Riha de çirê pîrekî û mêrdey fek jobînî ra vera danê?
Serê Riha de îstatîstîkêke newe est o: Par, qeybî pîrek û mêrdey têra bibê tam 2900 malbatî þiyê mehkema (dadgeh). Yînan ra tam 1500 malbatî têra biyê. 1400 malbatî jî deway cînan dewam kena.*
Pers: Enka ê çi rewþî de yê? Tûtê cînan sebî, rocê vernî tûtan de go jiyanêke çawey bido yînan?
Erê, 1500 malbatî; yanê hema vace her roj çar panc malbatî parçe parçe biyê. Egir hûmarey mehkeman bes bayne û hakiman henî leze bikerdê ne ga enî 2900 malbatî heme têra bibê. A çaxî jî serê her rocî de ga dewrê 8 malbatan têra bibê.
Vanê ke çende semedî est ê:
– Riha de astê þixulnayiþê înternet û tora civakî zêde biyê, enî çî biyê sebeb ke ê ke kêfweþî niyê kewtê dimay joy bîne/î û dima ra ke pê hesiyayê keye de þer dest pa kerdo, peynî peyîn têra biyê.
– Semedê ke bîn, sûriyeyiyê ke þer ra remay hamey Riha mêrdan çim verdaw pîrekan/yeknanê înan, ene joy jî biyo semedê têrabirnayiþî.
– Semedo bîn jî meselay aboriyo.
Ez bi hedê xo zana, loma qeybî meselay aborî û þerî ez nêþkena çîke vacî, la qeybî meselay þixulnayiþê înternetî û tora civakî gere ma henî çiyan vacê.
Dinya de her hacet (amûr) hem qeybî xizmetê merdiman o, hem qeybî kiþtiþê yînan o.
Þar bi kardî zebeþe keno dicay, peynîr keno werdiþ, qeybî çî bînî þixulneno, la bi kardî însanan jî kiþnenê.
Bi çek û sîleh ti eþkenê xo biparêznê, welatî ana kenê, la bi çek û sîlehan însananê mesûman jî kiþenê.
Spor qeybî tenduristî însanan o, la spor de ti hereketanê þaþan bikerê ti benê seqet zî.
Înternet zî çîkew aneyîn o. Ti înternetî qeybî xizmetê xo, xizmetê însanan biþixulnê bi faydewo, la ti eþkenê qeybî çiyanê nêçî jî biþixulnê û a çaxî nê faydey cê torê est o ne zî merdiman rê.
Înternetî ti eþkenê qeybî wendiþ û raververdiþê ziwanê xo biþixulnê, la înternet de ti her game bikoy malperanê bi ziwanên xerîban, dimay zemanêke ra ti go ziwanê xo jî bikerê xu vîra.
Ma ageyrin serê malbatan:
Zehfê pîrekan û mêrdan instagram de fotografanê xo neþr kenê, hema her roj… Qeybî çî? Ma hewcewo ti her roj fotoyê xo bimocnê însanan?
Henî zî instagram ra hawnenê jiyana rengîn e, jiyana weþ e a henînanê bînan û vanê çirê jiyaney mi zî aneyine niya? Bi ene joy ra jî kunê miyanê pirsgirêkanê derûnî (psîkolojî).
Teberê ene meselay ma de, çînan jî est o ke kam di rêzî înternet de (tora civakî heme) nisneno xo niþtox, rewþenbîr hesab keno.
Çîkew bîn jî, însanî endêke kuno miyanê torey civakî, wextê xo ewca de kiþenê hendî nê malbatey xodir baþ eleqedar benê, nê zey verî verê xo danê kitaban ke biwanê, nê zî serê xo aciz kenê û gotarêke (maqale) niþnenê.
Ana heyseno ke ma mecbûrê înternetî û toranê civakî baþ biþixulnê, ma bizanê sînor heta çiyawo, heta çiya fêdey cay, heta çiya zirarê cay marê est o.
Vatiþêke qic jî qeybî siyasetê kurdan: Riha bajarêke muhîm a. Mesela, weçînayiþê serey 2009’inan de navçeyê pîlî zey Wêranþar, Serêkanî, reyna navçeyê bînî zey Bozova, Xalfetî, Sirûc destê siyasetê kurdan de bî, la di weçînayiþê serey 2019’inan de tenî Sirûc di destê yînan de mend, çirê?
Ma siyaset ew çî niyo ke rey bido vernî merdiman, jiyaney yînan saz bikero, jiyanêke weþe bido înan?
Siyasetê kurdan eþkeno qeybî enî malbatanê têra biyê/benê se bikero? Yan zî eþkeno çawey enî malbatan têhete bigîro
Persî zehf ê, pirsgirêkî zî. Ha, þima eþkenê vacê “xo jiyane çîkew ana wa, ge ana, ge haway bîn”. A zî rast e. La ez vana gere ma beþkê alîkarî însananê xo bikerê û jiyanek însananê xo baþ bikerê.
*Serokê Komeleya Hiqûqparêzanê Riha Parêzer Omer Avci qeybî çapemenî xeber dawo.
Ene niþte hûmara 6'inan a rojnameya Xwebûn de hamiya neþrkerdin