Sole û Vîrusê Korona
Roþan Lezgîn
Xeberan de behs beno ke Kurdistanê Baþûrî de hetanî nika 340 kesî bi janê vîrusê korona kewtê. Nînan ra 312 kesî biyê weþ, tedawîya 24 kesan zî dewam kena. Tenya Silêmanîye de 5 kesî merdê. Esas, nîsbet bi welatanê bînan Îraq de merg zaf tay o, pêro piya qasê 60 kesî merdê.
Vizêrî mi yew hevalê xwu yê ke unîversîteyêkê Baþûrî de akademîsyen o dir qisey kerd. Mi rewþa ucayî persa. Hevalê mi va “Ti zanê çi semed ra Baþûr de û Îraq de nîsbetê mergî tay bi?” Mi va “Çi ra?” Va “Doktorî vanê, seba ke þarê tiyayî zêde sole weno, coka merg tay bi. Çimkî sole goþtê merdimî þidênena, vera nêweþîyan de muqawemetê wicûdî pêt kena. Þarê Ewropa zaf tay sole weno, coka înan de nîsbetê mergî zêde bi…”
Ez doktor nîya, derheqê fayde yan zerarê sole de tu fikrê mi çin o. La dades serrî ra vêþêr o ke keyeyê ma de sole zaf tay yena bikarardiþ, hema ke dîrhemêk dekenê miyanê werdî. Ma þeker zî zaf tay bikar anê. Nika, eger ez çiyo bineyke þor biwerî, tavilî tansîyonê mi wurzeno.
Zemanêk, wexto ke ma dewe de bî, yeno mi vîr, pîlanê ma vatêne “Eke ma sole nêdê pes û dewarî, nêweþ kewenê. Heywano ke mirdî sole nêwero, damarê ci benê sist, qewet tede nêmaneno.” Ancî, vatêne “Pes û dewaro ke mirdî sole nêwero tehm goþtê ci de çin o.”
Dewe de, tayê tehtê hîrayî wina duz naybî kerrayan ser, ci ra vatêne “solesen”. Ez vana qey hîna zaf wesarî, pancês rojan ra yan zî hewte ra reyêk sole riþnayne tehtan ser. Pes û dewarî a sole ziwan kerdêne, heme liþtêne. Pîlanê ma vatê “Eger heywan sole biwero, bêke biçero, þêro awe ser, zêde awe biþimo, sole ginena piro.” Eno semed ra, badê ke sole biwerdêne, ma qasê saetêk çerênayne heme berdêne çem, awe ser.
Ma hende qîmetê sole zanayne, eke ma biþiyêne yaban, muheqeq tewreyê ma de yan cêbê ma de tayê sole biyêne. Ma sereyêk piyanz û tayê sole dekerdê tewreyê xwu, yaban ra, ma þîlê piyanzî cenayne sole ro û pê nan werdêne. Hende weþ bi ke qet mevajê. Yan zî, eke yaban de, ma kufkarikî bidîyêne, ma adir kerdêne we, kufkarikî qelbapey nayêne komirî ser, tayê sole riþnayne hetê perdeyînî ser. Her ke biyêne germin û peyþayne, a sole zî tede helîyayne. Ez vana qey tu çiyêk qasê kufkarikanê hetê ma weþ nîyo.
Werdo bêsol de tu tehm çinê bi. Heta ke, yew sanika ma estbî, derheqê qîmetê sole de bî. Vatêne hîrê keynayê paþayî estbîyê. Rojêk paþa veng dano keynayanê xwu, yew bi yew înan ra perseno ke keynayî qasê çî babîyê xwu ra hes kenê. Yewe vana “Ez qasê zerrnî to ra hes kena.” Yewe vana “Ez qasê sîmî to ra hes kena.” A qije zî vana “Ez qasê sole to ra hes kena.” Paþa keynaya qije ra hêrs beno, vano “Sole çi ya ke!”
Zemanê înan yeno, keynayî zewicîyenê, her yewe þina welatêk. Nat zeman wet dewran, rojêk paþa þino beno meymanê keynaya qije. Keyna werd pewjena la sole nêerzena ci. Paþa werd weno, ageyreno keynaya xwu ra vano “Werdê to bêsol bi, tu tehm tede çinê bi!” Keyna vana “To dî, mi to ra va ‘Ez qasê sole to ra hes kena’, ti heridîyayî. Biewnî, eke sole werd de çinê bo, tehm tede çinê yo.” Paþa heq dano keynaya xwu, ci ra uzrê xwu wazeno.
A bi eno qeyde, verê cû ma sole ra zaf hes kerdêne. Ez nêzana doktorî nika vanê se, la pîlanê ma vatêne nano bêsol de qewet çin o!
Ma ene niþte blogey ê ra girota: