Roþna ra 5 kitabê newey veciyay
Diyarname
Weþanxaney Roþna ke Amed de wa 5 kitabê newey neþr kerdî. Yînan ra di hebî yê Roþan Lezgîniyê. Jo bi namey "Kevoke" ke newe neþr biyo, ew bîn "Binê dara valêre de" wo ke çapey ê ya çarinan kerda. Yê bînî "Derdê Macirî" yê Macir Cîron, "Baba Vano" yê Wezîla Doguç û Uzlem Doguç, "Vertî Kerda Pero Tehm Tera Þiyo" yê Ayþe Kaya.
KEVOKE
Kitabo yewin; bi nameyê “Kevoke” kitabê hîkayeyan yê Roþan Lezgînî yo. Kitab 96 rîpelî yo û tede 22 hîkayeyî estê. Enê kitabî dir, hûmara kitabê hîkayeyan ke Weþanxaneyê Roþna ra vejyayê bena 20 hebî. Ancî, eno beno kitabê 6. yê hîkayeyan yê Roþan Lezgînî. Hîkayeyêk ra paragrafêk:
“Vizêr hela þanî, odaya xwu de mi perdeyê pencera dabi kîþte temaþeyê teberî kerdêne. Ez nêzana çi semed ra la xeyalê mi de yew peþmirîyayiþo þîrin estbi.Winî xwuvero amebi verê çimê mi, coka ez bi xwu zî seke teqlîdê ê peþmirîyayiþî bikerî. Tam o wext de mi dî yew kevoka sipî miyanê daranê parkî ra vejîya hetê mi ser ameye. Herhal aye va qey cam akerde yo, waþt bêro zere. La rebena mi ginaye cam ro. Zingînî cam ra þî.”
DERDÊ MACIRÎ
Kitabo diyin; bi nameyê “Derdê Macirî” kitabê þiîran yê Macir Cîronî yo. Kitab de 38 þiîrî estê. Macir Cîron (Ali Demirel) dewa Depe Sarcon ra yo. Reya verîn a ke mintîqeyê Depe (Karakoçan) ra nuþtoxêk daxilê edebîyatê kirdkî beno. Yew þiîra Macir Cîronî ra parçeyêk wina yo:
“Macîr Cîron ra von
‘Þima qey ehend kot dimi ini zon?’
Ez von: Hûmay daw ma ini zon
May mi û keyney mi zon yewbîn nêzon
Ti mi ra çi wazên ez qirbon
Zon mi terikyaw û vêþaw
Þar xerîb kot dim zazon
Ti hima z’ pê nêzon!”
BABA VANO
Kitabo hîrêyin; bi nameyê “Baba Vano” kitabê Wesîla Doguç û Uzlem Doguçe yo. Wesîla û Uzleme mintîqeyê Licê ra yê.
Eno kitab de tewirê sey serebutî, edetî, meselayî, hîkayeyê gelêrî, estanikî, diayî û zewtî estê. Seba ke qismêko muhîm yê eseranê enê kitabî nuþtoxan fekê babîyê xwu Ap Þukrî ra arêdayê coka nameyê kitabî zî “Baba Vano” na ro. Kitab de qiseykerdiþê Ap Þukrî ra beþêk wina yo:
“Ez bêçare menda. Mi va ez emþo þêrî serê dare zî ez o bi þewe bicemedî bêrî war. Gama ez ginaya erd ro, go vergî bêrê xwu rê mi biwerê. Hem ez çale de ya hem zî hesar o, ez hewar bikerî Goçxare zî vengê mi nêreseno dewe. Hem vengê mi bireso dewe zî nika heme însanî zere de yê, go yew bi mi nêhesyo. Mi henî xwuver da, ez henî ca þiya. De çal a û vewre zaf a. Ez qine ser ginaya miyanê vewre ro, ez nêeþkaya xwu têbidî. Mi sereyê xwu kerd verê xwu û ez fikirîyaya. Emrê mi verê çimanê mi ro derbas bî. Mi va dinya mi rê qedîyaya. Qey rizqê mi dinya de nêmendo, a yewe ra zî genim nêkewt destê min. Ez go zî sey mêþinanê Babê binê vewre de bimanî. Eyþane ameye vîrê mi. Feqîra Homayî, mi dir zewecîya nêzewecîya hema hefteyê ma nêqedîya ez þiya esker. Di serrî hêvîya mi vinderte, ez esker ra ameya, eno çi hal o ame sereyê ma? Tûtê ma zî çinê yê. Go se kero? Go zerrîþikite ageyro keyê babîyê xwu.”
