Mamoste Morsumbul ke hame sirgûnkerdin: Qeybî ziwanê xwu ma bi plan bixebitiyê
Hevpeyvîn Cemil Oguz
Hudaî Morsumbul dibistananê dewleta Tirkiya de mamoste wo. Eno çende seriyo ke ew Mêrsîn de mamostetî keno. Morsumbul zey zehf tenan emsar miyanê xebatey weçînayiþê dersey kurdî de ca girot û çalak bî. Semedê ene joy û semedê wendoxanê xwu dir bi kurdî xeberî dawo, kitabî berdê dibistan rocê 6’ê nîsanê 2022’yinan de dibistanê xwu ra hame sirgûnkerdin. 28’ê nîsanî de zî cezay peran ro ci birna. Enka parêzeranê ê dewa kerda a. Ma serê mesela dir û serê kurdî de Hudaî Morsumbulî dir xeberî da. Kerem bikerê…
Ti wazenê ma ti ya ra dest pa bikerê: To kînga dest bi wendiþ-niþtiþê kirmanckî (zazakî) kerd? Û ti kînga bî mamoste? Ma rê henî qalê xwu bike…
- Ez bi xo Çewlîg ra wa. Elewî ya. Tirkî aîla ma de zêde ameyîne qal kerdîþ.
Serra 1988 de ma bar kerd ameyîme Mêrsîn. Mektebê mîyanên û lîse mi Mêrrsin de qedêna.
1996 de kovara Vate neþr bî. O wext ma kovara Deng û kovara Vateyî de kirdkî wendêne. Azadîya Welat zî ame çapkerdîþ.
Unîversîte mi Îzmîr de wend. Serra 2000 de Eskîþehîr de destpêkerd mamamosteyî tirkî.
2007 Zanîngeha Anadolu de krîtîk û huner sero master kerd.
2011 de Zanîngeha Stenbol de ser sînemaya Behmen Qubadî doktora kena.
Çar serîyo Mêrsin de gurîyena. Ulubatlý Hasan Ortaokulu bî. Surgun bîya. Nika Yusuf Bayik Ortaokulu de gurîyena.
Bi kilmî ma rê qal bike, wa bibo tarîx: Bi daxuyanî/fermanê ke seyîn xebere da to, çawey ceza ro to birna? Înan va çi?
- Teblîgat ame mekteb. Mudur zî mi ra îmza waþt. Roja bîne ez þîya mektebo bîn.
WENDOXÊ MI HEME BERMAY
Wexto xeberey sirgûn û ceza resa to, to çi hîs kerd? Hetê psîkolojî ro tesîrêke seyîn ro to kerd?
- Zaf xemgîn bîya. Wendekarî heme bermayî. Ma nêzanit se bikeme. Yew wendekarî mi bi nameyê Elî El Kurdî wecîya ser texteyî va ke ma kayê kelîmeyan kay bikeme. A dersa maya peyîne bî. Ma virane ardîme peser. Ez eþyayê xo da arê û vecîya mekteb ra.
Sinife de mi wendekaran ra va ki: wa xemgîn mebê. Ma ver þeytanî de þer kerd nika ma vîndî kerd la ma vilê xo nênîme ro.
Ma hetê hiqûqî ro zî ro bawnê mesela ra: Hetê hiqûqî ro meselay to enka çi sewîde wa, û go se bo?
- Îdarî înceleme qedîya, di îtarazê mi bî la o peyîn hîna nîyamo qerar dayene. Badocu miyanê 60 rojan de ma ganî doz akeme. Di sûc duyurusu zî verê dozgerî de ro. Hîri dosyayî parezgerê mi teqîb kenî. ÎHD, Ozgur Hukukçular Dernegî, Mazlûm-Der û Egîtîm Bir Sen gureyene ser dosyayê mi.
Ney dosyayî dîroka bakur de yewîn defayo ke perwerdayîþê kurdî eno doz kerdene. Ma wazenîme velî zî dahîlê ney dozî bikeme.
Verî ke ti rastê lêpirsîne û ceza bêrê dewrê to, mamosteyanê hevalê to zanayne ti xebatanê kirmanckî kenê yan nê? Û wexto bi ene mesela hesiyay înan va çi, çaway hereket kerdî?
- Heme mekteb û bajar zanitene. Ogretmen Kurulu (Lijney Mamosteyan) de bi di serîyo ke eþkera vatene û tutanaxê kurulî de zî ame nuþtene.
