HAYDAR DILJEN
Kurdan ser o, tayn planê ke verî zî ameybî ceribnayîş û dewlete ci ra netîceyê nêgirotbî, nika fina ê planî dewre de yê. Nê planan ra yew zî ”zazacî”yî ya. Nika dewlete, bi wasitayê AKP û MHP ya na polîtîka newe ra organîze kena. Bi namedê ”Zaza-Der” komelê daya ronayene û na komela 19ê sibate de qaşo bi munasebetê Roja Ziwanê Dayîke ya Mîyanneteweyî de Anqara de kombîyayîşê viraşto. Temaya nê kombîyayîşî, hem kişta ziwanî ra hem zî kişta etnîsîte ra cîyakerdiş û perçekerdişê kurdan û kirmancan (zazayan) ser o ameya awankerdene.
Xebera nê kombîyayişî, organîzatoran gore, ”medyaya hewize” de ca giroto. Pekî kê no kombîyayîş organîze kerdo û kamî beşdarê nê kombîyayîşî bîyê? Hetkarê serekê pêroyî yê AKPyî Cevdet Yilmaz, çend parlamenterê AKP yê Çewlîgî û şaristanandê bînan, çend karsazê çewlîgijî ke yan eleqeyê înan bi AKP yan zî MHP ya esto, şaredarê şaredarîya (beledîya) Çewlîgî Yucel Barakazî, ”Serekê Pêroyî yê Konfederasyonê Qorîcîyan û Keyanê Şehîdan” Zîya Sozen, çend wayîrê rojnameyanê ke Çewlîg de vijênê, çend hunermendê çewlîgijî û xeylê AKPyî yê bînî. Goreyê vatişê serokê kordînasyonê Zaza-Derî Îbrahîm Bukanî, xeylê cayan ra xeylê merdimê bînî beşdar bîyê û Erdoganî zî nêşayo şiro nê kombîyayîşî. Na lîsteya beşdaran, nîyetê kombîyayîşî û organîzatoranê peydê perdî zî eşkera kena.
Baş o, organîzatoran kombîyayîş de se vato? Vato ”ma kurdî nîyê, ziwanê ma lehçeya kurdkî nîya. Ma kurdan ra cîya yê. Wa dewlete ma rê TVyê akero. Wa dewlete unîversîteya Artukluyî muhatab nêgîro û sey referens qebul nêkero, wa unîversîtaya Çewlîgî û Dêrsimî (ê vanê Tuncelî) muhatab bigîro. Wa mufredatê dersanê weçînayan û amadekerdişê kitabanê nê dersan rê Artuklu sey referens nêro qebulkerdene, çike kesê ke Artuklu de zazakî ser o xebitîyênê herinda zazakî de kurmanckî şixulnenê, zazakîya înan xirab a. Wa unîversîtaya Çewlîgî û Dêrsimî bêro şinasnayîş û nê karan bikero. Wa 'zazakî', mufredatê perwerdeyê milî (Mîllî Eğitim) de sey ziwanêdo cîya bêro qebulkerdene.”
Şaredarê Çewlîgî zî kombîyayîş de qisey kerdê û vato; ”programê nê kombîyayîşî ma bi Zaza-Derî ya pîya viraşt. Unîversîtaya ma û mudurîyetê ma yê milî (Milli Eğitim Müdürlüğü) na mesela ser o xebitênê; ma (beledîye) do zî hetkarîya kesanê ke wazenê tîyatro û fîlmî virazê, bikerê.
Hetkarê serekê pêroyî yê AKPyî Cevdet Yilmaz zî kombîyayîş de qisey kerdê û organîzatorê kombîyayîşî pîroz kerdê û beşdaran ra waşto ke ”Zaza-Derî rê çepikan bicenê.”
Helbet tespîtê UNESCOyî ke vano zazakî tehlukeyê vindîbîyayîşî de ya, zaf ca der o. Ganî kes bi hezaran a kombîyayîşan virazo û kiştê ra kirmancan şîyar bikero seba ke bi ziwandê xo ya qisey bikerê, biwanê û binusê; kişta bîne ra zext rono dewletê ser ke kreş ra heta unîversîte heqê perwerdeyê bi kurdkî (kirmanckî/zazakî û kurmancî) qebul bikero û fînanse bikero. Mi gore Zaza-Der yan zî bi nameyêna awankerdişê komelan zî problem nîyo, hetta seba xizmetê ziwanî ganî bi seyan a komelî awan bibê. Labelê nîyetê înan yewna çî yo.
Dewlete, AKP û MHP do kiştê ra komel, enstîtu û organîzasyonanê kurdan yê ke tenya xizmetê ziwanî kerdê, heta Çewlîg de seba zazakî xeylê kursî akerdî û xizmetê erjîyayeyî kerdî, bigîro; dima zî bi namedê ”Zaza-Der”a komelan akerê û mîyanê Anqara de şow bikerê û vajê "ma kurdî nîyê, ziwanê ma lehçeya kurdkî nîya", kişta bîni ra vajê ma do seba zazakî xebate bikerê. Rojbaş! Şima heta nika kilawda mi bin de bî? Kam şima ra bawer keno?
Demo ke kes nê kombîyayîşî ser o fikirîyêno, çend nuqteyî diha balê kesî ancenê. Înanê ke no kombîyayîş pratîk de organize kerdo AKPyî yê çewlîgij ê. Labelê înan kombîyayîş Çewlîg de nêviraşto, Anqara de viraşto. Çirê? Serekê Pêroyî yê Konfederasyonda Qorîcîyan û Keyandê Şehîdan Zîya Sozen dawetê nê kombîyayîşî kerdo û plakat dayê ci! Eleqeya qorîcîyan û ziwanî pîya çiçî yo?
Nuqteyêna nê kombîyayîşî de vejîyaya vernî, a zî dişmenîya û rikgirêdana unîversîtaya Artuklu beşa kirmanckî ya. Pekî zazacî çirê hende rika xo bi Artukluyî girê danê? Semedo ke Artuklu de “zazacî”yî nêbena, kesê ke uca de ziwanî ser o kar kenê, karê xo zanê. Sîyaset ra vêşêr xizmetê ziwanî kenê. Helbet no rewş weşê tayn kesanê bêqabîlîyetan ke wazenê ê bi xo herinda înan de tayîn bibê, nêşino. Xora bi îxbarê tayn kesanê winasîyan a çend mamostayê jêhatî kar ra amey eştiş. Ê wazenê çend kesê ke mendê zî bierzîyê ke nê tirşikçîyan rê ca abîyo!
No planê dewleta AKP û MHP yo newe yo. Heta nika kişta dîn, mezheb, eşîrîye ra kurdî veradayê pê û îdare kerdê, no qor wazenê adirê ”zazacî”tîye gurr bikerê û nîfaq dekerê kurdan mîyan û kirmancan (zazayan) kurdan ra abirnê. Belkî demeyê tayn zazayê ”rantçî” vayê na polîtîka ver kewê, labelê şarê ma kayanê osmanîyan verî ra baş nas keno û cora zî paştîya xo pa girê nêdano. Dewlete na polîtîka verî zî ceribnê, labelê nêşa ser kewo. No qor zî do ser nêkewo! Ganî ma texrîbatanê na polîtîka cidî bigîrê. Ganî ma kiştê ra ziwandê xo rê wayîr bivijîyê û bi kar bîyarê û kişta bîne ra zî na polîtîkaya “pêracîyakerdiş û letekerdişî û îdarekerdişî” teşhîr bikerê.
06.03.2017, Yenî Ozgur Polîtîka