Bi ya min pirs ev e, ev hîmê Celadet sed sal berê daniye aniha têra me dike an na?

news
  • 18 11 2023

Nûdem Hezex beşdarî me dibe

news
  • 15 11 2023

‘Hişê çêkirî hê ehmeq e’

news
  • 13 11 2023

Nîqaşa 'Rêziman', Cîhan Roj: Hûn ê daneheviya sed salî a nivîskî çi bikin?!

Nivîsên Nû
news

Di helbestên Îhsan Bîrgul de têgeha 'Dil'

  • Çorê ARDA
news

MaSîMûSa

  • Nûdem Hezex
news

ROBÃŽN

  • Aytenxan
news

Meseleya robotan, gelo tu mirov î?

  • Mîrza Ronî
news

Zemanê π (3,14.. 60 hezar)

  • Omer Dilsoz
news

Metropol de ziwanê kurdî

  • Cemîl Andok
news

Serpoşa Armîta Garavand

  • Mîrza Ronî
news

PIRSA ‘BIÇÛK’

  • Omer Dilsoz
news

PORÊ KUR

  • Aytenxan
news

Di Rênas Jiyan de huner

  • Çorê ARDA
news

Kurdbûna Li Dîasporayê

  • Mîrza Ronî
news

Ji bo Azîz Yagan û kesên wisa difikirin

  • Cemil Oguz
news

Nûdem Durak û Emma Kok

  • Mîrza Ronî
news

Rojbûyîn û 12’yê Rezberê

  • Aytenxan
news

Ji pirsa Murat Bayram bersiveke rast dernakeve

  • Cemil Oguz
Ev jî hene
ad

Merasimê 'Xelatanê Vateyî' viraziya

ad

Li Kerkûkê pêşangeha pirtûkan hat vekirin

ad

Encama dawî: 1500 mirî hene

ad

KNK’ê ji bo Prof. Dr. Wanlî peyama sersaxiyê weşand

ad

Vane berendamên ku BDP piştgirî dide wan

ad

Çîrokên bi kurdî jî qedexe ne!

Kategorî
  • Nûçe
  • Nûçeyên Çandî
  • Serbest
  • Hevpeyvîn
  • Berhem
  • Çapemenî
  • Spor
  • Dinya
  • Aborî
  • Foto-Nûçe
  • Xêz
  • Portreya Mehê
  • Tenduristî
  • Klîba Hefteyê
3 Roj
news

Şahiya ji bo 'Dibistana Muzîkê ya Egîdê Cimo' li dar ket

  • 29 11 2023
news

Pirtûka 'Hunermend û Dengbêjên Jin' derket

  • 29 11 2023
news

Sîdar Jîr beşdarî me dibe

  • 30 11 2023
news

'Zer'...

  • 29 11 2023

Diyarname

  • Derbarê Diyarnameyê de
  • Têkilî / Contact / İletiÅŸim

Nivîskar

  • Aynur Aras
  • Aytenxan
  • Bedran DERE
  • Cemil Oguz
  • Cemîl Andok
  • Çorê ARDA
  • Dilşêr Bêwar
  • Helîm YÛSIV
  • Kazim Polat
  • Mîrza Ronî
  • Nûdem Hezex
  • Sîdar Jîr
  • Omer Dilsoz
  • Veysel Vesek
  • Welat Dilken
  • Zekî OZMEN

BeÅŸ

    • Nûçe
    • Nûçeyên Çandî
    • Serbest
    • Hevpeyvîn
    • Berhem
    • Çapemenî
    • Spor
    • Dinya
    • Aborî
    • Foto-Nûçe
    • Xêz
    • Nivîsênkarên Mêvan
    • Xêz
    • Tenduristî
    • Klîba Hefteyê
    • NÃŽQAÅž
    • Ji Çapemeniya Dinyayê
    • E-pirtuk
    • Covit-19
    • 2024: Hilbijartina-Herêmî
    • 2023 Hilbijartin
    • 2019: Hilbijartina Herêmî
    • 2014: Hilbijartina Herêmî
    • 2015-sermawez-pusper: Dîsa Hilbijartina GiÅŸtî

Copyright © 2005-2023 Diyarname