Diyarname

Hebestvanê neteweyî yê îtalî Dante ku di sala 1301'ê de bi cezayê dardekirinê hatibû mehkûmkirin doza wî ji nû ve tê vekirin û ji nû ve tê darizandin.

Dante Alighieri, nivîskarê berhema navdara Komediya Ilahî zêdeyî 700 sal berê bi sedamên polîtîk ji hêla hikumeta wê demê yê Florance ve bi cezayê dardekirinê hatibû mehkûmkirin. Her çi qes Dante li sirgûnê bû û ev ceza nehata pêkanîn, ew li sirgûnê li bajarê Ravenna mir.

Li ggorî agahiyên di nûçêya Blîckê de neviyekî Dante û pisporên li bajarê Toscana niha dixwazin doza kevn piştî 700 salan ji nû ve vekin. Di wateya hiqûqî de tu "darizandinek rastîn" nayê plan kirin, lê celebek "revîzyona rewşenbîrî" ya darizandinan mimkûn e çêbe wekî ku parêzer Alessandro Traversi ji ajansa çapemeniya elman piştrast kiriye.

Dema Dante li Îtanliyê bû her  bajarek bi serê xwe dewletek bû. Florence jî ji wan bajardewletan bû. Li Florance du komên siyasî yên Koma Sipî û Koma Reş dihatin binavkirin hebûn. Koma Reş, ev kom mîrekiyên cur be cûr ên ji serdema feodal ji hêla tebeqeyên jêrîn a gel ve, wekî pîşekarên piçûk û karkeran dihatin piştgirî kirin. Ramana reş bêtir oldar û dogmatîkî û fanatîkên Papatiyê bû. Koma Sipî, ew ji hêla çîna bûrjûwaziya dewlemend piştgirî dihatin kirin, xwediyê ramanên reformîst bûn, û xwediyê nêrînek bêtir hişyar a papa û papatiyê bûn. Koma Sipî li rêvebiriya Florance bû û Dante jî li vê rêvebirê peywirdar bû. Papa bi alikariya hezên Fransa dawiya rêveberiya Sipîyan anîbû.

Dante, ku wê demê xwe di nav şerê hêzên Floranse de dibîne û sala 1301'ê bi tawaneka ne rastî, bi sextekarî û qezanca bêheq tê tawanbar kirin. Ji ber vê yekê, nivîskarê "Komediya Îlahî" bi du sal ji Florense tê sirgûn kirin. Paşê cezayê mirinê dan wî. Dema ev ceza dan wî ew li sirgûnê bû û carek din venageriya Floranse. Ew di 14'ê rezbera (îlon)1321'ê Ravenna dimire.

Di rojnameya Blick a Swîsra nûçe wiha berdewam dike: "Li gorî raporên çapemeniya îtalî, astrofizîkzan û neviyê Dante Sperello di Serego Alighieri dixwaze darizandin were nirxandin. Parêzerê Floransî Traversi diyar kir ku di 700'emîn salvegera mirina wî de îsal ji bo ezmûnê fersendek baş e. Pirs ev e ku gelo darizandina Dante Alighieri di bin ronahiya qanûnên wê demê de rast bûn an ji ber sedemên siyasî hatiye çêkirin?"

Îsa ji bo vê dê çalakî çê bibe. Nûçe wisa dibêje, "Ev çalakî, ku ji hêla Konseya Baroya Florence ve tê piştgirî kirin dê pêk bê. Ger pandemî bandorê lê neke roja 21'ê gulana îsal dê çalakî lidar bikeve. Di vê çalakiyê de dê neviyê Dante, Sperello di Serego Alighieri û neviyek, ji Cante de Gabrielli da Gubbio, ku ji wan kesên yên wê demê biryara dardekirina Dante Alighieri dan jî amade bibin û biaxivin."

Dante Alighieri di Gulan an Hezîrana 1265'an de li Florence ji dayik bûye. Destana wî ya bi navê "Komediya Îlahî" meşek xeyalî ya di nav sê warên axiretê de vedibêje. Ev berhem yek ji girîngtirîn xebatên wêjeya cîhanê ye û teşeya geşedana zimanê Italiantalî ye. 

*Çavkanî rojname ya Blickê yê Swîsra 04. 02. 2021