Bê ku gotinê dirêj bikin hema sererast bêjim, li rojavayê Kurdistan û bakurê Suriyeyê Çemê Feratê li ber miçiqînê ye.

Jiyana 5 mîlyon kesî di xetereyê de ye. Gelên heremê bi xela û tîbûnê re rû bi rû ne.

Ji ber kêmbûna rêjeya avê, gelek navendên elektrîkê yên li ser Çemê Feratê îro rawestiyane.  

Li rojavayê Kurdistanê û li heremên din ên peravên Feratê bi qasî 5 mîlyon kes ev meheke bê av û elektrîk in.

Dîsa li Serêkaniyê, tam bi destpêka meha remezanê re hêzên ku herêm dagir kirine av li ser gel birîne.

Li herema Hesekê bi qasî mîlyon û nîv kes ji ava vexwerinê bê par in. Hem jî di meha remezanê de...

Xwedê dijminên bê însaf kirine para kurdan. Dijminên ku pîvanên ola xwe jî nas nakin...

Ji herema Rojhilata Navîn bêhna şerê avê tê...

Ferat û Dîcle her du çemên herî mezin yên Rojhilata Navîn in.

Bi hezaran salane ji nav sînga Mezopotamya jorîn der dibin, çiqas çem û rûbarên heremê hene digirin nava xwe, mezin dibin û ber bi Mezopotamyaya jêrîn ve diherikin.

Li ser bihurên xwe, hem ji xwezayê re hem ji mirovên heremê re bûne çavkaniya jiyanê.

Li peravên van çeman pir medeniyet saz bûn. Gund û bajar hatin ava kirin. Bi fêdeya xwe bûne wekî şahdamarên welatê Mezopotamyayê. Lê îro ev şahdamar xitimîne.

Em peymanên navnetewî deynin aliyekî, li gorî exlaqê mirovahiyê tu hêz divê pêşî li van avan negire. Ev sûc e, guneh e. Lê dewleta Tirkiyeyê bi bendavên ku avakirine, çavkaniya van her du çemên qedîm xistiye bin qontrola xwe, li gorî berjewendiyên xwe yên siyasî, li hemberî gelên heremê wekî amûreke şantajê bikartîne.

Pêşî berî 30 salan bi avakirina projeyên GAP'ê zirareke mezin da xwezaya herikîna Feratê.

Rêvebirên Bexda û Şamê ji bo rêjeya ava Ferat û Dîcle kêm neke bi Tirkiyeyê re peyman jî mor kirin.

Wekî mînak li gorî peymanê divê ava Çemê Feratê di saniyeyê de herî kêm 500 metrekup biherike axa Sûriyê, lê niha di saniyeyê tenê 200 metrekup avê berdidin.

Jixwe Tirkiye çemên Dîcle û Feratê wekî avên navneteweyî qebûl nake, wan wekî malê xwe dibîne.

Bi avakirina Bendava Ilisû re rê li Dîcle jî birî. Vê bendavê bajarê Heskîfê ku dîroka 12 hezar salan a Mezopotamyayê di nav xwe de dihewand daqultand. Ev bi tena serê xwe mijareke wisa bi êş e ku 'daristan tev bibin qelem, asîman bibin rûpel' dîsa têra vegotina wê nakin. Ji bilî kuştina Heskîfê, zirarên ku vê bendava kambax daye başûrê Kurdistan û Iraqê di asta felaketeke xwezayî de ye.

Rewşa Feratê ji ya Dîcle xirabtir e û bandora zirarên wê berfirehtir e.

Ji ber qutkirina ava her du çeman li heremê, hem mirov, hem xweza û hem jî cihana kovî bûn qurbanî.

Li ser bihurên van her du çeman, bi qasî 500 hezar hektar erdên çandinî bûn çolistan. Di serî birinc, çandiniya bi dehan zad û nebatên din bi temamî rawestiyan. Di nava salekê de hejmara dewar û pez ji sedî 30 kêm bû. Her meh bi tonan masî li peravên Feratê telef dibin.

Ev meheke navenda hilberîna elektrîkê ya Teqbayê rawestiya ye. Ev jî bandor li 5 mîlyon kesî dike. 

Ferat her wiha ji bo ava vexwerinê jî tê bikaranîn, lê îro kapasîteya wî têrê nake. Ji ber dijminahiya bê însaf ya dewleta Tikiyeyê, li Rojava pirsgirêkeke cidî ya elektrik û avê derketiye holê. Ji neçarî av bi konteyniran li malan tê belav kirin.

Di vê derê de pêwîstî pê heye em çend pirsan ji Rêveberiya Xweser ya Rojavayê Kurdistanê bikin:

Di vê rewşeke awarte ya di bin tehdîdan de, madem rejimên Sûriye û Tirkiye dijminahiyê dikin, gelo Rêveberiya Rojava di mijara peydakirina çavkaniyên alternatîf yên enerjiyê de di nava kîjan lêgerînan de ye?

Ji bilî bendavên li ser ava Feratê, gelo ji bo hilberîna enerjiya tav û bayê çi projeyên wê hene?

Gelo halî hazir ji bo peydakirina ava vexwarinê, projeyên demdirêj yên Rêveberiya Xweser çi ne?

Butçeya ku Rêveberiya Xweser ji bo van projeyan amade kiriye çiqas e?

Wekî gotina dawî, em dibînin ku Îran jî avê li hember Iraq û başûrê Kurdistanê wekî şantajê bikartîne.

Her wiha li Afrikayê jî bendavên ku li ser Çemê Nîlê hatine avakirin, bi taybetî Misirê gelek aciz dike.

Ev tev nîşan didin ku şerê avê ji niha ve dest pêkiriye. Navenda vî şerî jî wê dîsa Rojhilata Navîn be.

Gelo kurd ji bo vî şerî çiqas amade ne?

***

Ji bo yên bixwazin lê guhdarî bikin: