Îrfan Amîda

Ji ber ku pirsgirêka Kurd pirsgirêkeke siyasî ya vî welatî ye, pêdivî bi nirxandineke siyasî hatiye dîtin û loma jî têkiliya kurd û tirkan heta niha, her di çarçoveyeke siyasî de hatiye nirxandin. Peyva kurd bi tena serê xwe wateyeke siyasî dinimîne, hem ji bo tirkan hem jî ji bo kurdan.
Di vê konjunkturê de helbet ev ne tiÅŸteke xelet e. Lewra li peyva kurd û kurdî xwedîderketin, di pergala dewleta tirk de helwesteke siyasî ye. TiÅŸta xelet ew e ku tu kes, rêxistin an jî partiyên ku jiyana bihevreyî diparêzin, ji bo jiyana bihevreyî tu nirxan naafirînin.
Ji xwe nehewceye ku nirxandinên siyasî mirov bike di vê nivîsê de, lewra rast ya jî ne rast, nirxandinên siyasî têne kirin û her kes li gorî xwe çareseriyan diafirîne. Girîngtirîn pirs ew e ku kî di qada xwe de çi dike di derbarê vê pirsgirêkê de? Gava ku mirov rêxistinên sivîl û siyasî dinirxîne, têdigihîje ku kêm yan jî zêde ji bilî hin refleksên siyasî û daxuyaniyan tu tiÅŸt nayê kirin. Di vî warî de zêde rîsk nayê hilgirtin û parîkî li hêviya wijdanê pergalê tê rawestin.
Bi qasî ku aliyê tirkî bi vî rengî li aliyê Kurdistanê dinêre, piranî kurd jî, mixabin, di vê çarçoveyê de li aliyê tirkî dinêrin. Ji bilî refleksên siyasî zêde tiÅŸteke din nayê dîtin. Û me têr nake jî ji xwe. Em qet li ser qada çand, huner û wêjeyê nasekinin, ku piranî têrkirina van qadan gelan berbihev ve dibe. Heger her du gel bikaribin bi çavê çand, huner û wêjeyê li hev du li aliyê hev du binêrin dê pariyekî din nêzî hev bibin.
Di vê çarçoveyê de divê mirov tiÅŸtina eÅŸkere bike. Kurd ji xwe bi awayeke mecbûrî be jî tirkan, wêjeya wan, çanda wan, hunara wan diÅŸopînin. Gelo tirk çiqasî di van pencereyan re li aliyê kurdan dinêrin? Entelektuelên tirk çiqasî (ji derveyî siyasetê) rola xwe dilîzin?
Di van demên dawî de, di van qadan de tiÅŸtin hate kirin lê mixabin ev bi rehetî dikarin bêne nîqaÅŸ kirin. Hin fîlmên wekî “Gonul Yarası” (Derhener Yavuz Turgul) û  “Buyuk Adam Küçük AÅŸk” (Derhêner Handan Îpekçi) dibe ku bi dileke safî jî dest avêtibin vê pirsgirêkê û ji hêla xwe de xwestibin tiÅŸtina bikin jî, dîsa jî ji gelek aliyan ve têne nîqaÅŸ kirin. Di karên ku kirine de gelek caran kurd referans negirtine ku ev bi xwe jî problem e.
Di warê wêjeyê de jî hin ÅŸexsiyet an jî saziyên ku di qada xwe de xwestine/dixwazin tiÅŸtinan bikin hene. Lê ligel wan jî tu refleksên cidî nehatine rêdan. Bi qasî ku kurdên li wan û edebiyata wan xwedî derdikevin mixabin ew li edebiyata kurdan xwedî dernakevin. Di Festîvala Helbestan a li Stembolê de vêya xwe eÅŸkere kir. Mixabin ligel ku di van salên dawî de edebiyata turdî, li Tirkiyeyê, di nav tevgereke xurt de ye jî nivîskarên tirk an nexwestin ku bibînin an jî nedîtin. Car caran yên ku edebiyata kurdî kirin mijara xwe jî wekî ku dilê xwe pê biÅŸewitînin tevgeriyan û nirxandin. Wekî edebiyateke xwedî qerekter û hêjayî pêÅŸkêÅŸkirina xwendevanên tirk nedîtin.
Di vê çarçoveyê de helwesta Semîh Gumus û “Notos Oyku” hêjayî nirxandinê ye. Berî her tiÅŸtî “Notos Oyku” wekî edebiyateke nêzîkî zimanê kurdî bû û di vê çarçoveyê de dixwaze ku edebiyata zimanê kurdî bi xwendevanên tirkî bide naskirin. Ev helwest ji gelek aliyan ve birûmet e. Heger mirov polemîkên ku piranî kurdên bi tirkî dinivîsînin derxistine, bi bîr bîne ev helwest hinekî din dê baÅŸ bê nirxandin.
Ez dixwazim hinekî behsa vê meseleyê bikim. Dema ku Semîh Gumus dê dest bi weÅŸandina kovara Notos Oykuyê bikira, ji min, Lal LaleÅŸ û Sîdar Jîr re gotibû: Ez dixwazim di her hejmarê de bi kêmanî çîrokeke bi kurdî hûn ji me re wergerînin tirkî û da ku em di kovarê de biweÅŸînin.
Bi rastî di wê kêlîkê de ez bi xwe zêde li ser vê helwestê ranewestiyam. Ji bo pejirandina kurdî di baweriya nivîsa bi kurdî de bûm. Vê helwestê gelekî bala min kiÅŸand ji lewra nivîsên bi tirkî yên li ser edebiyata kurdî nedixwest. Rasterast wergerên ji kurdî dixwest ku ev pejirandina edebiyata zimanekî û rûmetdayîna zimanekî bû. Ev helwest nediÅŸibiya wekî helwesta ku kurd pirtûkên bi kurdî (bi piranî ji bo kurdan) wergerînin tirkî. Dixwest ku edebiyata kurdan ji hêla tirkan ve bê nasîn ku hem helwesteke siyasî hem jî helwesteke entelektuelî û edebî bû.
Ji roja ku dest bi weÅŸandina kovarê kir û heta niha jî hem Notos Oyku hem jî Semîh Gumus ji vê helwest û biryara xwe bi paÅŸ de gav neavêtin. Ji bilî vê bi dosyaya “Gelo li Tirkiyê Edebiyateke Kurdî Heye” jî, xwest ku bala xwendevan û derdora edebiyata tirkî bikiÅŸîne ser edebiyata kurdî. Di vê pêvajoya ku hin kurdên bi tirk îdinivîsin û kurdî nîqaÅŸ dikin û hem jî helwesta dewletê ya li hember kurdî ku statuyeke nexweÅŸ li kurdî bar dike, helwesta Semîh Gumus û ya Notos Oyku hêjayî rûmetdayînê ye.

imemzal@hotmail.com 

Têbiniya Diyarnameyê: Li ser vê meseleyê me bi Gerînendeyê WeÅŸanê yê Notos Oyku Semîh GumuÅŸ re hevpeyvîneke kir. Emê sibê wê pêÅŸkêÅŸî we bikin.
 

 ***

Nivîsên Îrfan Amîda yên ku di Diyarnameyê de hatine weÅŸandin:

- Parlementerên DTP’ê çi nakin…!?

- Exlaqê pênûsê

- Li hemberî polîtîkayên globalîzmê saziyên kurdan û yên demokratîk çi dikin