Kamran Simo Hedilî

1
Beden û laşên westiyayî yên giyandar, yanî zindiyên xwedî giyan hemû di xewên bê pencere de bûn. Wekî daristanan bêpêjn bûn derya û çemên ku bi harî diherikîn. Stêran riya gera xwe birîndar kiribûn. Corecorên refên firindên li ser çiqilên darên guhîjên bi stirî li qeraxên bax û deryayan li ser lîsên xewê bûn. Masiyên di gelî û newalên avherik de, yên di golên sekinî de dijîn, mirovên janên xwe dihedinandin, yên dilxweşiya dil bi hev şa dikirin, yên mandûbûna xwe belav dikirin, hemû di çêja bêdengiya xewê de bûn. Bazên ku jiyana wan, xwe sipartî berqefa zinar û latan jî, şîrîniya xewa jiyanê dijîn. Bi tenê ez bêhêvî bûm. Ne hestên şîrîn hebûn di dilê min de, ne jî di şevê de aramî û nermî hebû. Êşekê hê ji min xatir nexwestî êşeke din cihê êşa pêşî digirt. Hezkirina bêdilovan dil dihejand û ez dixistim. Pêlên tolhildanê û tîrêjên aso li hev diketin. Di cih de sekinîm û min deng li xwe kir. “Ev çi ye ez dikim? Ne pêwîst e ez xwe bikimepêkenokê tirsonekan.” 
Lê her ku tarî, tarîtir dibû gûmên û xumêna dengan jî nêzîk dibûn. Pêşî çavên sipspî hatine dîtin. Pişt re çavên ji xwînê sipsor pir dibûn. Di çavên spîsor de dengên şevşevok û gumgumokan bilind dibûn. Min nedizanî dengê mirovan e, an yê cinan e. Carnan deng dibûn dengên dêwan. Her ku deng nêzîk dibûn, guhên min ew nas dikirin. Ew awazên tirsandinê min gelek caran bihîstî bûn. Dubarekirineke naqaratek kevin bû. “Alahhhuekber, Alahhhuekber, Alahhhuekber...” Dengan êrîşê min dikir. Mirovên dest bi şûr ber bi min ve dihatin. Bi Alahuekberan re kulmên wan bilindî asîman dibûn û dihatin. Di reştariyê de alên wan ên reş ber ba dibûn. Dengê zengilê dêran perda guhên xwedawendan li Hurmuzgehan diqetand. Hemû bedena min ji tirsa dilerizî. Qelabalix bi gavên giran nêzîk dibû. Berê hemû awiran li min bûn. Sembola çarmixkirina Mesîh xaç di destên wan de û bi ser min ve diqîriyan. Ji berdêla qeyserê Romanî û Hehemên ku Mesîh çarmix kirin, ez tawanbar didîtim. Xwediyên Alahuekberan jî, ez tawanbarê Kerbelayê didîtim. Bêhna şewata kulîlkan û kizrandina baskên pirpirîkan dihate min. Nalîn ji stêrên çav şil dihat.

2
Di nav reştariya çavên spîsor û dengên tevlihev de, çav û dengên nas jî, maske didan ber rûyê xwe. Bi dîtina wan rûdenên reşkirî yên xwediyên dengên nas ji tirsa dilê min dixwest ji qefesa sînga min der bikevê û bifire. Min dixwest ji ber bahoza dengan birevim û çav min negirin. Lê ez ne direvîm. Hemû bi devekî diqîrîn û bi destekî zengil dihejandin. “Alahhhhuekber, Alahhhuekber Alahhhuekber... Zinnng, zinnng, zinnng.” Li ber van dengan ez ketime erd. Min ji xwe bi xwe re digot, “êdî tu kes û tu tiş nikarin min rizgar bikin.” Min serê xwe kiribû nav destên xwe û min wisa diparast. Li benda kevirekî rejimkirinê, an jî pehîneka lînckirinê bûm. Min laşê xwe nediparast, bi tenê ji serê xwe ditirsiyam. Ev lavekirina Hatiyan (Hîtîtiyan) ya ku berî Zayîna Îsa bi du hazar salî li ser dîwar hatibû nivîsandin, min ji xwe bi xwe re dubare dikir. “Xwedayê min, bi hadinandina aqilê min, dilê min aram bike. Bi nîşandana bêdawiya demê leza vê telaşa min hevkêş bike. Di nav tevliheviya rojê de bêdengiya girên heta dawiyê dijîn bide min. Şidandina di masûlk û rayên min de, bi awazên avên ku di hişê min de dijîn bişo û bibe. Bibe alîkarê bihîstina hêza efsûniya xewê. Min fêrî hunera jiyana zewqên kêlîkî bike. Ji bo li kulîlkekê binêrim min fêrî hêdîçûnê, ji bo se yan jî pisîkekê xweşik miz bidim min fêrî rawestandinê, ji pirtûkeke xweşik çend rêz xwendinê, masîgirtinê û çûna nav xeyalan fêr bike. Her roj ji min re çîroka kûsî û keviroşkê bêje. Bêje û bîne bîra min da zanibim ku timî yên ku zûtir direve pêşbirkê naqedîne û di jiyanê de gelek tiştên pir girîngtir ji lezgîniyê hene. Alîkariya min bike ku ez ji şaxên dara berûyê ya bi heybet li jorê binêrim. Ez binêrim û bibînim ku, mezinbûn û bihêzbûna wê, girêdayî hêdî û baş mezinbûna wê ye.
Û Xwedayê min ji hemûyan girîngtir jî, ji bo guhertina tiştên ez wan biguherim wêrekiyê, ji bo pejirandina tiştên ez nikarin wan biguherim sebrê, ji bo ferqa di navbera wan de zanibim aqil û dostên min ji koriya evînê û ji derewan biparêzin bide min…”
 Min her ev dua dubare dikir ji bo êrîşa dengan rawestê. Lê dengên nas û nenas bi hev re êrîşî min dikirin. Dengê girî û nalînên jin û zarokên ji ber leşkerên qralê zalim Sagonê Aşurî direvîn dihate min. Qajîna şîrmijên ku li ser singoyên nijadperestên tirk, giyan didan perdên gihên min qol dikirin. Mêrxasî û janê, lehengî û evînê, dilovanî û nefretê, daxwaza tolhildanê û lê borînê bi hev re ez hembêz dikirim.

3
Li nav vê keferata bêdawî bi tena serê xwe min li berxwe dida. Barana reştarî ji çavên şevê dibarî. Ez ji dara kesatiya xwe dihatime guhartin. Ez dibûm Diyako. Dibûm Umer Xeyam. Ez dibûm hevalê Vîrgîlîus. Dibûm mîratgirê dewlamendê Hindistanî Buda. Carnan jî dibûm lehengeke ji romana Dostoyevîskê ya ku vê gavê navê wê nayê bîra min. Di hemû demdirêjiyê de, ez dibûm Selahadîn Eyûbî.
Ez di sergêjiya dengan de sermest dimeşîm. Deng ji kûrahiya nava min, hate min. “Ez ez ez ne Diyako im, ne Xeyam im, ne lehengê romana Dostoyevîskê û ne jî Selahadîn im. Ez ne tu kes im. Tu çi kesî? An tu jî ne tu kesî? Ji min re bêje! Nebêje dê werê beyan kirin ez newêrim bêjim. Ax tu çi dike? Qet di dilê tirsandî de erdem dibe? Qet di kendalê tirsonekiyê de wêrekî haveyn digire? Qet di nav hariya egoyîzim de dostanî dibe? Ne tirse! Ne tirse! Pêşî jiyan çêbû û pişt re mirin. Lê jiyan nûtire ji mirinê. Ev çîroka dîroka me ya mezin e. Cihê ku dil ji tirsê diçilmise, hêviya wêrekiyê tê serdanê û dil dibe gula nû pişkivî.’’ Li ber dengvedana van dengan, ez wisa zû bi paş ve hatim û min xwe dît.
Roj ji rûdêna asîman, ber bi zemînê ve nizim bûbû. Giravên ewran yên weke çiyanên bê dar bozespî li ber rojê dişemitîn. Gindirbûna pêlên sorrengên zêrîn, rengê qaweyî yên zeviyan di bin min de dihatine dîtin. Zaviyan rengê xweliya xwe vedixwarin. Daristanan keskeşîniya henasê dikişandin nav cigerên xwe. Rûbaran roniya şîn li derdorên xwe direşandin. Lê min ev guhartin didîtin. Ez ne dihatime dîtin. Bê sî dimeşîm, siya min tune bû. Bêyî ku ez hatina xwe bêjim, bêyî ku deng ji piyên min were ez dimeşîm. Ew teqereqa berê nebû. Ew meşa min ya bi heybet çûbû. Cihên ku berê di bin piyên min de dihejiyan weke giyanê mirinê li ser wan bigere tu pêjn ji wan ne dihat. Demhijmêra lêdana dengan sekinî bû.
Cihên ez li wan digeriyam, cihên ku berê kes li wan negeriya bûn. Li wan derên nerm û nazik bi tena serê xwe digeriyam. Şopa piyên min jî li ser wan xuya nedikir. Bi tenê min hîs dikir ku ez digerim. Ne ba ji gera min hartir bû,  ne jî birûsk jê hê zûtir bûn. Min helbesta xwe deranî û di awirên xwe de danî. Helbestên din li ber ba belav kirin û li paş xwe min derî girt û ji xwe derketim. Kulîlkên nû min li ber xwe dibirin.

