Qasî dizanim, li rûyê dinê tim sê nifş bi hev re hene, bi hev re dijîn!

Û di navbera wan nifşan de tim ê ku qayîşkêşanek hebe jî, dijberî hebe jî, wekî sedema nanokiyan têgeha kevn û nû hebe jî, lê di wê navberê de, di wê qayişkêşanê de hin mijar hene qet nabin sedema ji holê rabûna têkîlî û danûstendina dewrkirin-dewrkirina a tiştên xwebûyînê; wekî çand, nasname, ziman, kelepor û tore!..

Dema nifşê nû ji nifşê kevn-pîrbûyî wan hebûnên xwebûnê-aîdetê werdigire, wan ne wekî pêlaveke kevn qetiyayî ya ji bav û kalan mayî, sakoyekî bi pîne, wekî mîrate xaniyekî kavilbûyî, erdekî bej werbigire rûyê xwe tirş nake, mirûzê xwe xira nake-bi kêfxweşî wan ji bapîr, dapîr, bav û diya xwe digire, gorî zemanê xwe hin guhertinan dike, hinan jê davêje hinan lê zêde dike û bo dewrî zarok û neviyê/ê xwe bike wan bi xwe re tîne heta wî cihî, wê demê!

Û ew tişt, metefor, dewrgirtin û dewrkirin bes bi tiştekî dibe, bi têkilî, bi danûstendina nifşan a bi hev re; bi zimên pêk tê…  

Yanê ger di navbera nifşan de pireyek hebe bêyî pirsgirek tiştên aîdetê radestî nifşan kirin pêk tê, lê ger di navbera nifşan de pireyek tune be, nifşên li vî alî nikarin tiştên aîdetê bidin nifşên li wî alî û ew ji holê rabûna têkilî-danûstendina di navbera nifşan de dibe sedema mirinê ya hebûnên xwebûnê-aîdetê!!!

Erê, di dewrkirin û dewrgirtinê de çendîn ziman wekî navgîn erka pireyekê bi cî tîne jî, lê di heman demê de bi wê dewrkirin û dewrgirtinê re bi xwe jî, xwe ji nifşekî derbasî nifşekî din dike… Wisa xuya ye, ger dewrkirin û dewrgirtina aîdetan nebe ya zimên jî nabe(!) 

Wekî hêja Dîlawer Zeraq gotî: “ziman ne her tişt e lê ew di nav her tiştî de ye”!

Ji ber rewşa kurdî bivê nevê serê di gotinên me yek zimanê me ye, mijara du nivîsên me yek derbarê zimên de ye û ne ew gotinek me ne ew nivîs-ek me mixabin ji rewş û derdê me re nebûye-nabe çare-derman…

Balam ew gotin, nivîs û gengeşî carinan meriv dibe serçaviya sedeman; qet nebe divê em bi sedemên vê rewşa kambax zanibin, belkî rojekê jî bi çareseriyê..!

Heta berî vê sîh-çil salî têkîliya kurdan a bi hilberîn û karkirinê re ne wisa bû; heta rêjeyeke zêde bapîr-bav û kur-nevî di nav çerxa heman kar û hilberînê de bûn; yanê têkîlî û danûstendina sê nifşan tim ê li ser karekî û li ser hizra pêşerojeke hevpar bi hev re hebû. Vê yekê rê dida pireya di navbera nifşan de tim ê li dar be; bêyî ku navber têkeve dewrkirin û dewrgirtin di navbera nifşan çêdibû…

Lê di van sî-bîst salên dawiyê de rewş bi tevahî guherî; bi rêjeyeke pir kurdan berê xwe da kar û hilberînên din ên bi zimanekî din pêk tên. 

Berê ji bo kur-keç-nevî ji bapîr û dapîra xwe tiştan fêr bibin divê zimanê wan bizaniya lê vega berevajî bûye, bo dapîr, kalepîr, bav û dê ji kur-keça xwe fam bike ew hewl didin, neçar in xwe hînî zimanê ‘wan’ bikin.

Berê dema kur-keç li dibistanê vedigeriyan mal heta radeyekê zimanê xwe yê perwerdehiyê li dibistanê dihiştin, vêga pazdeh-bîst sal in ew ziman bi telefon û înternetê pê re tê mal, pê re tê-diçe ser kar, dibe-bûye zimanê sohbet û danûstenên bi heval, hogir û yaran… Berê li dibistanê tenê ew ziman hebû vega ew ziman bi rêya teknolojiyê, telefon û înternetê di bîst û çar saetên jiyanê yên xort û keçan de heye û bi vê yekê, bi berê xwe dana hilberîn û karên nû, ku ew yek bes bi zimanekî din pêkan e, bûye-dibe sedema rûxiyîna pireya di navbera nifşan de.

Yanê nifşên nû ji cîhana bapîr û bavê, di cîhana dapîr û dê de derketine, ew êdî li cîhaneke din in, li wê cîhanê jî pêdiviya wan bi tiştên ji nifşên beriya xwe yên wekî aîdetê dewr bigire tunê.

Yanê bersiva pirsa çima nifşên nû bi kurdî nizanin ev e; di navbera nifşên nû û yên  berê de têkîlî û danûstendinê hilberîn û kar-ekî, heta ya dahûtiyekê nema ye; di navbera nifşên nû û nifşên kevn de pireya dewrkirinê-dewrgirtinê jiholê rabûye-rakirine… 

Ango ji dervayî tiştên dagirker dide me da em pê jiyana xwe berdewam bikin, me alternatîfekî kar, hilberîn û dahûtiyê-jiyanê daneniye, tiştê wan daniye ber me jî ne bi zimanê me bi zimanê wan divê were kirin…

Ji malbata me ya herî welatperwer bigirin heta yên dijî neteweperweriyê bo zarokên me di perwerdeya bi tirkî de serkeftî bin, karekî nanekê li cîhana wî zimanî bi dest bixin, ên tiştên nemayî di wê riyê de terxan dikin em in, em in yên bo wê xwe diçirînin!?

Yanê em ê zarokên xwe ji wir biqetînin bînin ku, alternatîfa me ya bibe dahatuya wan heye?

Loma nifşên nû, li bakur ne tenê bi kurdî nizanin, ew ji çand, foklor, tore û ji qerekter- ji qodên kurd-î  bêhay in…

Çi ku zimanê dewrkirinê û dewrgirtinê yê ku bapîr-dapîr, dê-bav û nevî pê danûstendin dikirin û pê hev fam dikirin êdî bêfoksyon e; ger bi zimanekî hilberîneke hevpar nebe zimanekî hevpar jî nabe!!!

Gelek asayî ye di navbera nifşan de temsîla yên kevn-klasîk û yên nû, nakokiyên zemanî, pêşerojê, rikêşî, qayîşkêşan hebin; ya xelkê li ser hizran, kevneşopî û nûbûnê rû dide,  nifş ji hev cihê dimînin lê ya me, çendîn para nelihevkirinên zemanî hebin jî, (ku behsa me ne ev ji hev cihê hizirîn û hestkirina nifşan e) hevfamnekirina me piranî li ser zimanê yên din rû dide. Erê wekî ya xelkê di navbera nifşên me de jî para nakokiyên ‘wê demê û vê demê’ heye, lê ya me eleqeder dike ne ya zemanî ya zimanî ye; nakokiya me ya serkêş a dibe sedem ku nifşên kurd ji hev fam nekin, ji hev dûr bikevin ne zeman, zimanê dagirkeran e!.. 

Ne li mal, ne li derve, ne li kar, ne li dibistanê, ne danûstendina bi dê û bavê re, bi xwişk û bira re, bi heval û yar re; li şîn û dawetekê êdî cihê sohbeteke bi kurdî tune! 

Loma gunehê zarok û ciwanên tunê, bo ku pêşiya ji zimanê bav û kalan dûrketinê, pê nezanîna aîdetên xwe ne gunehê zarok-ciwanên niha yên bi kurdî nizanin, nifşê beriya wan ev rê vekir! Eger rexnekirina nifşekî divê, eger sûcdarek divê, ev tawanbarî û rexnekirin divê li nifşê navsare yê kurd, bi taybetî li siyasetmedaran were kirin, piranî ew nifş sûcdar e, ne nifşê nû, ne ciwan û zarok! Wan ev rê vekir û mixabin, bi vî halê xwe em nikarin vê rêya reş bigirin û her diçe ji hev dûrketina nifşên kurd, ji hev famnekirina wan vediguhere ya mirovên ji miletên dîtir!!! 

Êdî li ser koka kurdî dan û stendin, yanê dewrkirin-dewrgirtina qodên kurd-î çênabe, çi ku ew ziman êdî naye bikaranîn, pê hilberîn nayê kirin.

Mixabin em bêalternetîf in! Alternatîfeke me ya ku pêşiyê li vê malwêraniyê bigire, kurdî li hemî qadên jiyanê bike zimanê danûstendin, hilberîn û hwd. tune û zarok û ciwan, nifşê me yê nû di rewşa me ya heyî de hewceyî bi ziman û karên wan in, mixabin…

Zimanek bi dirûşma ‘zimanê me rûmeta me ye’ ji mirinê nayê xilas kirin; her wiha, zimanê ku pê neaxifî, pê siyasetê nekî, pê hilberînê nekî, pê jiyana xwe berdewam nekî, pê pêşerojeke bo zarokên xwe saz û xeyal nekî, bes bi sloganekê nayê parastin; divê em derewan li zimanê xwe nekin; derewan mekin ‘zimanê pê nejî ne rûmeta te ye’! 

Û divê em di vê mijarê de jî xwe nexapînin, erê divê zor û zext li dewleta têkîldar werin kirin da gavan bavêje, balam gavên em bi xwe beriya dewletê bavêjin jî hene! Heta em bo zimanê xwe gavên divên bi xwe neavêjin em nikarin gazincan li dewleta malûm bikin (çi ku ew gazinc qet ne samîmî ye!) 

Bo wê, divê sazî, dezgeh, bi taybetî jî siyaseta kurd bo zimanê kurdî ji xwe dest pê bikin gavan bavêjin.

Yanê, belkî dewlet tu carî jî gavan neavêje…êêê…!? 

Rewşek balkêş û sosret! ‘zimanê kurdî ew ziman e ku, her diçe yên pê dinivîsin û pê dixwînin pir dibin, lê beramberî vê, her diçe yên pê diaxivin, dijîn (tune) dibin’(!)

Ev yek ne asayî ye, hewceyî bi lêkolînên pîskolojîk û sosyolojîk e…