Îdarekerdox û mamoste kurdî nêwaþt kirdkî bibo. Ek ders vîndî kerdene û bela vînayîþ tesîr kerd.
‘MAMOSTE MA NÊRZENÊ HEPISXANE NEY?’
Ti zî zanê serey 2012’yan de Tirkiya de zanîngehan de dest bi dersa kurdî kerd. Û dimara ene meselay weçînayiþê kurmancî û kirmanckî veciya. Verî ma bi kilmî bawnê ene mesela ra: Heta enka mamosteyan, malbatan çawey hayneyne ene mesela ra? Ti tesîrê ene mesela miyanê civakî de viraziya?
- 2012/2016 de xebata kurdî averde þî. Heftê de di seat kemî bî la semedê tecrube kerdena dersan muhîm bi. Maalesef ne dewlet ne zî HDP agahdarîyan nêda milletî. Ey semed ra millet mafê wînasî ra xeberdar nîyo.
Wexta ki ma taxê de gerayîme millet þaþ mend. Millet zen keno ke zanîngehan û dersan hukumet darito we.
Tersê waþtena kurdî zî esto tabî. Ma û pi nêwazene domanê înan dersan de bimanê. Mamostayan ra mekteb ra tersenî.
Yew zî kurdî amo terorîze kerdiþ. Çîyê de normal nêno diyene.
Mekteb de wexto ke ma behs kerd gedeyî tersa pers kerdî va "mamoste ma nêerzenê hepîsxane ney?"
Tersêke gird esto.
WAÞT KI ÇIMÊ MI BITERSNÊ
Ez vana qey tewr zehf emsar meselay weçînayiþê dersa kurdî (kurmancî, kirmanckî) miyanê þarî de bî vila û kewte miyanê rojevî. Ti vane çi? Û beno ke ene joy ra ceza ro to birna û heto bîn ro zî zor ro mamosteyanê bajaranê bînan hame kerdiþî…
- Emser 36 roj bi Hezkurd, Însiyatîfê Mamostayên Kurdî, Dierg, tayê akademisyenan bi Rûdaw, Kurdistan 24 kampanya viraþt. Tesîrê ey hetê moralî ra zêde bi la reqemî zaf nêbedeliyayî.
Sera verên 24.000 bî, emser bi 25.000 hezar. Çar serîyo ma Mêrsîn de gurînîme. 2019 de 79 wendekarî dersa kurdî dîyene emser 844 wendekarî dersa kurdî vînenî. Tabî tayê tirkcî burokratî ney ra rehetsiz bî. Ey semed ra waþt ki çimê mi bitersnê.
MA ISRAR BIKERÊ WA BIBO ZORUNLU DERS
Ez vana ene mesela ene çî mocnena ma: Qeybî reyna mamosteyke ma rastê sirgûn û ceza nêro gere kurdî tewr zehr mayîr ro mesela û wayîr ro kurdî veciviyê. Ti vane çi, eno het ro çi pêþniyarê to estê?
- Ma ganî ney di seatan teqîb bikeme. Mamostayên kurdî wa kadro bigewre. Ma israr bikeme ki ney di seatî bibê zorunlu ders (dersa mecbûrî). Pey ra ma merhale merhale perwerdayîþê ziwanî de biwazeme. Ney des serî zaf zayif vîyart ra. Ganî heme kurdî semedê ziwanê xo partiyan sendikayan press bikero. Bi plan bixebetiyo.
Ez vana zey mamosteyke malûmatî to dir estê: Rewþê kurmancî û kirmanckî sera þi no? Bê ziwan bibo ziwanêke resmî/fermî, kurdî (wirdî zaravay zî) eþkenê serê lingan de vinderê? Gere þar, sazî, dewlete se bikerê?
- Se ke Iraq de kurdî resmî yo, ma wazenîme Tirkiye de zî Anayasa (Zagona Bingehîn) de nasnameyê kurd û ziwanê kurdî nas bikero. Bi sebr û plan xebat muhim o.
Çîkew bîn muhîm bibo, ti vace xêrê xwu kerem bike.
- Spas kena semedê elaqaya to. Serkewtene wazena.
***
MALPER: www.diyarname.com
TWITTER: twitter.com/diyarname1
FACEBOOK: facebook.com/diyarname
MAIL: diyarname@diyarname.com