4
Min kolmek helbest reşand malzaroka hêviyê. Kolmek helbest jî di rûyê asîman de çand. Min ji lêvan maç dikir, çirûska neheyîniyê. Stêr dirijiyan ser sifra dilê min. Bi şêwekî wisa min ji baweriya mezin hezkiri bû, ez diçûm nav hezkirina man û nemanê. Stêrên di nava min de kolmên xwe dadiweşandin ewran. Min helbest didanî ser birînan.
Ji peyvîna zarokan ya yek hecelî pê ve, peyvîn ji min ne dihat. Rêzkirina peyvan min ne dikarî bikim. Hevok li gorî qanuna rêzkirina rêziman çawa dibin? Çawa hin tişt têne gotin? Min ne dizanî peyvên xwe rêz bikim û hevokan saz bikim. Ez bi peyvan dileyîstim, êdî leystokên min jî hebûn. Xweşewîstên peyvan, helbestên min hebûn. Ez carna bav bûm, carna dayîk bûm zarokên min helbest bûn. Ez ji wan fêrî bê qanuniya rêzimanê dibûm. Dema pişkovekên peyvên min çermê xwe diqetandin, kulîlkên di guldankan de çelmisî jî pişkovên xwe vedikirin. Dil di mista destên min de dibû stêr. Tawanê nezanîna hevoksaziyê li asîmanê nezanan dibû pêkenokî. Di rêza tawanbaran de navê min dihate nivîsand. Min guh nedida wan û diqêriyam. Bi qêrînan min dixwest xwe bibîr bînim. Sîbera şevê li ber qêrînên min bi xew ve diçû. Ez dibûm dayîka xwe û min dilê xwe dikire rêzanê xwe. Li parçê dilê xwe yê min windakirî digerîyam. Ez dihatim pêşberî zarokiya xwe û jana ezmûnan dipeyîvî. Hevokên hezkirinê ji zimanê min bê qanuna rêzimanê koç dikirin.                                                                    
Bîranînan, cihê xwe di rêzikên helbestên ku hê nehatine nivîsandin de digirtin. Ez bi devoka welatê dagîrkirî dipeyîvîm. Dagîrker û şûrkêşên xwedî pênûs bi min dikenîn. Lê ez di eynî demê de li cihên roniya heyvê bi bayê xwe ronî kirî digeriyam. Pêşî min dixwest xwe naskim û pişt re li serpêhatiya xwe guhdar bikim. Lê min weke pezkoviyên ku xwe ji zinarekî tavêjin zinarekî din. Bêyî ku ez rawestim li serxweşiya rê digeriyam. Li cihekî demeke dirêj ez ne dimam. Bi taybet ez ne li cem mêrekî û ne jî li cem jinekê nedisekinîm. Min nizanîbû ez jin im, an jî mêr im. Min jin û mêraniya xwe ji bîr kiribû. Min ne weke xelkê ji xwedayê xwe, hêviya xwe naskirina xwe dikir. Min ji xwedayê ku ez yê wî dixwest û pirsa xwe naskirinê jê dikir. Yanî ne xwedayê min bû, ez yê xwedê bû.

5
Siya min dibû siya xwedawenda siyê Ploto û tirsa xwe na naskirinê tanî bîra min. Min nedikarî xwe bibîr bînim. Min şal û şapikên xwe dertanîn û tavêtin. Ez dibûm Pîsîrîs ê qral Hatî yên ku navê wan kirin Hîtîtî. Qralê ku ji tirsa talankirina Aşuriyan xazîna xwe heta heta di bin axê de veşartî. Pîsîrîs ê ku serê wî li ber lingê qralê zalim Sargon gindir dibû. Qral bêxwedî û xwedan, bê alîgir. Pîsîrîs ê Hatî û Astiyagê Madî bûm. Ez qralên ku împertoriya bapîrên wan ji wan hatî sitandin bûm. Êdî min nê ji xwedayê bahozê Teşup, ne jî ji jina wî xwedawenda rojê Hepat û ne jî ji dayîka xwedawendên welatê Hatîyan, Kupaba bawer dikir. Min ne ji Ahûramazda û ne jî ji Ehrîman bawer dikir ku karibin min bibîra min bînin. Min nizanîbû êşên xwe deyînime kîjan piyalê. Di rayên kîjan çiyayî de bi cihê bikim. Di kîjan kevirî de veşêrim. Di nav kîjan axê de binax bikim. Min nizanî bû piştî ewqas girî û gazinên min, rê û rêwîtî, berjor û serjêrî, çima? Hê jî ji daxwazan ji riyan ji dilovaniyan ji hêviyan ji têkçûn û serkeftinan ji hezkirin û bêrîkiran dipeyîvîm. Ji hêzê ketibûm lê hê jî dipeyîvîm.
Rayên çiyan birîndar bûbûn. Çavên çeman birîndar bûbûn. Strana hesretê ya bûka li xerîbiyê ‘’oyî oyî li min xerîbê, bê şens û nesîbê’’ birîndar bûbû.
Min zanîbû ku dem mij û berf e. Lê min nizanîbû ku mij û berf bi qasî havîn û biharê ne. Bi rojhilat re, Bilbil bêdeng kiribûn. Min nizanîbû nebêdengiya bilbilên di nav min de ji ber vê sedemê ye. Tîrêjên xweragirtinê, şev ji keçikanî dixist û ez dibûm zava. Min serê govenda jîn û mirina xwe dikişand.
Guhdarkirina stranên gel li xweşa min dihatin. Stranên xweragirtin û hêviyê li xweşa min dihatin. Helbest ji nav wan peyvên ku min nas dikirin dipalîn. Dengê Mayakovsî dihate min. “Xeyal tawana mezin e, xeyalkirin nepêwîst e.” Lê xeyalên min ji min û ji çexan lêborîna xwe dixwestin. Di nav xeyalên rojhilat de, di paşila min de bi xapandina xwe re ez pîr dikirim. Bi kurtepista jiyanê di zarokiya xwe de dima ciwanî. Bêyî ku xwe bispêrim aqil, di nav berdawamiyê rê de min cihên cûda û kirinên cûda yeko yeko bi bîra xwe tanîn, da ku xwe nas bikim. Di êşa xwe windakirinê de kulîlkan pişkova xwe diweşandin. Min bi guvaştina lêvan taca kulîlkên hatina ser hişê xwe dihunand.
 
6
Di kûrahiya kaniya giyanê min de evîna rastî, zaroka azadiyê bû. Hunermenda zewqê, roniya riya xwe nasiyê bû. Di nav hemû leyîstikan de bi tenê evînê aramî nedida giyan min. Di vê leyîstikê de beden leyîstikvana jankêşbû. Ez ji evîndarên ku îro tovê wan bidawî hatiya bû.
Ji asîmanê tarî barana reştarî dibarî. Bi wê barana reş re, ez ne weke çirayeke bêxwedî di koşekê de digiriyam. Ne jî bê sedem, min ji hêviya xwe bawer kiribû. Min li baranê guhdar dikir. Lê ne digiriyam û ne jî dilê min dibû dilê sêwiyan. Li axa êşê, li zeviyên janê çavên asîman digirîn. Di çemê xwînê de av diherikî û derya xwenasiyê dûr bû. Kemîna bêbextan xwe li pişt rojê veşartibû. Zûrînên çêlîkên dêlegur çavbirçî, ber bi kuştina hezkirina hêviyê ve dihatin. Di xwe windakirina min de, bêdengî giriyê dayîka zarokên xwe winda kirî bû. Li welatê tirsandî, li ber birûskên tofanê gul û kulîlkên beyarên hişk vedidan. Min nizanî bû şirova bêhişiya xwe ji derdorên xwe re bêjim. Û min nizanîbû hemû tiştên ku min didîtin jî bêjim. Li laliya xwe, min xwe ne didît. Cîhan jî di bêdengiya min de ker bû. Ez ji gotina rewşa xwe û mirov jî ji guhdarkirinê bêzarbûn. Carna mirov dixwazê bimire lê naxwaze bifetisê, wisa li min hatibû.
Şadiyên nîve nîv, peyvên nîv mayî li ser hev kom dibûn. Peyvan xwe ji peyvekê diqavestina peyveke din. Weke çûkê bask şikestî weke êşa xeyala ku di dil de şaxvedayî. Weke şopên xencera di dîroka kurdan ya nîv mayî de, şev li min geriyabû. Min dixwest bi roniya berxwedanê weke birûskê xwe daweşênim nav çavên şevê. Min ji bo xoşewîstiya baweriya mezin her tiştên xwe didan ser masê. Biqasî di riya wê de tirsa mirinê bikujim, min ji wê hez dikir. Di her mirinê de dilê min ji nû ve diza û ew tanî. Mirin dibû kulîlkeka ku ji nû ve baskên bêmirinê veke.
Bêyî ku dengê min were bihîstin, min gazî derdoran dikir. “Min bi jiyana min bidin darizandin. Bi dilê min, bi hesreta min, bi dîroka min, min bidin darizandin. Min bi stranên evînê, bi helbestên ku dengê min di wan de deng vedidan, bi çiyayên ku ez li wan geriyame, min bidin darizandin.

25.11.2008

kamransimo@hotmail.com