VARTÎ KERDA PERO, TEHM TERA ÞIYO
Kitabo çarin; bi nameyê “Vartî Kerda Pero, Tehm Tera Þiyo” kitabê Ayþe Kaya yo. Ayþe Kaya dewa Bongilanî Xirbizon ra ya. Verê cû tayê eserê folklorîkî bi nameyê Aysena Kurdî kovara Vateyî de weþanaybî. Eno kitabê Ayþe Kaya de 122 hebî fiqrayî û 35 meselayî estê. Kitab ra yew fiqra wina ya:
“Mîrê Gencî û mîrê Palî qerar gênê ku sînoronê xwu ciya bikerê.
Mîrê Palî vonû “Ma siva se kenê?” Mîrê Gencî vonû “Siva yêmegê xwu kenê hadiri. Ti Pali ra yenî, ez Genc ra. Yêmegî ma ça di bi serdin, ma uja di vindenê, sînorê ma uja yû.”
Mîrê Palî liyon di berxul danû powtiþ, xizmikarî liyon erzenê binatê xwu, mîre kuenû vernîyê yin, yenê hayonî Siwêran, uja berxul benû serdin. Mîrê Palî mejbûr uja vindenû.
Mîrê Gencî mastiwa donû powtiþ, sirs û engazî erzenû adir, kenû sûr, erzenû binê mastiwa. Xizmikarî gênê, mîri kuenû vernîyê xizmikaron, yenê hayonî Siwêran.
Mîrê Gencî persenû vonû “Mîri, ti çi mendî?” Mîrê Palî vonû “Yêmegê mi itya di bi serdin, ez vindeta. Ma otir suez da yovîn.”
Mîrê Gencî vonû 'Yêmegê mi himo serdin nîbiyû. Ez qê xatirê ti tiya ra wet nîþina.'
O qeyde Siwêran kenê sînor.”
BINÊ DARA VALÊRE DE
Kitabo pancin; çapê çarin yê kitabê Roþan Lezgînî yê hîkayeyan o verîn “Binê Dara Valêre de” yo. Kitab reya verîne 2002 de Stockholm de Weþanxaneyê Apecî ra weþanîya. Çapê diyin 2003 de Îstanbul de Weþanxaneyê Vateyî ra weþanîya. Çapê hîrêyin zî 2012 de Diyarbekir de Weþanxaneyê Roþna ra vejîya. Emser sey çapê çarin weþanîyeno. Edebîyatê kirdkî de kitabê ke di rey çap biyê, hûmara înan belkî panc ra vêþêr nîya. Labelê “Binê Dara Valêre de” reya çarin a ke çap beno. Semedê edebîyatê kirdkî de çar rey çapbiyayiþê kitabêk muhîm o.
- Kevoke / Roþan Lezgîn / Hîkaye / Weþanxaneyê Roþna / Diyarbekir, 2019 / 96 rîpelî
- Derdê Macirî / Macir Cîron / Þiîr / Weþanxaneyê Roþna / Diyarbekir, 2019 / 72 rîpelî
- Baba Vano / Arêkerdox: Wesîla Doguç, Uzlem Doguç / Folklor / Weþanxaneyê Roþna, Diyarbekir, 2019 /112 rîpelî
- Vartî Kerda Pero Tehm Tera Þiyo / Ayþe Kaya / Folklor / Weþanxaneyê Roþna, Diyarbekir, 2019 / 104 rîpelî
- Binê Dara Valêre de / Roþan Lezgîn / Hîkaye / Weþanxaneyê Roþna, Çapê çarin, Diyarbekir, 2019 / 72 rîpelî
Qeybî têkilî û waþtiþî:
rlezgin@hotmail.com