Sala derbasbûyî, ji ber koronayê, pêşangeha pirtûkan ya Frankfurtê ku wekî mezintirîn pêşangeha pirtûkan ya cîhanê tê naskirin, bi awayekî dîjîtal çêbibû. Taybetiya pêşangeha îsal ew bû ku hem bi awayekî normal û bi beşdarbûna 7450 dezgehên ku ji 104 welatan hatibûn li dar ket û hem jî bi awayekî dîjîtal bi beşdarbûna sed û sîh hezar kesî bi rê ve çû.

Hin agahiyên giştî li ser taybetiyên pêşangehê

Pêşangeh pênc rojan dewam kir: 20-24.10.2021. Yek ji taybetiyên vê pêşangehê jî ew e, ku ji kirîn û firotina pirtûkan wêdetir, bêhtir platformeke hevdîtin û îmzekirina peymanan e. Weşanxane, ajansên wêjeyê, wergêr, nivîskar, dezgeh, pisporên têkildarî hemû cureyên pirtûkan ji çar aliyên cîhanê tên cem hev û peymanan bi hev re îmze dikin. Wiha jî bi dehên axaftinan di heman demê de li dar dikevin, ku hem nivîskar pirtûkên xwe didin naskirin û dixwînin û hem jî behsa pirsgirêk û gelemşeyên wergerê û danûstandinên di nav wêjeyên bi zimanên cuda de tê kirin. Ev kar hemû di her sê rojên pêşiyê de dibin. Roja înê 22.10.2021 piştî nîro pê ve derî ji serdanên pirîvat re, ji her kesî re vedibe. Du cureyên bilêtan hene, bilêta rojê ya kesê pispor bi 49 Euro û bilêta serdana pirîvat bi 19 Euro bû. Ji ber ku hin hevdîtinên min bi weşanxaneyên almanî re hebûn, diviyabû ez her sê rojên destnîşankirî 

21-23.10. herim serdana pêşangehê. Her sal welatekî mêvan heye. Mêvanê îsal yê pêşangehê Kanada bû. Her wiha ji ber koronayê nabe hejmara rojane ya beşdaran bi ser 25.000 kesî bikeve.

Min sê rojan serdana pêşangehê kir

Roja çarşemê 20.10.2021 ji Wuppertalê ber bi Frankfurtê ve bi rê ketim. Dostê min ê kevin, nivîskarê kurd Fêrgîn Melîk Aykoç li malê li benda min bû. Mala wî bi tirênê 20 xulekan dûrî pêşangehê bû. Pilan wiha bû ku ez her sê rojan bi roj mêvanê pêşangehê û bi şev mêvanê dostê sohbetxweş Fêrgîn Melîk bim. Roja din serê sibehê bayekî xurt li Frankfurtê rabûbû, lê bi derbasbûna pêşangehê re ne fîzefîza ba ma û ne jî serma. 

Va ne çend çavdêriyên min:

- Bandora Koronayê siya xwe avêtibû ser her derê, ji maskeyên li ber devê her kesî bigire heta bi şêweyê beşdariya weşanxaneyan.

- Cihên weşanxaneyên mezin ji salên berê biçûktir hatibûn avakirin. 

- Liv û tevgera ajansên wêjeyê û beşdarbûna wan sînorkirî bû. Gelekan ji wan bi awayekî dîjîtal karê xwe dikirin.

- Wekî salên berê salona herî bi qelebalix ya weşanxaneyên almanî bû.

- Tu weşanxane û dezgehên kurdan tune bûn. Yên ereban ji bilî dezgehên fermî yên Îmarat û Qeter û dezgeheke misrî çend weşanxane û dezgehên îslamî hebûn. Yên tirkan hin weşanxaneyên biçûk hebûn.

- Sê nivîskarên jin ên alman û “reş” Jasmina Kuhnke, Annabelle Mandeng, Nikeata Thompson ji ber beşdariya weşanxaneyeke rastgirên radîkal pêşangeh boykot kirin. Beşdariya vê weşanxaneya biçûk ya rastgir  (Jungeuropa Verlag) û boykotkirina Kuhnke ku divabû pirtûka xwe ya nû “Dilê reş” bide nasandin, bû sedema gengeşiyên berfireh. 

- Tevî cudahiya ji salên din, dîsa jî liv û tevgera li pêşangehê bê hedan û bê navber berdewam bû.
- Li pêşangehê forûmeke biçûk û çalak ya çepgiran bû hebû. Wan ji bo piştgiriya girtiyên siyasî wêneyên siyasetmedarên kurd Selahattin Demirtaş,  Gultan Kişanak û karsaz Osman Kavala daleqandibûn.

Lihevrasthatina li Yavuz Ekinci

Ji ber maskeyên ku nîvê rûyên me girtibûn, eger dostê delal, nivîskarê kurd ê tirkînivîs Yavuz Ekinci nehatiba ber bi min ve, minê ew nasnekiriba. Ji ber ku haya me herduyan ji hev tune bû ku em li heman cihî ne. Bi dîtina wî kêfxweş bûm, her wisa bi wergera du pirtûkên wî bo almanî. Her wiha ezê di riya vê lihevrasthatinê re jî nas bikim ku hem axaftineke wî ya li ser romana wî (Roja ku mêrek ji çiyayê Amar hat) bi tirkî û almanî heye û hem jî hin axaftinên din li cihekî biçûk bi navê (KulturForum Turkei Deutschland) û ( Forum a Hrant Dink li Koln) hene. Cihekî biçûk bû, lê pir çalak bû.

Serdana baskê Katalonyayê li pêşangehê

Di roja ku pêşangehê dest pê kir de, nûçeya li ser biryara Palemana Katalonyayê, di derbarê naskirina fermî ya statuya rojavayê Kurdistanê û bakur û rojhilatê Sûriyê de belav bû. Li wir min xwest ku komek ji nivîskarên kurd yên bên serdana pêşangehê, wekî sipasdarî em bi hev re herin serdana Nûneriya Katalonyayê ya li pêşangehê û her yek ji me pirtûkeke xwe wekî diyarî radestî wan bike. Bi şev gava nivîskarên ku wê di vê çalakiya sembolîk de beşdar bibûna xwestin bilêtên xwe bibirin, derket holê ku hejmara kesên ku bilêt birîne gihiştiye 25.000 kesî. Êdî dereng bû û bilêt qediyabûn. Ji ber vê ez bi tenê çûm serdana Nûneriya Katalonyayê û min “Firîna bi baskên şikestî” û çapa îngilîzî ya “Gava ku masî tî dibin” diyarî wan kir. Ismael Sahun, nûnerê baskê Katalonyayê bi kêfxweşî pêşwaziya min kir û soz da ku diyariya min bigihîne parlemana welatê xwe, cihê ku wê diyariya min a sembolîk heq dike.

Kurd û pêşangeha pirtûkan ya Frankfurtê

Kurd yan wekî îsal beşdarî pêşangehê nabin, yan jî wekî salên berê dema beşdar dibin bê proje tên, wisa destvala tên û destvala vedigerin mala xwe. Gotina ku ez her sal dibêjim, dixwazim îsal jî bi bîr bînim. Eger weşanxane û dezgehên kurdan yên xwedî îmkan bixwazin, ew dikarin deriyê cîhanîbûnê li ber wêjeya kurdî vekin. Pêşangeha Frankfurtê yek ji wan deriyan e ku heta niha kurd bi serhişkiyeke mezin nêzîkî wî nabin.

***

MAIL: diyarname@diyarname.com